Begoniaceae (Begonyagiller) familyasından Begonia × albopicta şeker begonyası (Begonia semperflorens) ile Begonia schmidtiana adlı begonyaların bir hibritidir deniyor. Oysa kendisi bu bahsedilen her iki türe benzemiyor. 11 yıldır yetiştirmeme ve araştırmalarıma rağmen kesin bir bilgi bulamadım.
Özellikleri
Gelişim tarzı ve yaprak şekli en çok Begonia coccinea türüne benziyor. Onun çillisi gibi bir şey.
Üretiminin kolay olması, fidelerinin ilkin dirençli ve hızlı gelişimi sebebiyle Begonia × albopicta fideleri ilkbaharda (İzmir-Aydın civarlarının semt pazarlarında) mevsimlik kısa ömürlü yetiştirilecek gibi ucuz fiyattan satılır. Saksıda büyütülmüş, gösterişli hale gelmiş olanları ise yüksek fiyattan satılır.
Fideler ilk yıl çelimsiz dallarla ama gösterişli yapraklarla çiçek açmaya başlar. Ertesi yıl çok güçlü kök sürgünleri vererek dimdik yukarı uzayan kamış benzeri dallar uzatır. Artık adeta bambaşka bir tür gibi olmuştur.
Tercih sebebi
Hem yaprak hem çiçek güzelliği için yetiştirilirler. En çok pembe çiçeklisi yaygınlaşmıştır. Beyaz ve turuncumsu pembe çiçek açan çeşitleri de var.
Çiçeklenme zamanı
Begonia × albopicta begonyaları ısı ve ışık şartları uygun olduğu sürece kesintisiz her zaman çiçek açar. Ama çiçeklenme sürgünlerin veya yan dalların biraz uzamasından sonra başlar. Yan dallar bazen ilk yapraklarıyla beraber çiçeklenmeye başlayabiliyor. Çiçekli dallar bir süre sonra güçten düşerler, çiçeklenmeye sırası gelen diğer dallar devam eder. Buna göre yılın çeşitli zamanlarında sürekli yeni uzamaya başlayan dallarının olması gerekir. Öte yandan tüm yıl gelişimin devam etmesi iyi olmaz. Yılda bir defa en az 6 hafta dinlenme sürecine sokmanız lazım. Yerinizin şartlarına göre zamanı siz seçin. Yaz mevsiminin en sıcak döneminde ya da kış içinde belirli bir dönemde bir hayli susuzluk sıkıntısı çektirerek dinlenmeye sokabilirsiniz.
Dallanma biçimleri
Kamış benzeri gövdeli begonyalar grubundandır. Yani kök sürgünleri dallanıp budaklanmadan dimdik yukarı uzar gider. Bir kök sürgününün boyu gücüne göre 20cm ile 150cm arasında değişir. Genelde her bir yeni çıkan sürgün bir öncesinden daha güçlü, daha kalın olur ve daha fazla yükselir.
Genç sürgünler hızını aldığında boy uzaması yavaşlayıp gelişimine dimdik değil kamburlaşarak devam eder. Çiçek açmak için tomurcuklanması da gnelde hızını aldığı zaman başlar. Güçlü tek dal sürgünlerin çiçekleri büyük salkımlarda çok sayıda olur.
Kısa boyda çok dallı ve bolca çiçekli olması
Sürgünler belirli bir yükseklikten kesilirse tek gövde dümdüz uzayıp gideceğine birkaç yan dal verir ve gayet zengin görünümlü olur. Yan dallar biraz uzadıktan sonra yavaşlar ve uzamaya çiçeklene çiçeklene devam ederler.
Begonia × albopicta çok dallı şekilde saksıda
Güçlü bir şekilde uzayan kamış gövde 25cm olduğunda en uç gelişim yerini kırın. Bu sayede yan dallar uzatır. Yan dalların çiçeklenmeleri çabuk başlar. 25cm dedim ama bu çok güçlü sürgünler içindir (en dip kısmı neredeyse parmak kalınlığındadır). Biraz daha güçsüz olanları 15cm boyda kesebilirsiniz. Çok fazla güçsüz olanları ise kesmeseniz daha iyi.
