Frezya (Freesia)

Frezya Iridaceae (Süsengiller) familyasının bir cinsidir: Freesia. Çeşitli renklerde, katmerli, katmersiz 14 ana türü ve birçok kültivarları vardır. Eski tip türleri yeni kültivarlara göre daha güzel kokuludur. Türkiye’de frezya ve arpa çiçeği isimleriyle tanınıyor.

Frezya (Freesia) soğanlı bitki

Özellikleri

Frezya serin mevsimlerde aktiftir. Sıcak yaz aylarında yaprakları kurur ve soğanları (korm) uyku halinde bekler. Sonbaharda yeniden kökler ve yapraklar geliştirmeye başlar. İnce kılıç yaprakları düz yukarı doğru gelişir. Yaprak boyu 15-30cm civarlarındadır. Bir soğan (korm) her yıl birkaç soğan haline gelerek çoğalır. Soğanları küçüktür.

Kış sonunda veya ilkbaharda yılda bir defa çiçek açan frezyalarda çiçek sapındaki çiçek sayısı sabit değildir. Bir çiçeklenme zamanında, çiçek açmasından önce ve sonra yapraklıyken yeni soğanını ne kadar güçlendirmişse bir sonraki yıl ona göre sayıda çiçek açar. İyi ve güçlü yapılanmış bir soğanın çıkardığı çiçek sapı biraz yükseldiğinde iki üç ayrı çiçek sapına ayrılır ve her birinde birçok çiçekler sırasıyla açar.

Frezyanın soğan dediğimiz toprak altı ana gövdesi kat kat soğan yapısında değildir. Yumru yapısındadır. Soğan şeklinde ve soğan gibi dış kabuklara sahip olduğu için soğan denmesi yaygındır. Aslında kormdur. Frezyalar glayöllerde olduğu gibi, ilkbaharda yapraklanıp gelişirken mevcut soğanını daha doğrusu kormunu harcar ve bitirir. Bir yandan da gelecek yıl için yeni bir korm oluşturur. Genelde yeni oluşan bir büyük korm yanında birkaç irili ufaklı korm daha üretirler.

Habitat

Frezyaların ana vatanı Afrika’nın doğusunda Kenya’dan güneye doğru, Güney Afrika’yı da kapsayan bölgelerdir. En çok Frezya türleri Cape ve civarlarındadır.

Kullanım

Kesme çiçekçilikte kokusu ve güzelliğinden ötürü kullanılır. Beyaz frezyalardan gelin buketi yaparlar. Parfümcülükte de önemlidir. Ayrıca frezya bahçe-balkon süs bitkisi olarak yetiştirilir.

Kışa dayanıklılık

Kış soğuklarına dayanıklılıkları türüne göre -6C ile -12C dereceler arasında değişir. Tüm kıyı bölgelerimizde frezya soğanlarını sonbaharda ekerek bahçelerde rahatlıkla yetiştirebilirsiniz.

Diğer yerlerde ise kış soğuklarına göre bilinçlice hareket etmek gerekir. Mesela Ankara’da (merkez ilçe) soğanlar 10cm derine gömülürse sorun olmaz. Açıklık yerlerde ve daha yüksek kesimlerde ayrıca toprağın yüzeyi kuru yapraklarla örtülmelidir.

-15C derece ve daha ağır don olayları olan yerlerde frezyalar bahçelere ilkbaharda, sümbüllerin çiçek açtığı zaman ekilmelidir. Ya da sonbaharda büyük ve derin toprak saksılara dikilerek kış boyu limonluklarda, soğuk seralarda veya soğuk camekan balkonlarda tutulmalı.

Saksıda frezya

Yetiştirme, bakımı

Soğanları bahçeye dikecekseniz toprağı önce çapalayıp kontrol edin. Toprak yumuşak, kolay ufalanan yapıda ve humuslu ise hiç sorun yok. Sadece az miktar doğal gübre karıştırıp soğanları ortalama 15cm mesafe ile 5cm kadar derine gömün. Toprak elverişli değilse bitkisel çürüntüler, kum ve yanmış koyun gübresi karıştırıp terbiye ettikten sonra frezya soğanlarını ekin.

Saksıda frezya yetiştirmek

Aslında az sayıda frezya yetiştirecekseniz en iyisi saksıda yetiştirmektir. Çünkü bahçede yerde olunca güzel kokusundan nasiplenmek pek mümkün olmuyor.

