Bignoniaceae familyasından Jacaranda mimosifolia türüne kısaca jakaranda diyoruz. Aslında Jacaranda birçok türleri kapsayan cinsin adıdır. Bunlardan J. mimosifolia türü bugünkü konumuz.
Ana vatanı subtropikal iklim kuşağında Güney Amerika kıtasının orta kısmıdır. İklimi uygun yerlerde dünyanın her yerinde yaygın olarak yetiştirilen bir süs ağacıdır.
Özellikleri
Jakaranda ağacının boyu yetiştiği yerin şartlarına göre 8 metre ile 20 metre arasında değişir. Dibine koyu gölge yapmaz. Ana gövde çok fazla kalınlaşmaz ama oldukça sağlam ve dayanıklıdır. Tuzlu toprak uyumlusu olduğundan denize yakın yerlerde bile sorunsuz yetişir.
Toksik etkilidir
Yapraklarını ve çiçeklerini yemeyin. Salatalara katmayın. Cildiniz hassas ise pek dokunmamanızda yarar var. Tahriş eder. Jakaranda çiçeklerinden yayılan polenler saman nezlesi alerjisi olan insanlar için bir sıkıntıdır. Gerçi saman nezlesi rahatsızlığı her insanda farklıdır. Kimileri kavak polenlerinden rahatsız olur kimileri başka bir ağaçtan. Semptomlar göz yaşarması, nezle ve sık sık hapşırma şeklinde görülür.
Yaprak ve çiçekler
Jakaranda yaprakları yüzlerce mini yaprakçık bütünüdür. Uzun bir yaprak sapı birçok yan saplara ayrılır. Her ince sapçıkta mini yaprakçıklar dizilidir. Jakaranda kışın yaprak dökmez derler. Fakat Didim’de don olayı olmayan yıllarda bile ocak ayında yapraklar yavaş yavaş bozulmaya başlıyor. Kış sonunda yaprakları hızla dökülür. İlkbahara yapraksız girer ve mavimsi pembe, lila rengine yakın tonda çiçekler açar. Bu sırada yeni yapraklar gelişmeye başlar. Çiçek açması yaza kadar azalarak devam eder. Çan şekilli çiçeklerinin uzunluğu 5cm, genişliği 3cm kadardir.
Kış soğuklarına
-5C dereceye kadar dayanması kesin garantidir. Daha fazla soğuğa, en fazla -12C dereceye kadar zararlarla dayanır. -7C derece ve fazlası soğukta, soğuğun uzun süreli olmasına göre göreceği zarar fazla olur. Mesela tüm dalları ve ana gövdesi kurur. Ama ilkbaharda dipten birkaç dal uzatmaya başlar.
Tohum vermesi ilginçtir
Birbirine yapışık yuvarlak, kocaman iki sert tahta levha yapışık halde gelişiyor. Genişlikleri 6cm civarlarında olup ince, çok sağlam ve ağırdırlar. Yani yüksekten insanların başına düşse zarar verebilir. Olgunlaşıp kuruyunca araları açılır ve içlerindeki tohumlar dökülür. Çift tahta levhacıklar ağaç üzerinde uzun süre dökülmeden kalır. Bunları malç olarak kullanabilirsiniz. Çürümez, rüzgarda sürüklenmez, yıllarca dayanırlar.
Avantajları, dezavantajları
Çiçekleri gibi yapraklarıyla da jakaranda çok güzel bir ağaçtır. İlkbaharda çiçekli dönemi çok uzundur. İlkbahar başından yaza kadar diyebilirim. Yere düşen çiçekleri bile çevreye ayrı bir güzellik katar. Gölgesi iyi mi kötü mü, göreceli bir mesele. Hafif gölge yapması bazıları için çok iyi, bazıları için bir eksiklik. Dezavantajlarına gelince, aslında yok ama titiz insanlar kış sonu/ilkbahar başı döneminde döktüğü yapraklarından şikayetçi. Minicik onbinlerce yaprakları çevreden temizlemek zor oluyor. Ayrıca kış içinde yapraklar ağaç üzerinde bozuluyorken yağmurlardan ıslandıkça hoş olmayan bir koku salarlar. Sert ve ağır tahtadan tohum kılıfları üzerine düştüğü bitkilere zarar verebilir. Jakaranda ağacı altında değerli bitkilerinizi bulundurmamanızı tavsiye ederim.