Ayrıca güçlü kamış gövdenin tepesini kırmayı fazla uzadığında yaparsanız yan dallar tepede gelişir, dip kısımlar boş kalır. Sonuçta minyatür ağaç görünümlü olur.
Yetiştirme, bakım
Şık bir dar yapraklı çilli begonya yetiştirmek için burada anlatılan şartları sağlamaya ve doğru bakımı yapmaya elinizden geldiğince gayret etmelisiniz.
Işık ihtiyacı ve konumlandırma
Begonia × albopicta tam gölge yerlerde sorunsuz yetişebilse de en güzel hali orta güneşli yerlerde mümkündür. Özellikle çiçek rengi tam gölge yerlerde soluk pembe olur. Ama biraz güneş sayesinde, güneşi direkt alma süresine göre çiçeklerinin rengi canlı tonda şeker pembesi ile kırmızıya yakın koyu pembe arasında değişir. Çok fazla güneşten mesela yaz aylarında öğle saatlerinin güneşinden mutlaka korumalısınız.
Beyaz çiçekli çeşidi için güneş fark etmez. Her halükarda çiçekleri bembeyaz olacaktır. Güçlü gün ışığı yeterli.
Ev içi konumlandırma: Dar yapraklı çilli begonya şiddetli sıcağı sevmez. İdeal ısı derecesi 15C derece ile 32C derece arasıdır. Evlerde sabah güneşi alan doğu cephe odalarda sabah güneşini 2-3 saat direkt alabilirse çok iyi olur. Bunun dışında bulunduğu yer gündüz boyunca çok güçlü aydınlık olmalıdır. Ortamın havadar olması, ortamda sürekli hava akımlarının olması hayati önem taşır. Bu sebeple Begonia × albopicta’yı salon değil bahçe-balkon kategorisine dahil ettim. Ama havadar ortam mümkün olursa tüm yıl boyunca ev içinde sorunsuz geliştiğini, şahane çiçekler açtığını kendi tecrübelerimden biliyorum. Buradaki bakım bilgilerinden özellikle toprağının nasıl olması gerektiği ve sulama biçimi konuları iç mekanlarda yetiştirmeye yöneliktir.
Dış mekan konumlandırma: Az güneşli yerler uygundur. Ama yağmur hiçbir şekilde ulaşmamalıdır. Zira eğer dolu yağarsa yapraklar lime lime olur. Bu da bütün emeklerin boşa gitmesi demektir. Sil baştan begonyanızın yeniden yapılanmasını beklersiniz. Kış soğuklarına, -3C derece gibi çok hafif don olaylarına kuzeyli rüzgarları almaması şartıyla dayanır (veya bu konuda tıpkı sardunyalar gibidir diye düşünün).
Saksı ve toprak
Genişliği (çapı) 22cm (veya biraz daha geniş) ve altında birkaç tane geniş delikler olan saksı kullanın. Alt tabağı saksıya alt deliklerden takılı tuhaf saksıları hiçbir bitki türü için tavsiye etmem. Saksıda toprak derinliğini 15cm olacak şekilde ayarlayın. Saksı fazla yüksek/derin ise saksının dip kısmına strafor, mangal kömürü parçaları filan koyabilirsiniz. Onların üzerine dümdüz olacak şekilde mermer parçaları veya sert kireç taşları parçaları, ya da süs için satılan yüzeyleri pudra gibi tozlu olan çakıl şekli verilmiş dolomit taşlarını dümdüz yayın.
Son derece süzek, havadar, taşlı toprak hazırlamak gerekiyor. Aksi takdirde ne kadar güzel ve güçlü gelişirse gelişsin her an aniden çürüyüp gidebilir.