Ne zaman dikeceğinizi yukarıdaki gibi saptayın. Soğanları birkaçını en az 12cm derinliği olan küçük bir saksıya dikebilirsiniz. Aralarında en az 5cm mesafe bırakmalısınız. Saksı kenarı ile de o kadar mesafe olmalı. Frezya soğanlarını en üst uç kısımları toprağın 5cm altında kalacak şekilde dikeceksiniz. Saksıyı çok iyi güneş alan bir yerde bulundurun. Soğanları ilkbaharda ekecekseniz saksı toprak saksı veya seramik saksı olmalı ki toprak ısınmasın. Sıcak toprakta soğanlar aktifleşmeyebilir. Bundan dolayı saksıları önce kuzey cephe soğuk ve güneşsiz bir yerde tutun. Yapraklar toprak dışında görünür görünmez güneşli yere alın.

Evde frezya

Evlerde yetişmez. Dışarıda yetiştirip çiçeklendirdikten sonra çiçekleri solana kadar evde misafir edebilirsiniz. Evi mis gibi kokutur. Çiçekler geçince frezyaları tekrar iyi güneş alacağı yerine çıkarın.

Bazı dış kaynaklarda evde frezya başlığı altında verilen bilgiler de zaten aynen bu yönde. Yani evde diyorlar ama çiçeklendirene kadar şunu yapın bunu yapın gibi tavsiyeleri ancak ve ancak dışarıda yapabilirsiniz. En iyisi onlara kulak asmayıp benim dediğim gibi yapın. Dışarıda yetiştirdiğiniz frezyalarınız ne zaman çiçek açarsa o zaman çiçekleri solana kadar eve misafir edin.

Sulama

Yaprakları yemyeşil kaldıkça siz de sulamayı bırakmayın. Sararma hafiften başladığında artık hiç sulamayın. Yapraklar kupkuru olana kadar gelecek yıl için hazırlanmış soğanların olgunlaşması, yapılanmaları devam eder. Kuruma bittiğinde soğanları söküp sonbahara kadar çok serin olmayan, çok fazla sıcak da olmayan bir yerde saklayın. Ya da hiç sökmeyebilirsiniz. Sonbaharda havalar iyice soğuğu zaman yapraklanırlar.

Sulamada toprak niteliği önemlidir. Kumlu ve suyu hemen süzdüren toprak en sağlıklısıdır. Suyun biriktiği, kolay süzülmediği ya da bir türlü kurumayan topraklar frezyalar için sakıncalı. Yanlış toprak kullanmışsanız sulama aralıklarında toprağın önemli derecede kurumasını bekleyin.

Soğanlarının üretimi

Tek frezya soğanı (kormu) yapraklanma ve çiçeklenme ile tükenir. Fakat eskisinin yerine bir büyük soğan (korm) ve birkaç tane daha irili ufaklı soğanlar oluşur. Yani bu şekilde frezyalar kendi kendilerine çoğalıyor.

Tohumdan üretmek de mümkün. Tohumdan yetişen frezyalar çok çabuk büyük. İkinci ya da üçüncü yılda çiçek açacak kadar gelişmiş olurlar.

Frezya tohumları tamamen olgunlaşıp kuruduğunda alıp sonbahara kadar saklayın. Yaz sonunda veya sonbaharda tohumları önce 24 saat kadar suda bekletin. Toprağa 2cm derine gömerek ekmelisiniz. Bir ay içinde çimlenirler. Olmazsa ilkbaharda çimlenecekler demektir. Frezya mini fideleri ilk gelişim mevsiminde kuru nohuttan küçük olmayan korm oluşturmaları gerekiyor. Bunu başardınız mı tamamdır.

Problemler

Eğer soğanları sonbaharda değil ilkbaharda ekecekseniz: İlkbaharda frezya soğanı ekmede zamanlama çok önemlidir. Biraz geç kalırsanız çiçek açana kadar havalar epeyce ısınmış olur ve sonuçta çiçekler çok fena deforme, çirkin şekilde açarlar. Çiçek sapı anormal ve sağlıksız uzunlukta olur. Bu sorunlar evde çiçek açtırılmaya çalışılan frezyalarda da görülür.

İklimi uygun yerlerde sonbaharda ekilenler eğer kışın yapraklanmışlarsa (genelde kış ortasından sonra çiçek sapı da çıkarılar), -4C derece ve daha fazla soğukta yapraklar ve çiçek sapları donup çürüyebilir. Eğer don olayı yaşanacağı günlerde üzerlerini önce gazete sonra muşambayla örterseniz zarar görmezler.

