Asteraceae (Papatyagiller) familyasının Xanthium cinsi bitkilerine hayvanların tüylerine takılan dikenli tohumlarından ötürü genelde pıtrak denir. Birbirine çok benzeyen iki türüne ise domuz pıtrağı denir. Bu iki tür Türkiye’de tarım alanlarında fena zararlı, istilacı, baş belası bitkilerdir. Biri yerli tür Xanthium orientale, diğeri ise Kuzey Amerika kıtasından dünyaya yayılmış olan Xanthium strumarium türüdür. Mevsimlik ömürlü çalı tipi bitkilerdir ama her yıl tohumlarından yeniden gelişip hızla büyürler.
Xanthium orientale, domuz pıtrağı
Her iki tür birbirlerine o kadar benzerler ki ayırt etmek çok zordur. Xanthium orientale türünde yaprak kenarlarının tırtıklılığı az belirgin, Xanthium strumarium türünde keskince net (testere dişleri gibi) belirgindir. Fakat bu özellikler kesin değil. Bilgi kaynaklarında her iki farklı tür için aynı fotoğrafların gösterilmesi de yaygın.
Hangisi hangi tür olduğu veya olmadığı önemli değil. Önemli olan şey bu bitkilerin tarım bitkilerinin arasında yetişmelerinin ciddi oranlarda verim düşüklüğüne sebep olmalarıdır. Yani zararları çok büyük. Ayrıca otlayan hayvanlar domuz pıtrağı yapraklarını yerlerse zehirlenirler. Biraz fazla yemiş olsalar kesin ölürler.
Domuz pıtrağı boş arazilerde daha az görülürken tarım arazilerinde epeyce fazla çoğalırlar. Bunun sebebi tohumlarının çimlenebilmelerinin fazlaca neme ve sıcağa ihtiyaç duymasıdır. Tarlalar sürülüp işlendikçe tohumlar toprağa gömülüyor. Ve tarım bitkilerinin gelişimi için sulamalar devam ettikçe ilkbahar ortalarında ve yaz başında tohumlardan başlarını kaldırırlar. Doğal arazilerde bu kadar şansa sahip değiller.
O halde toprağı sürmeye karşı olan permakültürcüler haklı.
***
Tarım zararlısı yabani bitkileri yok etmek için gelişim önleyici çeşitli ilaçlar (herbisit maddeler) kullanılıyor. Bu ilaçların birkaç yıl üst üste kullanılmasında toprağın tüm kimyasal dengelerinin düzelmeyecek şekilde bozulacağını söyleyenler de var ama kimse aldırış etmiyor. Uzmanlar ise maalesef kullanılmalarını tavsiye ediyor. Sonra topraklar gerçekten işe yaramaz hale geliyor ve insanlar mecburen yine uzman tavsiyelerini dinliyor ve onların tavsiye edeceği o bozuk topraklara uygun dış kaynaklı veya yerli toprak düzenleyici maddeleri ve dış kaynaklı hibrit tohumları satın alıp kullanıyorlar. Ayrıca toprağın sadece kimyasal dengesi bozulmuyor, aynı zamanda pekçok faydalı mikroorganizmalar da yok oluyor. Meydan kökleri mahvedecek olan parazitlere kalıyor. Doğada aslında topraktaki faydalı mikroorganizmalar o parazitlerde hastalık yapıp bitkilere zararlarını en az seviyede tutar ama şimdi her yerde toprak parazitleri salgın gibi artmakta. Türkiye tarımında bu işlerde en tepeden en aşağıya uzanan çıkar bağları var. Böylece tarımda dışa bağımlılıktan kolay kolay kurtulamayacağız. Kısaca uzmanmış bilmem ne mühendisiymiş hiç kimse güvenilir değil. Yerli ve milli olamamak bu toprakların kaderi. Permakültür vesaire uygulamalar ise apayrı meseleler. O tarzlarda üretime geçiş tekyönlü değil çok çok yönlü doğal alt yapılar oluşturmaya bağlı. Çocuklarını geçindirmekte zorlanan çiftçiler, köylüler o kadar şeyle ne uğraşabilir ne de başa çıkabilir.
Toprağı sürmemek tam anlamıyla bir permakültür uygulaması mıdır bilmiyorum ama permakültür kitaplarında bu şekilde yapılması şiddetle tavsiye ediliyor. Bunun sebepleri arasında uygulamanın doğal düzene aykırı olması, yüzeyin bozulup yüzey alanının artırılmasıyla bol oksijen ve besine kavuşan mikroorganizmaların patlamaya geçerek kısa süreli olarak toprağı coşturması fakat uzun vadede fakirleşme yaşanması, toprak minarellerinin alt tabakaları inerek üst yüzeyin çoraklaşmasına sebebiyet, yabani bitki tohumları için mükemmel yayılım ortamı sağlaması ve buna bağlı herbisit tüketimi gösteriliyor. Evet, her uygulamayı çiftçilerimiz yapamayabilir ama pulluksuz tarım bile denildiği kadar basit ve faydalıysa bütün çiftçilerimiz buna geçmeli. Aşağıdaki linki meraklıların okumasını tavsiye ederim.
https://yesilgazete.org/blog/2015/06/01/pulluksuz-tarim-dogal-bir-toprak-reformudur/