Yetiştirme, bakım
Jakaranda ağacı uzun süre güneş alan yerlere uygundur. Evlere çok yakına dikmeyin. Fidanı dikeceğiniz yer binaya en az 7 metre uzak olsun. Çünkü yan dalları çevreye yayılıyor. Birbirlerine mesafeleri ise 7-8 metre veya daha fazla aralıklarla olmalıdır. Bir yere herhangi bir ağaç fidanı dikerken 20 yıl sonraki hallerini düşünüp binalara veya birbirlerine mesafelerini ona göre belirleyin.
Jakaranda fidanları saksıda olmamak şartıyla çok hızlı gelişir. Gelişim sonbahar başında bile devam ediyor. Tohumdan yetişen bir jakaranda fidanı ilk yılında sonbahara kadar yarım metreye yakın büyür. İkinci yılında müthiş bir hızla 2 metreyi geçer. 4 yaşına geldiğinde en az 6 metre boyda gelişmiş ve dallı budaklı olmuş halde ilk çiçeklerini açar. Çiçek aşma yaşını benim bahçemdekine göre yazdım ama 7 yaşında çiçek açtığını söyleyenler var. Bazı yerlerde hiç çiçek açmadığını söyleyenler var.
Bakımı hakkında uzun söze gerek yok. Çünkü kolayca gelişiyor ve zararlısı yok. Şiddetli sıcak memleketlere tam uygundur. Ama susuzluğa pek fazla dayanıklı değildir. Hızlı gelişmesini istiyorsanız bol bol, sık sık sulayın. Suyu seviyor. Gübre filan gerekmez.
Budama pek gerekmiyor. Çünkü jakaranda derli toplu gelişen, büyüdükçe gelişim hızı azalan bir ağaçtır. Sadece dipten dallar geliştirirse onları budarsınız o kadar. Bir de genç fidan iken alçaktaki yan dallarını budarsanız iyi olur.
Fidan üretimi
Tohumdan kolayca yetişir. Jakaranda fidanlarının genel üretim yolu budur. Tohumları sonbaharda ekin derler (kış üşüme süreci gerektirirmiş). Ama gerekli değil. Olgun dal çeliği yöntemini tavsiye edenler var (ne kadar doğrudur bilmiyorum). En kolayı tohumdan yetiştirmektir. Fidanları çok hızlı büyüyor.
Bu ağaç jakaranda ağacı mı? Fotoğraf Ankara hastanesi https://i.resmim.net/SCqRS6.jpg
***
Dallarının yapısı, yapraklar, gövdesinin görünüşü itibarıyla ta kendisi gibi görünüyor. Desteklerden, bağlardan anladığım kadarıyla yeni dikmişler. Ya ilkbaharda ya da sonbaharda.. Ama Ankara’da (bildiğim kadarıyla) kış soğuklarına dayanamaz. Bu kış donup ölecektir.
O zaman bu ağaçlara dünyanın parası gitmiş para israfı çünkü birsürü vardı tek bu ağaç değildi. Koruma altına alırlar artık. Ben yaşayacaklarını sanmıyorum o kadar çok yağmur yağdı ki toprak su çekmiyor artık. yarın kar gelecek bide üstüne. 6 güne ölürler. Ben olsam gülibrişim ağacı dikerdim elimden gelse heryere dikmek isterim. Ama artık saksı bitkileri ilgimi çekiyor. Bu jakarandalar zaten bi mayıs, haziran aylarında gözüme güzel göründü gerisi yeşillik mevsimlik gibi. İlkbaharda güncelleme paylaşırım.
***
Düşündüm de acaba bir bildikleri mi var? Yoksa belediyeden birileri birilerine para kazandırmak için mi bu jakaranda ağaçlarını diktirdi? Bakalım ilkbaharda anlaşılır.