Euphorbiaceae familyasından Euphorbia lactea çöl kaktüsü görünümlü ve sukulent özellikli Euphorbia türlerinden biridir. Ana vatanı Hindistan ve yakın civarlarıdır.
Özellikleri
Doğal yaşam alanlarında 6 metreye varan yoğun sık dallı bir ağaçtır. Ama çok küçük halde daha güzeldir ve bu şekilde saksılarda yetiştiririz. Gövdesinde ve yan dallarında yeşil üzerindeki yer yer beyaza yakın açık yeşil ve yeşilimsi krem rengi renk değişimleri mermer taşı desenlerine benzer. Bu sebeple ilginç bulunan ve beğenilen bir süs bitkisi olmuştur. Beyazlı gibidir ama variegata sayılmaz. Variegata çeşitlerinde beyazlık (bazen krem rengi) gayet belirgin ve nettir.
Sade türü üst resimdeki gibidir. Dalları genellikle üç köşelidir ve yüzeyler parlaktır. Yaprakları hem çok küçük hem çok kısa ömürlüdür. Sadece gelişim zamanlarında en uç gelişim uçlarında birkaç mini yaprak bir arada görürüz.
Euphorbia lactea kışın en hafif don olayına bile dayanamaz. Kışın asla dışarıda veya soğuk camekanlı balkonlarda bile bırakmayın.
Bazı çeşitleri
Çok çeşitleri var ama burada sadece üç tanesini ele aldım.
Euphorbia lactea forma cristata
Dalları düz değil, yelpaze şeklini almaya çalışan eğri büğrü, kıvrımlı gibi şekillerde karman çorman gelişir. Her bir yeni filiz yeni bir horoz ibiği gibi (cristata) şekil almaya çalışır. Fakat tam beceremez ve farklı farklı şekillerde gelişime devam ederler. Üst fotoğraftaki ilginç ve cazip görünmesi amacıyla farklı bir Euphorbia üzerine aşılanmıştır. Alttaki kısımdan çıkacak filizler farklı türe aittir ve onları daima ilk gördüğünüzde köreltmelisiniz. Üste aşılanmış kısmın filizleri önemlidir.
Euphorbia lactea forma variegata (White Ghost)
Normal Euphorbia lactea’ya göre bunların beyazı fazla, yeşili bir hayli azdır. Bazen yeşili biraz daha belirgin veya sadece bir kısmı yeşil olanları da gelişebiliyor. Ne zaman ne kadar tarafı yeşil olacak, tamamen rastgele oluşuyor. Gördüğünüz gibi mermer taşından yapılmış bir bibloya benziyor.
Euphorbia lactea forma cristata variegata
Euphorbia lactea’nın cristata formunun da variegatası (beyazlısı) var. Resimde gördüğünüz gibi başka bir Euphorbia türü üzerine aşılıdır. Çünkü variegataların köklenmesi mümkün değildir ve mutlaka aşı ile üretmek zorundasınız.
Yetiştirme, bakım
Yaz aylarında öğle saatlerindeki kızgın ve dik gelen güneşi direkt almamalıdır. Aslında en yakıcı güneşe bile adapte olabiliyor ama o zaman pek güzelliği kalmayacağı gibi saksılardaki gelişimi de fena halde sekteye uğrar. Variegata yani beyazlı karışık renkli olan Euphorbia lactea çeşitleri için yaz güneşinin tehlikesi daha büyüktür. Fakat öte yandan gölge, loş yerler de iyi değil. Bulunduğu yer gündüz gün ışığını en güçlü şekilde almalı ve sabah veya akşam güneşini direkt alabilmelidir.
Sulama
Doğal yaşam alanları yılın bir dönemi kurak, bir dönemi muson yağışlarına sahiptir. Onun için sıcak yaz aylarında sık sık sulamaya uygun bir bitkidir. Kış boyunca hemen hiç sulamayın. Yani sıcak evlerde değil, çok serin ve soğuk zamanlarda/mekanlarda sadece toprağı adamakıllı kuruduğunda beş on gün daha bekleyip sonra sulayın. Veya gayet sert ve dolgun görünüyorsa sıcak evlerde bile susuz bırakmayı biraz daha uzatın.
Toprak ve bitki besini
3 ölçü torf toprak + 1 ölçü iri taneli dere kumu + 1 ölçü ponza taşı karışımı tavsiye ederim. Her yıl toprağını değiştirin. Bitki besini, gübre filan vermeyin. İkinci yıl toprak değiştirmezseniz genel kullanım sıvı bitki besini (salon bitkileri için olan) ya da özel kaktüs besini ama dozunu yarım ayarlayarak verin. Haziran ortasında, temmuz ortasında ve ağustos ortasında olmak üzere sadece üç defa.
Üretimi
Euphorbia lactea çeşitlerinin üretimi çelik ve aşı yöntemleriyle olur. Variyegata (bariz beyazlı) çeşitleri çelikle çoğaltmaya pek uygun değildir. Genelde hiç köklenmezler. Bunlardan illa çelik alacaksanız tavsiye etmem ama bari yeşili çok olan dallarından seçin. Çünkü yeşili çok olanlarının köklenme olasılığı çok fazla düşük değildir. Aslında variyegata Euphorbia lactea çeşitleri aşı ile çoğaltılır. Aynen ⇒ kaktüs aşılama sayfamda anlattığım yol bu tip Euphorbia’larda da geçerlidir. En iyi zaman haziran başıdır. Kök bitkisi olarak çok benzer özellikle diğer Euphorbia türleri ve benzemese bile sağlam dallı ve sukulent özellikli Euphorbia türleri kullanılır. Tavsiye edilen türler arasında sözünü etmedikleri Euphorbia trigona türü de uygundur.
Aşı ile üretmenin bir avantajı: Kök bitkisi olarak kullanılacak Euphorbia türünün özelliğine göre gelişimi normalinden birkaç kat hızlı olabilir.
Çelikle Euphorbia lactea üretimine gelince:
Yine en iyi zaman haziran başıdır ama kesik yerleri bir süre kurutmak geriyor. Onun için mayıs ortasında başlayın. Euphorbia lactea yan dallarından düzgünce keserek alın. Eğer uzun dal varsa onu 8cm parçalara bölün. 10-15 gün açıkta ve dışarı ortamda açık havada bekletin. Kesik yerlerin tamamıyla kuruyup kabuklaşmaları şart. Sonra köklendirme toprağı‘na dikin. Toprak kuru olmalıdır. İlk on gün hiç sulamayın. Öğle saatlerinin güneşini almayacağı ve sürekli hava akımları olan bir yerde (yani kısaca dışarıda açık havada) durmaları gerekiyor. Bütün bu gereklilikleri yerine getirmenizden sonra artık baharın serin günleri epeyce azalmış ve hava daha sıcak gidiyordur. Sonra sulayın. Köklenmeyi garantileyen iki faktör ikindiden bir saat sonra başlayan güneş ışınlarının ya da sabah güneşinin hem saksıyı hem çelikleri ısıtması ve sürekli hava akımlarıdır.
Kaynaklar
Euphorbia lactae — Cactus Art Nursery
Euphorbia lactea — Wikipedia