D. vulgaris, fotoğraf: photoshelter.com
Halkın verdiği yerel isimler en çarpıcı özelliğine göre yani çirkin kokusuna göredir. Örneğin Güney Ege’de kaynana bohçası derler. Ayrıca Güneydoğu Anadolu bölgemizde de bazı yerlerde doğal bitki örtüsü arasındadır. Araceae familyasındandır.
Dracunculus vulgaris yaşam döngüsü
İlkbahar ortalarından sonbahara kadar 5-6 aylık bir dönemi tamamıyla uyku halinde geçiren bir türdür. Toprak altındaki soğan benzeri kormları sayesinde yazın aylarca yağmur yağmayan ve şiddetli sıcak olan Akdeniz iklimine tam uyumludur. Ayrıca kışın -28C derece soğuklara dayanıklıdır.
Sonbahar serinleriyle ve yağışlarla beraber soğan (korm) yavaş yavaş aktifleşmeye başlar. Köklenip filizlenirken bir yanda da toprak yüzeyinde veya yüzeyin hemen altında birkaç metre ip gibi ince stolon uzatır. Stolonlar üzerinde yeni mini kormlar oluşur ve yapraklanırlar. Yani böylece çoğalıyor, çevredeki sayısını arttırıyor.
Dracunculus vulgaris kormları kış aylarında, en geç ilkbahar başında hızlıca büyük yapraklarla gelişmeye başlar. 30cm ile 1m arasında değişen uzunlukta bir yapı halinde koskocaman tek bir çiçek açar. Çiçek oldukça büyüktür. Gövde cazip görünümde desenlidir. Yapraklar aralya yapraklarına benzer. Büyük, beş parçalı ve üzerinde rastgele beyaz çizgiler bulunur.
Dev çiçeği
Çiçeği çok ilginç görünümlüdür. Bazı insanlar korkutucu bulur. Leş kokusu salar. Koku salması genelde bir günden fazla sürmez ve eğer o günlerde hava çok serin gidiyorsa koku çok hafif olup hissedilmez. Hava ne kadar sıcak ise koku salması ve kokunun çirkinliği o denli güçlü olur. Leş sinekleri ve çeşitli leş böcekleri çiçeğin üzerine üşüşür. Böylece polenleşmede katkıları olur. Üç beş gün içinde çiçek çabucak solar.
Diğer özellikleri
Boyu ve yaprak – çiçek iriliği soğanının yaşına ve iriliğine göre değişir. Bir çiçeğin büyüklüğü uçtan uca uzunluk olarak 25cm ile 1m arasında değişir.
Bizde Dracunculus vulgaris ve benzeri Arum türlerini bahçelerinde yetiştirmeyi kimse düşünmez (doğrusu ben de istemem) ama ABD’de ve İngiltere’de meraklıları var ve oralarda soğanlarını bulup satın alabiliyorlar.
Aslında bu ve benzeri türler süs bitkisi olarak kullanılabilir. Akdeniz ikliminde kış zamanında dekoratif yapraklar diğer yeşillikler içinde güzel görünür. Ve ilkbaharda tüm yeşilliklerin arasında kocaman vişne rengi çiçekler gayet hoş görünür.
Yakın akrabası bir tür
Türkiye’de Dracunculus vulgaris türünden çok daha fazla yaygın olan, benzer (zaten akraba) bir bitki için bakınız: ⇒ Arum dioscoridis, tirşik pancarı