Ebegümeci, Malva

Ebegümeci cinsinin türleri hakkında genel olarak verilen bilgiler.. Birkaç tür hakkında bilgi, faydaları, özellikleri gibi konulara aşağıda kısaca değinilmiştir. İleride önemli türleri ayrı sayfalarda tek tek ele alınabilir.

Doğal arazilerden bir ebegümeci bitkisi örneği, çiçek açmış haliyle

Genel özellikleri

Malvaceae (Ebegümecigiller) familyası tespit edildiği kadarıyla 244 cinsten (ve bu cinslere bağlı 4000’in üzerinde türlerden) oluşan bitkiler grubudur. Hatmi çiçeğinden Japon gülüne, ebegümeciden bamyaya kadar çok iyi tanıdığımız birçok tür Ebegümecigiller’dendir. Ebegümeci ise tek tür bir bitki değildir. Yaklaşık 30 tür bitki Malva (Ebegümeci) cinsi adı altında toplanır.

Birkaç türü gösterişli çiçeklerinden dolayı bahçe süs bitkisi olarak makbuldür. Fakat halk arasında ebegümeci dendiğinde sadece birkaç yabani tür akla gelir. Bunlar her yerde kendiliğinden yetişen yabani türlerdir. Yapraklarından yemek yapılır. Bazı yörelerimizde ebegümeci ilmik ve gaba isimleriyle tanınır.

Sağlığımız için önemi

Ebegümeci yemeklik sebzelerin birçoğundan daha faydalı, daha besleyicidir. Lezzeti de oldukça iyidir. Buna rağmen ticari üretimi yoktur. Dolayısıyla marketlerde ve manavlarda bulamıyoruz. Mutlaka ticari üretimi yapılmalı ve her yerde satılan sebzeler arasında yerini almalıdır. Şifalı bitki olarak da çok kullanılır. Burada benim bilgi verme alanımda olmadığı için hangi hastalıklara ne gibi faydaları olduğu vesaire konularına girmiyorum.

Ekolojik önemi

Birçok canlı türüne besin olma faydasından başka humuslu toprak oluşumunda ve toprağın iyileşmesinde çok büyük önem taşır. Çünkü serin ve yağışlı aylarda oldukça gür gelişirler. Kökleri de yoğun ve kalın olarak derinlere gider. Yazın kurur ve çürürler. Yoğun ebegümeci kümeleri arasında birçok küçük canlı türleri (böcekler, salyangozlar) barınır. Bunlar da kısa ömürlü olup hızla üreyerek sürekli ölürler. Her yıl tekrarlanan bu gelişimler ve çürümeler sadece 5-6 yıl gibi kısa bir süre içinde toprağı humuslu ve son derece verimli kılar.

Çevremizdeki ebegümeci türleri

Çevremizde doğal olarak yetişen en çok rastladığımız yemeklik ebegümeci türleri Malva nicaeensis, Malva neglecta ve Malva sylvestris türleridir. Bu türler hakkında bilgi verenler büyüklüklerine göre farklı farklı sınıflamışlar. Oysa toprağına ve suyuna göre bunlardan herhangi biri gayet farklı görünümlerde gelişim gösterir. Sıkıca yere yapışık gibi gelişen dallı, yukarı uzayan dallı, küçük yapılı, uzun boylu, mini yapraklı, iri yapraklı gibi. Burada bilimsel adlarını saydığım her üç tür bulunduğu yere ve şartlara göre değişen özellikler gösterirler. Bir türü büyük ebegümeci, başka bir türü küçük ebegümeci diye adlandırmak pek doğru değil. Ayrıca özellikle Ege kıyı kesimlerinde birçok farklı Ebegümeci türü bir arada yetiştiğinden dolayı sürekli kendi aralarında melezleşip hibritler ve kültivarlar ortaya çıkmaktadır. Mesela filan ebegümeci türünün en ayırt edici özelliği o özelliğe hiç sahip olmayan alakasız bir ebegümeci türünde bile olur.

Yaprakları kolayca devleşen ebegümeci türü Malva nicaeensis’tir. İri yapraklarından sarma (dolma) yemeği yaparlar. Toprağın özelliğine göre diğer bazı türlerin yapraklarının da dolma yapmaya uygun genişliğe gelmesi mümkündür.

Malva sylvestris, ebegümeci cinsinin örnek türü

Bu türün çiçekleri yukarıda bahsettiğim diğer iki türe göre daha iridir. Yukarıdaki resimde doğal-sade has türünü görüyorsunuz. Bu türden birkaç gösterişli çiçek açan kültivarlar elde edilmiş ve süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Yetiştiği yer ne kadar uzun süre güneş alıyorsa o kadar çok sayıda çiçek açar. Gelişimi için ısı ihtiyacı diğerlerine göre daha fazladır. İlkbaharda hava iyice ısındığında diğer türler hayata veda etmek üzere iken Malva sylvestris anca gelişmiş ve yeni yeni çiçeklerini açmaktadır. Akdeniz ikliminin kurak yaz aylarında (susuzluktan ötürü) en uzun dayanan ve en son ölen tür de budur. Ama yine de sürekli susuzluk yüzünden genelde yaz ortasına kadar dayanmazlar. Aslında ebegümeciler yazın susuzluktan ölmezlerse 2-3 yıl ömre sahiptirler.

Ebegümeci şifalı otlardan, ayrıca yemeklik bir sebzedir

Malva sylvestris

Gelişim zamanları

Ebegümeci türleri Akdeniz iklimi olan yerlerde sonbahar yağmurlarıyla birlikte ortaya çıkmaya başlarlar. Tohumlar yağmurun ve ılık sonbahar havasının etkisiyle hemen çimlenir. Kış soğukları geldiğinde bazı türler gelişime devam ederken bazı türler küçük kalıp baharı bekler. Kış ortasından sonra ve ilkbaharda çiçek açarlar.

Yemeklik ebegümeci yetiştirmek

Doğada sonbahar yağmurlarıyla gelişime başlarlar. Bütün mesele su ile ilgilidir. Ebegümeci tohumlarını eker ve sularsanız çimlenip yapraklanırlar. Fakat gelişimleri sıcak yaz aylarında pek verimli olmaz. Onun için tohumları ya ilkbahar başında ya da yaz sonunda ekmelisiniz. Fideler çabucak kazık kök geliştirip derinlere inmeye çalışır. Bundan dolayı fidelerde yer şaşırtması yapmayın. Tohumları mümkün mertebe birbirlerinden uzak ekin. Aralarında 15-20cm mesafe olsun. Veya daha kolayı tohumları rasgele serperek ekin ve büyüdüklerinde yemek için yaprak toplarken bazılarını kökten sökerek seyrekleştirme yapın.

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Yabani ot-çalı

Etiketler: | |


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.