Özellikleri
Boyu genelde 30cm ile 90cm arasındadır. Dallarının tamamı yeşil ve otsu yapıdadır. Toprağını severse, suyu uygunsa 1 metreden biraz fazla uzayabilir. Çok fazla dallanma özelliği var. Yükseldikçe genişliği artar. Yaz ve sonbahar boyunca, kış soğuklarından bozuluncaya kadar çiçek açar durur.
İstanbul’da çocukluğumun geçtiği evin bahçesindeki daimi bitkilerden biri gece sefası idi. Tohumlarından her baharda kendiliğinden yetişirdi. Özel olarak ekmezdik. Yazın kazandığı gücüne göre bazılarının kışın kökleri ölmez, bahar gelince kökten yeniden yeşerirdi. Yani aslında uzun ömürlü bir bitkidir. Ama eğer ilk yılında kök kısmı yeterince güç kazanırsa.
Tohumlarının dayanıklı ve kolay çimlenir özellikli olmasıyla yetiştikleri yerlerde kalıcı olup çevreye yayılırlar. Böylece bütün dünyada tropikal ve subtropikal iklimlerde kendiliğinden yetişir olmuştur. Tohumları tam kuruduğunda leblebiden biraz küçük ve simsiyahtırlar. Gece sefası tohumlarını ben çocukken mini bir el bombasına benzetirdim. Benziyor da..
Kökleri kazık kök biçimindedir. Yaz boyunca güçlü gelişim imkanı olursa o kazık kökler bir hayli kalınlaşır ve uzun ömürlü bir yapı kazanırlar. Ama aksi takdirde yaz sonunda veya kışın tamamıyla ölürler.
İki yıllık olmuş bir gece sefasının kalın ve güçlü hale gelen kazık kökleri su deposu gibidir. Bu sayede yaz aylarında susuz kalmaktan dolayı ölmezler. Yapraklarda ve dallarda bir hayli pörsüme ve yer yer kurumalar olsa bile hayatta kalırlar.
Çiçek açması
Gece sefası çiçekleri yarım günlüktür. Güneşin batmasına yakın vakitte açan çiçekler sabah güneş doğduktan sonra hemen solarlar. Sarı, kırmızı, ikisi aynı çiçekte karışık, bu renklerin değişik tonlarında, beyaz, pembe ve alacalı renklerde çiçek açan pekçok çeşitleri, hatta son derece güzel kokulu çeşitleri bile var. Akşamları çevreye hoş kokusunu salarlar. Bazı çeşitleri çok renklidir. Öyle ki tek kök bir gecesefasının sarı, pembe, beyaz, uçuk sarı, kırmızı, magenta rengi, fuşya rengi ayrı ayrı renklerde çiçek açtığını görürsünüz. Her gün farklı kombinasyonlarla karşılaşmak güzel bir sürpriz oluyor.
Kışa dayanıklılık
Toprak dışı kısımları kışın en hafif don olaylarına bile dayanamaz, kurur giderler. Fakat yaz boyunca eğer toprak altındaki kazık kökleri yeterince güç kazanmışsa kışın -15C dereceye kadar don olaylarından zarar görmezler. Gece sefası köklerinin kışın donmamaları biraz da toprağın özelliğine ve kazık kök yumrunun topraktaki derinliğine bağlıdır. Yazın güçsüz kalanlar genelde sonbaharda veya kış içinde tamamıyla ölür giderler. Hayatta kalan kazık kökler ise ilkbaharda hızlıca yeni dallar geliştirir.
Yetiştirme, bakım
İlkbaharda gece sefası tohumlarını ekerseniz çok hızlı büyürler. Özel bir bakım istemiyor. Pek toprak seçmez. Fakat çok iyi gelişmesini, fazla dallanıp fazla yer kaplamasını, sayısız çoklukta çiçek açmasını istiyorsanız bir şeyler yapmalısınız. Yani tohumları ekmeden önce toprağı derinden çapalamalı ve hafifçe gübrelemelisiniz. Ayrıca fidelerin hızlı gelişip bol bol dal vermeleri için sık sık sulamalısınız.
Geçen yıldan sağ kalanlar için yine isterseniz biraz bakım yapın. İlkbaharda yeni filizler topraktan çıkarken çevresini çapalayın ve hafifçe gübreleyin.
Karşıyaka’da bir bahçeden toprak üstü gövdesinden aldık. Kök garip bir şeķille gelmedi. Eve gelir gelmez saksıya ektik. Sizce köklenir mi?
***
Akşam sefası bu şekilde köklenmez. Dalın dip kısmında toprak altı kök kısmından az bir parça bile olsaydı işe yarardı.
İki hafta kadar önce etrafta görüp topladığım tohumlarını bahçeye serptim. Şimdi bahçede bir sürü filiz çıkmış. Ancak mevsim biraz geçti sanırım. Büyümezler mi? Elimde daha tohum var. Kalanları saklasam hangi mevsimde ekmeliyim ve tohumlar uzun sure beklemeye dayanır mı?
***
Gece sefası tohumlarını ilkbahar başında ekmelisiniz. O zamana kadar rahat dayanırlar. Bahçedekiler ise büyümeye devam ederler ama çiçek açacak kadar büyüyebileceklerini sanmam. Zira o zamana kadar kış soğukları başlar. Kışın ölürler. Ancak kökleri fazla sağlamlaşmış olanlar eğer kışın toprak yüzeyinde kuvvetli bir donma olmazsa sadece dalları kurur. İlkbaharda köklerden tekrar filizler verip hızlıca büyürler.
Bahçemde yetiştirdiğim çok yıllardır bizimle olan bir akşam sefasi var. Ancak artık o kadar güçlendi ki bulundugu alanda sinirlandiramiyorum sürekli etrafa dogru büyüyor ben kokluyorum sanki hiç koklememisim gibi tekrar aynibyerden çıkıyor. Bu çiçeği çok seviyorum fakat bu kadar arsizligini sevmiyorum. sınırlandırmak için öneriniz olur mu acaba?
***
Ara sıra budayacaksınız. Bu kadar basit. Bazı bitkiler yerini severse toprağı da iyi ise çok hızlıca serpiliyorlar.
Karadenizde bahçede çok yetiştirdim. şu anki imkanlarımla saksıda tekrardan yetiştirmek istiyorum. Uygun toprak karışımı ve kazık kök yapısından dolayı vazo gibi uzun saksılarda balkonda yetiştirmeyi denemek istiyorum hazır da mevsim müsaitken. Fikrinizi almak isterim.
***
Balkonlarda enine boyuna kocaman saksılar kullanmak lazım. Yoksa yazın sıcaktan dolayı toprak ısınır ve kökler rahatsız olup gelişimleri aksar. Ne kadar küçük saksı, o kadar kötü.