Korm (soğan) hastalıklanması ve çürümesi olabiliyor. Kumlu toprak, uzun süre güneş alan ve esintilere açık yer sayesinde bu risk bir hayli azalır.

Kaynaklar

Freesia – wikipedia.org
Freesia planting guide – easytogrowbulbs.com
Büyük fotoğraf – sarahraven.com

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Bahçe / Balkon Süs Bitkileri

Etiketler: |

'Frezya (Freesia)' hakkında sorular, açıklamalar

  1. İsimsiz dedi ki:

    Frezyaları geçen mart ayında dikmiştim ve çimlenmemişlerdi. Bu sonbaharda çimlenmeye başladılar. Ancak dışarısı artık eksili dereceleri görüyor yani geceleri. Bu durumda evin güneş alan ve don görmeyen düşük sıcaklığa sahip yer bulamadığımdan ne yapmamı önerirsiniz? 20-22 derece sıcaklıkta evde dursa şu durumda olur mu? Soğanları Ankarada 10 cm derine gömün bir şey olmaz demişsiniz ama sanırım bahçe için konuştunuz. Çünkü Ankara’da dışarıda tamamı donmayan saksı yoktur diye düşünüyorum.
    ***
    Sıfırın altında birkaç derece soğukta olsa olsa yaprak uçları zarar görür. -6C dereceden daha fazla soğukta daha kötü olabilir. Şimdilik bugünlerde sorun yok. Zaten önümüzdeki günlerde Ankara’da geceleri ısı sıfırın altına düşmeyecek. Biraz daha bekleyin. En azından şu bir iki hafta boyunca soğukta kalsın. Sonra içeriye en serin olabilen ve güneşli bir pencere yanına alın. Büyük bir ihtimalle çiçek açarlar. Açmazlarsa sebep soğanların bir yıldan fazla kuru kalmasıdır. Didim’de bahçemde sonbaharda en erken yapraklanan soğanlı bitki frezyadır. Yaz sıcakları iyice bastırana kadar yaprakları yeşil kalan da yine frezya. Yani evinizin 22C derece sıcağı zarar vermez. Eve almadan önce birkaç gün sulamamış olmanız lazım. Eve alınca da bir hafta boyunca hiç sulamayın. Böylece değişiklik şokunu zarar görmeden atlatabilir.

  2. Asena, Kayseri dedi ki:

    Merhaba tüm soru ve yorumları okudum ama yinede tereddüt ediyorum soğanlarını içeri alıp almama konusunda Erciyes yakınlarında oturuyoruz.
    ***
    İsim ve şehir yazmayıp bir de sorunuz içinde Ankaradan bahsedince sizi Ankarada sanmıştım. Sizin oraların ağır don olaylarına hiç dayanamaz. Zaten frezya soğanları şiddetli don olaylarına dayanamadığı için hep kış sonunda satışa çıkarılır. Yani kış sonunda ekilmeleri için. Neyse siz dediğim gibi yapın.

  3. noname dedi ki:

    … … Benim frezyalar bir kaç cm uzadılar ve hala dışardalar. Ankara’da havalar gece -1 veya 0 derece. Havaları takip ediyorum. -4 felan olursa ancak içeriye alırım. Frezyalar dışında SPARAXIS soğanları da var. Geçen sene dikmiştim ama frezya ile hemen hemen aynıymış. Frezyaların aksine çimlenseler de yaprakları uzayıp bir iki ay kadar sonra hepsi kurumuştu çiçek açmadan. Şuuan tekrar çimlendiler ama frezyalara göre daha küçük filizleri var. Umarım dediğiniz gibi içeri aldığımda çiçeklerini de görürüm.
    ***
    Merhaba. Önce Sparaxis bitkisinden bahsettiğiniz için teşekkür ederim. Bilmediğim bir tür. İyice araştırıp doğru bilgiler hazırlayarak sitede hakkında sayfa hazırlamalıyım. Çok güzel bir tür. Siz geçen yıl ektiğinizde çiçek açmamalarının sebebi belki soğanların iki yıl bekletilmiş olmasından veya belki de olumsuz şartlarda bekletilmesinden dolayıdır. Geçen yıl yapraklandıklarında soğanlar gerektiği gibi beslenebilip iyi yapılanmışlarsa bu yıl çiçek açmaları lazım. Diğer kişinin yazdığı sorudaki isim kargaşasını isimsiz olarak değiştirip hallettim.