3 ölçü torf toprak + 1 ölçü iri taneli dere kumu + 1 ölçü ponza taşı. Bunları harmanlayarak Begonia × albopicta için mükemmel bir karışım oluşturmuş olursunuz. Ponza taşı bulumazsanız onun yerine mutlaka şu maddelerden birini karışımda kullanın: Fındık büyüklüğünde olacak şekilde ya mangal kömürü parçaları, ya strafor parçaları ya da pişmiş kil parçaları.
Karışım toprağı saksıya mermer veya kireç taşlarının üzerine 15cm yükseklikte doldurun.
Daha bitmedi: Bütün bunlardan başka, eğer bulabilirseniz doğal çok sert kireç taşı parçaları (cevizden biraz büyük parçalar) toprağın içine çeşitli yönlerde ve çeşitli derinliklerde gelişigüzel şekilde, ama biraz birbirlerine eşit uzaklıklarda olacak gibi yerleştirin. Yukarıdaki saksı ve toprak ölçülerine göre 5 adet taş yeter. Tam uygun nitelikte taş bulamazsanız aynı büyüklükte (cevizden biraz büyük) mangal kömürü parçaları kullanın. Begonya fidesini sonra bu toprağa dikin.
Saksı-toprak değiştirme: Bütün bu okuduğunuz bilgilerde olduğu gibi uygun ölçülerde saksı ve toprak bir defa ayarlar ve begonyanızı dikersiniz. Artık ömür boyu saksı toprak değiştirmek yok. Çünkü yıllar geçtikçe savunma mekanizmaları zayıflıyor. Saksı-toprak değişikliğini tolere edemez. Bırakın aynı toprakta aynı saksıda yaşayacağı kadar yaşasın. Belki 2, belki 3-4 yıl, sizin bakımınıza göre ve bulunduğu yerin şartlarına göre yaşayacaktır.
Begonia × albopicta nasıl sulanır? Bitki besini ister mi?
Sadece nisan, mayıs, haziran ve eylül aylarında, her ayın ortasında olacak şekilde, yılda sadece dört defa bitki besini verin. Salon bitkilerine özel, suya karıştırılan sıvı bitki besininin genel kullanım çeşidinden. Dozajını yarım ayarlayın. Saksının en kenarlarından çepeçevre yavaş yavaş dökerek verin. Saksıdaki toprağın orta kısmı besinli su ile ıslanmasın. Saksının alt deliklerinden bir iki damla su çıkana kadar devam edin.
Nisan ayındaki ilk bitki besini eğer bulabilirseniz fosfor oranı biraz yüksek olsun. NPK 2-3-1 ve katları gibi.
Toprağı iyice kontrol etmeden sakın sulamayın. En üst yüzey toprak 2cm derine kadar tamamıyla kurumuş ise sulama zamanı gelmiştir. Bu ölçü nisan başından yaz sıcaklarına kadar. Sonra yaz sıcakları başladığında ise aynı derecede kuruma olmuşsa üzerinden 4-5 gün daha geçmesini bekleyin ve sonra sulayın. Sonbahar serinleri başladığında o kadar kurumadan sonra bekleme süresini 10-15 gün kadar uzatın ve mart sonuna kadar aynı şekilde devam edin.
Diğer çoğunluk salon bitkilerine göre ters olan yaz döneminde sulama sıklığını azaltma işi bu tip begonyalarda (özellikle de yaz mevsimi fazla sıcak olan yerlerde) gereklidir. Yoksa direnci azalıyor ve aniden köklerden başlayan çürüme bitkiyi öldürüyor. Sonbahar ve kış boyunca sulama sıklığını daha fazla azaltacaksınız.
Sulamalarda su miktarı ise yaz kış her zaman adeta toprağı yıkayacak kadar bol tutulmalıdır. Saksı alt deliklerinden en az 1 su bardağı su süzülüp çıkıp gitmelidir. Sadece besinli sulamalarda miktarı az tutun.
