Heirloom sözcüğünün sözlük anlamı nesilden nesile korunarak elde tutulan anlamındadır. ABD’de başlayan, bitkilere ve hayvanlara dayalı yeni bir ticaret akımında ise Heirloom eski usul, kapitalizmde yeri ve değeri olmayan anlamında bir terim olarak karşımıza çıkıyor.
70’li yıllardan itibaren üreticilerin terk etmeye zorlandığı eski usul tarım ve hayvancılık üretim metotlarının yerini günümüzde artık sadece yeni usuller aldı. Bitki ve hayvan türleri bile artık farklı. Yeni ürünler insan sağlığı için eskisi gibi faydalı değil. Hatta zararları çok.
Gelişmiş batı ülkelerinde seri üretimlerle üzerinden kolayca para kazanılan ticari hibrit bitki ve hayvan türlerine alternatif olarak çok daha lezzetli, çok daha güzel, çok eskiden rağbette olan türlerin yetiştiriciliği ve ticareti son yıllarda git gide yaygınlaşarak yapılmaktadır. Tarım, hayvancılık ve süs bitkileri alanında eski türleri özel olarak yetiştirir, ticaretini yaparlar. Biraz organik yetiştiricilik gibi. Ama ondan farkı, canlı türlerinin eski orijinal türlerden olması ve eski usullere göre yetiştirmeleridir.
ABD’de Heirloom denince ilk akla gelen şey kocaman, ince derili, mis kokulu, çok lezzetli, yüksek kaliteli domateslerdir. Eski tip domatesler kokusuyla, lezzetiyle bambaşka en üstün niteliklere sahip idiler. Şimdi yeni nesillerimizin domates sandığı şeylerin eski gerçek domateslerle lezzet ve aroma açısından hiç benzerliği yok.
Heirloom tavuk etleri
Şimdi Türkiye’de kasaplarda marketlerde satılan tüm tavuk etleri sadece 40 günde kimyasallı-hormonlu yemlerle devleştirilmiş civcivlerdir. Bildiğimiz yumurta kadar civcivlerin devleştirilmişidir. Doğal olarak hiçbir şekilde mümkün olmayan bu süratli devleşme kesinlikle hormonlu ve ilaçlı yemlerden kaynaklanır.
Bilim adına konuşan sahtekarlar
Televizyon kanallarında bilgiç bilgiç konuşan “sözde” bilim insanları o etlere kesinlikle hormonlu değil derken, öne sürdükleri zırvalar tamamıyla kelime oyunudur. Halkı aldatıyorlar. Oysa kimya’dan biraz anlasanız ve o yemleri incelesiniz, göreceksiniz ki adları hormon olmasa bile hayvan bünyelerinde hormon etkisini yüzde yüz yapan ve aynı zamanda hayvanların hormonlarını en aşırı şekilde etkileyip değiştiren maddelerdir.
İşte kapitalizmin bu dehşetli insanlık ayıbı usulünden tiksinenler için alternatifler artık gerekli oldu. Eski usulde, doğal yemlerle ve eski etlik tavuk ırklarını kullanarak tavuk yetiştiriciliği yapılması batı ülkelerinde az ama çok makbul. Üreticiler çok iyi para kazanıyor.
Heirloom domatesler
Şimdi domatesler kalın kabuklu, nakliyelerde ezilmeyen, uzun süre saklamaya dayanıklı hibritlerdir. Ama eskiden (70’li yıllara kadar) domatesler kocaman, ince derili, mis kokulu, içi kof olmayan, etli, çok lezzetli, muhteşem aromalı yüksek kaliteli domateslerdi. Şimdi onlardan kim hâlâ özel olarak yetiştiriyorsa bu da heirlooom tarzı bir yetiştiriciliktir.
Heirloom süs bitkileri
Ninelerimizden tanıdığımız paşa çadırı, ağaç begonyaları, devetabanı, ıtır vb. süs bitkilerine ABD’de ‘Heirloom plants’denir. Hem süs bitkilerinden, hem eskiden yaygın olan domates, fasulye vb. yemelik bitkilerden sevilen türlere.
Bizde hala devam eden heirloom yetiştiricilik
Türkiye’de ‘Heirloom’ tarzı gibi, eski usul, eskiden beri devam eden üretim – ticaret var ama az. Artması pek mümkün değil. Zira artması için büyük şehirlerin çok yakın çevresinde ve içlerinde yetiştiriciliklerin yapılması gerekir. Zira eski tip sebze ve meyveler uzak yerlere nakledilmeye gelmezler ve raf ömürleri de çok kısadır. Etlik tavukçuluk sektörümüzde ise eski usul yetiştiricilik yok denecek kadar az.
Yeni usullerin hiç mi iyi yönü yok? Elbette vardır. Mesela eskiden çiçeği için yetiştirilen süs bitkilerinin çoğu uzun boylu olurdu. Şimdi bodur kültivarları var. Bunlar kısa boylu olup üstelik farklı iklim şartlarına da daha uyumlular. Kompakt gelişimleri sayesinde küçük bahçelere ve balkon saksılarına gayet uygunlar.
Halk için bundan başka iyi yönü yok gibi. Ama büyük baş kapitalistler, holding sahipleri ve tüccarlar için yepyeni usullerde iyi yönler çok. Mesela sert kabuklu, sert yapılı domatesler hem nakliyede kolaylık sağlar hem depolarda ve satış yerlerinde bekleme ömürleri uzundur. Sığır-dana ve civciv etleri üreticilerine de kısa zamanda bolca et üretimi sağlayan özel ilaçlı yemler var. Pek çok şey sayılabilir. Hiçbirinde insan sağlığını umursamamışlardır. Sırf kapitalist çağın gerektirdiği üretimde olağan üstü hız, en düşük maliyet, en ucuz iş gücü, kolay para, çabuk ve süratli ciro.. Sadece bunları dikkate alırlar. Sadece ve sadece paraya önem verilir.