  4. noname dedi ki:

    Geçen bahar sparaxis soğanlarını diktiğimde gerçekten çok küçüktü.kimi filizlendi kimi filizlenmedi bile.sonrasında ise çıkan yapraklar çiçek açmadan kurudu gitti.sonbahara kadar toprakta bıraktım. sonbaharda frezyalarla birlikte sulamaya başladım ve filizlendiler.Birebir görmesem de güzel çiçekleri var ancak kokmazlar.Ki frezya yetiştirenlerin büyük bir kısmı güzelliğinin yanında kokusu için yetiştirir…ama sparaxis incelemeye değer bir cins.Güzel desenli çiçekleri var.
    Bu arada benden başka noname yok. isimsiz olarak değiştirdiğiniz nick benim. siz hemen altındaki kişiye ben diye cevap yazmışsınız.ondan bahsediyordum :D. neyse önemli bir mesele değil.İstediğiniz gibi düzenleyebilirsiniz.Maksat bilgi alışverişi.Kolay gelsin.
    ***
    Evet biliyorum yani zaten karışıklık olmuş diye değişiklik yaptım. çünkü o kişiyi siz sanıyordum düne kadar. Spraxis hakkında bilgi için tekrar teşekkür ederim.

  5. Kübra, Konya dedi ki:

    Yaklaşık 3 hafta önce frezya soğanlarını saksıya diktim. Ancak hala çimlenmediler .Toprağını şimdiye kadar bir kere suladım. Saksının yarısı hala nemli. Ne kadar sürede toprak üzerine çıkmaları gerekiyor? Sulamasını bundan sonra nasıl yapmalıyım? Saksıyı geceleri buzdolabına koysam soğanlar aktifleşir mi acaba?
    ***
    Sürekli dışarıda tutmanız kesinlikle şart. Yapraklar toprak dışına çıkıncaya kadar soğuk ve tam gölge (yani güneşin hiç ısıtmadığı) yerde tutmalısınız. Toprak üst yüzeyi hafiften kurudukça bol bol su dökerek sulayın. Buzdolabına hiç gerek yok çünkü aktifleşmeleri için Konya’da hala hava yeterince serin.

  6. Kübra, Konya dedi ki:

    Merhaba frezyalarım hala çıkmadı. Bugün çıkarıp baktım. 6 kormdan biri yeni kırmızı çıkartmış, eski korm sünger gibi olmuş, kurtlanıp böceklenmiş. Bir diğerinin eski kormunun içi boşalmış ama yeni korm vermiş. Diğerleri eski kormun içindeydi. Hepsinin uç kısımları böceklenmiş ama kormlar zarar görmemiş. Sanki soğanların hepsi kendini yenilemiş. Bundan sonra ne yapmamı tavsiye edersiniz?
    ***
    Bilmiyorum. Susuz mu bıraktınız ne yaptınızsa çok fazla gecikmişler. Artık havalar iyice ısındığına göre aktifleşeceklerini sanmıyorum ama belli de olmaz. Şimdiye kadar yapraklanmış ve çiçeklenmiş olmaları gerekirdi.

  7. Neyran, Kuşadası dedi ki:

    Kormlar eylül ayında dikilir mi?
    ***
    Evet buralarda frezyalar eylül sonundan itibaren ekilmelidir. Didim’de sonbaharda yapraklanmaya başlıyor ve ilkbaharda sorunsuz çiçek açıyorlar.

  8. Ceyhun, Rize dedi ki:

    Merhaba. Ben saksıda yetiştiriyorum. Her sene de çiçekleniyetler. Fakat bazı kormlar vaktinden çok evvel aktifleşiyor ve çiçek açmıyorlar. Çiçeklenenlerle aynı saksıda olmalarına rağmen bu durum neden kaynaklanıyor olabilir?
    ***
    Her eylül ayında soğanları sökmeniz ve yeni hazırladığınız iyi bir toprağa çok sıkışık olmayacakları şekilde yeniden ekmelisiniz. Aynı saksıya sığmayacakları için çoğaltmış olursunuz. Her yıl böyle devam edin. Mesela geçen yıl daha doğrusu 2018 eylül ayında yapmış olsaydınız geçtiğimiz ilkbaharda soğanlar iyice güçlenecekti ve şimdi gelecek ilkbaharda eskiye göre birkaç misli daha fazla çiçek açacaklardı. Sonbaharda erkenden aktifleşen soğanlar çiçek açmaz diye bir şey yok. Bilakis onlar kış boyunca güç toplar ve ilkbahar gelince daha güçlü çiçek sapı çıkarıp daha iyi çiçek açarlar. Sorun sizin yanlış bakımınızda.