Budama
Güçten düşen dalları ilk fark ettiğinizde dipten kesmenizde yarar var. Kış sonu budaması şart değil ama isterseniz şöyle yapın: Kış sonunda tüm dallarını dipten yaprak boğum yerlerini sayarak ikince veya üçüncü boğum yerinin 3cm kadar yukarısından kesin. İsterseniz biraz daha yukarısından da kesebilirsiniz (mesela 4. veya 5. boğum yerinin üzerinden). Bu sayede güçlü yan dallar uzar, bolca yapraklanma olur ve çiçek açmaları da uzun sürmez. Bir yandan dipten yeni sürgünler gelir.
Fide üretimi
Ben on yıldır sadece dallarını kesip köklendirmekle çoğaltmışımdır. Son derece kolay kökleniyorlar ve gelişim hızlı oluyor. Yaptığım araştırmalara göre tek yaprak çeliği ile de çoğaltmak mümkünmüş. Hiç denemedim. Tohumla çoğaltılabileceği de iddia ediliyor. Bir yandan bu begonyanın kısır olduğunu söyleyenler var. Tohumla yetiştirmeyi denemediğim için bir şey diyemem. İsterseniz ⇒ şu sayfadaki gibi deneyebilirsiniz.
Çelikle üretim
Dar yapraklı çilli begonya – Begonia × albopicta yılın her zamanında dallarını köklendirmekle çoğaltılabilir (aslında en uygun zaman ilkbahar başıdır). Kışın başlarsanız ve ev ortamı yeterli havadar olmayacaksa ilkbahara kadar suda bekletmeniz gerekir. Köklenir ve uslu uslu bekler. Bekleteceğiniz yer güneşli pencere önü olmalıdır.
Hangi dalları? Yüzde yüz kesin köklenenler yan dallardır. Uzun kamış gövdeleri de uygun ölçülerde keserek köklendirebilirsiniz. Bunlar ne kadar kalın ve ne kadar taze-körpe ise köklenmeden çürüme riski o derece yüksektir.
⇒ Köklendirme toprağı hazırlamanız lazım. Begonya dallarını buna batırın. Toprak altında kalacak kısımda mutlaka en az 1 tane yaprak dibi filizlenme yeri olması gerekiyor -bu şart. Günde 2-3 saat sabah veya akşam güneşini direkt alabilecekleri ve havadar bir yer sağlayın. Toprakta kuruma fark ettikçe sulayın. 2 ay sonra yeterince köklenmiş olurlar. O zaman köklerini bu topraktan arındırmadan alıp kalıcı saksılarına gereken taşlı toprak karışımıyla dikin.
Eğer suda köklendirirseniz ilkin yine köklendirme toprağına dikin. 3-4 hafta kadar dursunlar. Bu sayede kökler hiç çürümeden toprak uyumlusu haline gelir. Sonra bulundukları topraktan hiç arındırmadan esas saksılarına, esas topraklarına dikin.
Problemleri
Beklenmedik şekilde kök çürümelerinden başka hiçbir problemi yok diyebilirim. Köklerden başlayan çürümelerin etkenleri yanlış toprak, gereksiz sulamalar, şartları çok farklı olan yerler arası yer değişimleri ve saksı-toprak değişimleridir. Dışarıda yetiştiriyor ve kışın içeri almak istiyorsanız mutlaka yaz sıcakları dinmeden önce içeriye alın. İlkbaharda dışarıya çıkarmada acele etmeyin, havaların iyice ısınmasını bekleyin. Yukarıdaki saksı, toprak, sulama vesaire tavsiyeleri aynen yapmaya çalışın.
Diğer yaygın görülen problem evlerde hava akımlarından tamamen yoksun dip-köşe yerlerde gelişiminin durması, adeta erircesine ölmeye başlamasıdır. Bunun tek çaresi var, o ise iş işten geçmeden önce acilen havadar bir yere taşımaktır.
