Aloidendron dichotomum (Aloe dichotoma)

Asphodelaceae familyasının Aloidendron dichotomum cinsidir. Eski adı Aloe dichotoma’dır. Ana vatanı Güney Afrika’da Kuzey Cape bölgesidir (Namibya’nın güneyine kadar).

Diğer adlandırmaları şöyle: Rhipidodendrum dichotomum, Aloe ramosa, Aloe montana ve Aloe dichotoma var. montana. İngilizcede yaygın adı “Quiver tree” sadak ağacı anlamına gelir. Sadak okların konulduğu sırt çantası veya kutu gibi bir eşya demektir. Eskiden yerli halk bu ağacı kesip içini oyarak çeşitli amaçlarla kullanırlarmış. Ok kutusundan başka bir kullanım şekli de havadar ve serin yerde tutulması gereken yiyecekler için dolap benzeri eşyaların yapımıymış.

Özellikleri

Hem çok hassas hem pahalı bir sukulent bitkidir. Yavaş gelişir ve çok az sıklıkta sulama ile dikkatli bakım ister. Kuzey Cape’in turistik çöllerinin yegâne ağaçları ve en önemli değerlerindendir.

Yaşam alanlarının genelinde yaz mevsimi şiddetli sıcak ve kurak geçer. Serin ve soğuk aylarda az biraz yağış görülür. Boyu 4m ile 9m arasında değişen küçük ağaçlar şeklinde gelişirler. Buralarda bu türden başka ağaçlaşan bitki pek yoktur. Namibya’nın güney-doğusunda ve Kuzey Cape’in doğusunda doğal Aloidendron dichotomum ormanları vardır. Gerçi ağaçlar birbirlerinden oldukça uzak, seyrektir. Bir de Kuzey Cape’in batısında Karoo Çölü Ulusal Botanik Parkı’nda çok geniş araziye çok sayıda dikilmişlerdir. Ve burası da insan yapımı bir Aloidendron dichotomum ormanı haline gelmiştir.

Tek gövde halinde biraz uzadıktan sonra tepeden iki gövde olup böyle gelişime devam eder. Sonra yine her bir dal ikiye ayrılır. İkiye ayrılmalar her yeni dalda devam eder (dichotomum adı bundan ötürüdür). Boyu uzadıkça tepedeki dallanıp budaklanarak genişleme artar.

Yapraklar (yetişkin ağaçlarda) mavimsi yeşil olup 30cm uzunlukta ve 5cm genişliktedir. Yaprak kenarları boydan boya sarı kısacık dişimsi dikenlerle kaplıdır.

Çiçek açması kış aylarında olur. 20 yıl gibi epeyce yaşlanmadan çiçek açmaz. Çiçekleri sarıdır.

Yetiştirme, bakım

Saksıda yetiştirmek için uzun süreli güçlü güneş ve esintili ortam şart. Tam gün güneş ya da en azından günde 4 saat direkt güneş ister. Kapalı ortamlarda Aloidendron dichotomum çok yavaş gelişen bir bitkidir. Açık havada normal hızda büyür. Havasız ve az güneşli yerlerde bitki bitleri musallat olur. Buna ayrıca dikkat etmek gerekiyor.

Toprak

Aloe türleriyle yakın akrabalığı olan Aloidendron dichotomum onlar kadar dayanıklı değildir. Kök çürümeleri sebebiyle ölmeye çok yatkındır. Süzekliği ve havadarlığı iyi olan bir toprak karışımı gerektirir. Gereksiz sulamaları hiç sevmez. Bu yüzden hem toprağının özelliğine hem sulama sıklığına karşı dikkatli olmak Aloidendron dichotomum’u hayatta tutmak için önemlidir. Ayrıca kalitesiz (eski tip) çömlek saksı kullanmak gerekir. Çünkü iç yüzeyden toprağın yaşlığını emer ve köklerin uzun süre ıslak ortamda kalmasını önler. Saksı çok küçük olmamalıdır. Daima köklerin çok rahat sığacağı kadar saksı kullanın ve her yıl ilkbahar ortasında veya yaz sonunda toprak değiştirin.

Uygun bir toprak karışımı:

2 ölçü torf toprak + 1 ölçü 3mm temiz dere kumu + 1 ölçü ponza taşı.