  9. Ayşe, Isparta dedi ki:

    Frezya soğanı aldım. Dikmek istiyorum. Daha önce denedim olmadı. Mart ayında diksem yaza denk geliyor açmıyor. Sonbaharda mı dikmeliyim?
    ***
    Yukarıdaki bilgilere göre hareket ederseniz sorun çıkmadan ve yaza kadar gecikmeden çiçek açarlar. Saksıya ekince sulayın ve gölge, soğuk bir yerde tutun. Güneş saksıyı ve toprağı ısıtmasın. Bu sayede çabucak aktifleşirler. Uzantılar toprak dışında göründüğü anda hemen güneşli yere alın. Hızlıca büyür ve çiçek açarlar. Zaten böyle özelliği olmasaydı soğanlarını kış sonunda satmazlardı.

  10. Hesam H. -Ankara dedi ki:

    Saksıda frezya yetiştirerek sonbaharda çiçek almak için hangi ayda dikim yapılmalıdır? Çiçeklenme ne zaman sona eriyor yani kasım ayına kadar çiçeklenme duruyor mu? Beyaz frezya gelin buketi olarak ilkbahar veya yazın ulaşılabilir mi?
    ***
    Serin havada aktif olan bitkilerdendir. Soğanları sıcak aylarda aktif olmaz. Normalde soğanları sonbaharda ekilir ve ilkbaharda çiçek açarlar. Yukarıda ayrıntılı bilgi var. İstediğiniz her zaman çiçek açtırmanız için özel soğuk sera oluşturmanız lazım. Yani klima çalıştırmak lazım. Dolayısıyla çok fazla elektrik masrafı olacaktır.

  11. Sıla, Samsun dedi ki:

    Frezyamın bazı yaprakları hafif sarımsı renkte. Susuzluktan mı yoksa başka bir şeyden mi anlayamadım. Her gün falan su da vermiyorum soğanları çürürse diye. Üzerinde çiçek tomurcukları var ve bitkim açamaz ölürse diye korkuyorum.
    ***
    Nasıl şartlarda nasıl bir toprakta yetiştirdiğinizi bilmediğim için bir şey diyemem.

  12. Tülay T. -Gaziantep dedi ki:

    Mart başında frezya soğanlarını ektim. Mayısta çimlenmeye başladı.ama 1 aydır ne milim milim büyüyor hatta yaprağı sanki cicek acmadan tekrar solacak gibi .ektigim soganlarin bi kismi ise hic cimlenememişti. Ne olacak benim frezyalar?
    ***
    Mayısa kadar canlanmamışlarsa anlaşılan sıcak yerde tuttunuz. İlkin gayet soğuk yerde durmaları gerekirdi. Ancak o takdirde yani soğukta hızlıca gelişirlerdi. Sonra, yapraklar biraz uzayınca güneşli yere alacaktınız ama sürekli dışarıda açık havada durması kesinlikle olmazsa olmaz bir ihtiyacıdır. Kapalı yerlerde yaşayamaz. Şimdi ise, artık hiçbir gelişim göstermeyecektir. Çünkü frezyalar yazın uyku dönemine girer. Ayrıntılı bilgiler yazı içinde var.

  13. Kerem, Kocaeli dedi ki:

    Soğanları Eylül sonu ekim gibi alıp direkt bahçeye diktim. Bahçe kışın direkt güneş almamakla beraber şubattan itibaren en uzun günlere kadar artarak güneş alıyor. Frezya soğanı diktikten bir ay sonra bir anda büyümeye başladı taze soğana benziyor ve sanırım kıştan ötürü direkt güneş olmamasından biraz cılız ve kendini tutamıyor. diktiğim yere birkaç çubuk soktum ki ayakta kalabilsin. Sizce çok mu erken filizlendi? Ayrıca çiçek açar mı?
    ***
    Doğal gelişimi böyle. Benim bahçemde de şu anda iyice yapraklanmış durumdalar. İlkbaharda mutlaka çiçek açarlar. Her yıl böyle oluyor.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.