* * *
Begonia × albopicta hakkındaki sorularınızı aşağıya yazabilirsiniz. Diğer begonyalar hakkında ise lütfen kendi sayfalarına yazın.
Bir iki gün önce ufak bir begonia albopicta edindim. İleride saksı değişimi yapabileceğimi düşünerek ufak bir saksıya diktim. Ancak bu detaylı yazınızı yenice okuyabildim. Belirttiğiniz ölçülerde bir saksıya almak istiyorum. Dikeli 1 hafta olmadı ama şimdi saksı değişimi yapmak bitkiyi stres altına alır mı diye korktum yine de.
***
Bugünler uygun zaman. Fazla geç kalmadan halledecekseniz sorun olmaz. Yalnız, toprak değiştirirken kökleri eski topraktan arındırmayın. Yeni toprağa aktardıktan sonra can suyu vermeyin. İlk 3-4 gün sulamayın.
İnternetten sipariş ettiğim begonyam feci hasta şekilde elime ulaştı. Ne yapmam gerektiğini bilmiyorum. https://resimyukle.io/g/0k1lZg2HQi
***
Kış aylarında yeni bitki almak çok feci bir hata. Satıcılar hiçbir şeyi umursamaz. Yeter ki ellerine para geçsin. Kışın bitkilerin yerini değiştirmek aynı oda içinde bile yer değişikliği genellikle ölümle sonuçlanır. Fotoğraflar ne kadar gerçeği yansıtabilir bilmem ama dalları çok sağlıklı gibi görünüyor. Eğer öyleyse çok iyi. Sakın sulamayın. Daha büyük bir saksı ve uygun toprak karışımı hazırlayın. Karışımda perlit kullanmayın. Yukarıda saydığım maddeler yeter. Sonra kupkuru toprağıyla beraber saksıdan çıkarın, köklerini toprağından hiç ayırmadan büyük saksıya yeni toprak karışımı ile yerleştirin. Yine sulamayacaksınız. 3-4 gün geçtikten sonra sadece en kenarlardan su dökerek sulayın. Begonyanın dip tarafını ıslatmadan sulayın. Güneşli pencere önünde tutun. Her şey yolunda giderse yeni saksısında iki üç hafta içinde yeni yerine adapte olur, hızlıca yeni kökler ve yeni yapraklar çıkarmaya başlar.
Merhaba geçen hafta 8cm lik saksıda begonya maculata satın aldım. Biraz daha büyük bir bir saksıya aldım. Şimdi yapraklarının üstünde beyaz küfler gibi küçük yuvarlaklar var ve yaprak kaybı başladı. Ne yapabilirim? Bakmayı çok istediğim bir bitki.
***
Çok istediğiniz bir bitkiyi satın almadan önce hakkında günlerce araştırma yapmanız gerekir. Bu türler çok havadar yer ister. Her toprakta yaşayamaz. Yukarıda ne anlatmışsam her biri yüzde yüz kesinlikle gerekli şartlardır. Başka türlü ev içinde yaşatamazsınız. Lütfen okuyup hatalarınızı bulun.
Begonia maculata begonyamın yaprak uçlarında kuruma var. Dışarıda sabah güneşi gören bir yerde bakıyorum. Yeni yapraklar veriyor. Büyümesinde sorun yok. Yaprak uçları neden kuruyor anlamadım.
***
Sanıyorum yeni aldınız. Size gelmeden önceki yapraklarda problem oluyorsa önemli değil. Çünkü onlar çok farklı şartlarda yapılanmıştır ve farklı yeni ortamda bozulmaları olağandır. Sizin yerinizde yeni gelişen yapraklar oranın şartlarına dayanıklı olarak yapılanacaktır. Ama sizde yeni gelişen yapraklarda da aynı sorun oluyorsa toprakla ilgili bir sıkıntı var demektir.