Gübre olarak sukulent-kaktüs türleri için hazırlanmış olan bitki besini yeterlidir. İlkbahar ortasında, yaz başında, yaz sonuna doğru ve sonbahar başında yılda toplam dört defa verin.

Sulama

Hazırladığınız toprak karışımı çok çabuk kuruyor olması şartıyla sıcak yaz aylarında toprak iyice kurudukça acele etmeden, biraz serin veya normal sıcak aylarda toprak iyice kurur kurumaz hemen, fazla serin ve soğuk aylarda ise toprak kupkuru olduğunda 10 gün kadar daha susuz bıraktıktan sonra sulayın. Aylarca hiç sulamamak bu türe uygun değildir. İklimi – toprağı uygun yerlerde belki bahçede zemine toprağa dikmişseniz o başka. Ama saksıda olunca aylarca susuz bırakmak yaprakları inceltip eğriltir. Hem yaprak uçları kurur ve hiç bir güzelliği kalmaz.

Bahçede yetiştirme

Kış soğuklarına -5C dereceye kadar dayanıklıdır. Türkiye’de Güney Ege ve Akdeniz deniz seviyesi kıyı kesimlerinde bahçede yetişebilir. Yalnız, buralarda kış boyunca ağır yağmur yağışları olduğundan dikeceğiniz yeri özel hazırlamalısınız. Ayrıca kökleri fazla uzayıp yazın sıkça suladığınız yerlere ulaşabilir ve çok su emip çürüyebilir. Bu her iki sebepten dolayı bahçede yükseltilmiş bir yer ayarlayın:

Önce 1m² zemine en az 15cm yüksekliğinde ponza taşı + iri taneli dere kumu karışımı yayın. Onun üzerine 40cm kadar yükseklikte yukarıda tavsiye ettiğim gibi süzek toprak karışımını doldurun. Yükseltilmiş kısmın kenarlarını ince kontraplak gibi bir şeyle kaplayıp taş duvar yapar gibi sıkıca ve sağlamca dizeceğiniz taşlarla destekleyin. Orta yere Aloidendron dichotomum bitkinizi dikin. Boş kalan çevresine susuzluğa ve şiddetli sıcağa çok iyi dayanan küçük sukulent türlerden dikebilirsiniz. Bu toprak kışın bile çok çabuk kurur ama yağışlardan dolayı sulama istemez. Kış boyu hiç sulamayın. Yazın duruma göre arada bir sulayın. İki yıl geçtikten sonra artık yaz aylarında bile hiç sulamayın. Çünkü kökler derinlere ulaşmıştır.

Üretim

Aloidendron dichotomum genellikle tohumla üretilir. Tohumları sonbahar başında tertemiz 2 veya 3mm dere kumuna ekin. Öyle bir kap kullanın ki kum derinliği 5cm kadar olsun. Isı 20C derece ile 25C dereceler aralığında olmalıdır. Bu ısı tohumların çimlenmesi ve fideciklerin gelişimi için uygundur. Tohumlar birkaç haftada çimlenir. Fideleri ilk üç ay boyunca kum kurur kurumaz sulayın. İlkbahar ortasında mini fideleri uygun toprak karışımına dikin.

Çelikten köklendirme mümkün ama çok zordur ve hiçbir garantisi yoktur. Kesik dalı önce bir hafta tam açıkta bekletin. Sonra dar yapılı boş bir saksıya yerleştirin. Dalın dip kısmı boş saksı içinde ışıksız kalacak. Birkaç hafta bekleyin. En dipte gayet belirgin kabartılar gördüğünüz zaman anlayın ki kök salmaya başlayacak. İşte o zaman tarif ettiğim toprak karışımına dikin. İlkin toprak kuru olmalı ve dikince sulamayın. 10-15 gün sonra sulayın.

Problemleri

Yukarıda bahsettiğim iki problem kapalı – esintisiz ve güneş yetersizliği olan mekanlarda bitki bitlerinin zarar vermeleri ve yanlış toprakta ve/veya gereksiz sulamalarda kök çürümesine fazlaca yatkın olmasıdır.

Kaynaklar

Aloidendron dichotomum — Wikipedia
Aloidendron dichotomum – South African National Biodiversity Institute
Alöe Dichotoma — Cactus Art Nursery