Kırmızı örümcek zambağının çiçekleri
Özellikleri
Lycoris radiata soğanları serin aylarda yapraklıdır. İlkbaharda sıcakların artmasıyla beraber yaprakları kurur ve yaz sıcakları dinene kadar uykuda dinlenir. Yaz sıcakları dinerken ilk işi çiçek açmak olur. Çiçekleri solunca hızlı bir şekilde yapraklanır. Kış boyunca yapraklıdır. Yaprakları yarım santimden iki santime kadar genişlikte, 30-40cm kadar uzunlukta olur. Yapraklar şekil olarak aynen nergis yaprakları gibidir. Rengi de aynı ama iç-orta kısmında dipten uca kadar açık renk bir şerit uzanır. Soğanları da büyüklük ve görünüş açısından nergis soğanlarına benzer.
Çiçek açması
Yaz sonunda / sonbahar başında yani yaz aylarının şiddetli sıcakları geride kaldığı zaman çiçek açar. Doğal yaşam alanlarında yaz sonundan itibaren bolca yağışlar olur ve yağışların ardından çiçek açarlar. ABD’de yaygın yetiştirildiği yerlerde ise sonbahar yağmurlarının başlamasından sonra çiçeklenirler. O halde yaz sonunda (eylül ortası gibi) bolca sulamak güzelce çiçek açması için gereklidir.
Lycoris radiata çiçekleri mercan rengine çalar kırmızıdır. Uzunluğu 30cm ve 70cm arasında değişen çiçek sapları ucunda çiçekler birkaç tanedir (genelde 4 veya 6). Fakat çiçekler sadece 7-8 gün dayanırlar.
Habitat
Kırmızı örümcek zambağının yaşam alanları düşük rakım yerlerde tepelikler, güneşli çayırlar ve seyrek ağaçlı (dolayısıyla seyrek gölgeli) ormanlardır. En çok pirinç tarlalarının kenarları boyunca tam gün güneşli yerlerde görülürler.
Lycoris radiata yaprakları. Fotoğraflar: pbmGarden
Soğuğa dayanıklılığı
Lycoris radiata kış soğuklarına -20C dereceye kadar dayanıklıdır diye bir bilgi ortada dolaşır. Fakat tecrübeli yetiştiriciler -10C dereceden daha fazla soğuğa maruz kalmaması gerektiğini, toprak altındaki soğanın -5C dereceden daha fazla soğuğu iyi tolere edemediğini, kısmen zarar göreceğini iddia ederler. Zaten -15C dereceye kadar don olaylarına maruz kalanların çiçeklenme döneminde çiçek açamadıkları hakkında herkes aynı görüştedir.
Yetiştirme, bakım
Kırmızı örümcek zambak yetiştireceğiniz yer mutlaka güneşli olmalıdır. Zaten (sıcak aylarda yaprakları kuruyup dinlenmeye geçtiği için) sadece serin ve soğuk aylarda yapraklıdır. Ve bu süre içinde ne kadar çok uzun süre güneş alırsa o kadar iyi olur. Yaz sonunda çiçek sapı çıkarırken güneş eksikliğinde ise çiçek sapları gereğinden uzun ve çelimsiz gelişerek tam çiçek açacakları sırada ya kırılırlar ya da yere yatarlar.
Toprak isteği ve soğanları ekme
Humuslu, organik besleyiciliği yüksek ve kumlu olan toprakta yetiştirin. Örneğin şöyle:
3 ölçü humuslu doğal arazi toprağı + 2 ölçü torf toprak + 2 ölçü 3mm dere kumu + 1 ölçü yanmış koyun gübresi
Lycoris radiata soğanları Güney Ege’nin ve Akdeniz’in deniz seviyesi gibi alçak kesimlerinde uçları hafifçe dışarıda kalacak şekilde, diğer hafif don olayları olan kıyı kesimlerinde kendi büyüklüğünün bir misli derinliğinde, karasal iklim yerlerde ise kendi büyüklüğünün 2-3 misli derinliğinde gömerek ekin. Uzman tavsiyelerine göre soğanların maruz kalabileceği toprak soğukluğunun -5C dereceden daha soğuk olmaması gerekiyor. Buna göre derinliği hesaplayın. Ayrıca karasal iklim olan yerlerde kışın toprak yüzeyinin malç ile kaplamalısınız.
Saksıda kırmızı örümcek zambak soğanlarını 8-9cm ara ile, bahçede ise 15cm ara ile ekin.
Soğanları bir yere diktiğinizde 5-6 yıl rahatsız etmemelisiniz.
Çünkü kök sistemiyle birlikte toprağına tam yerleşmesi ancak 2-3 yılda gerçekleşir. İyi bir çiçeklenme için soğanın çoğalarak kolonileşmesi lazım. Saksıda yetiştirecekseniz buna göre derin ve büyük saksı gerekir. Yoksa kolay kolay çiçek açmazlar. Zira bu tür soğanlarının ayrılmasından hiç haz etmez. Küser ve bir iki yıl boyunca çiçek açmaz.
Saksı özelliği
Kocaman saksı kullanın. Mesela bir veya en fazla üç soğan için en küçük saksı boyutu çapı ve derinliği en az 25cm olmalıdır. Daha çok soğan için daha geniş saksı gerekir.
Lycoris radiata çoğaltma, üretim
Soğanları yanlardan yavrular. Bunları sadece 5-6 yılda bir ayırın. Soğan ayırma zamanı temmuz sonu gibi, yani bitki tam uyku dönemindeyken..
Tohumla üretiminde ise tohumlar olgunlaşır olgunlaşmaz hemen ekmeniz ve en geç ilkbaharda çimlenmelerini sağlamanız gerekiyor. İlk yapraklar çıkıp iyice güçlendikten sonra düşük dozajda bitki besini verin. Mini soğanlar yaz uykusuna girdikten sonra sökerek bir saksıya iki tane olmak üzere ekin. İki yıl özenle bakımlarından sonraki yaz uykusu döneminde saksılarından çıkarın ve kalıcı yerlerine dikin. Artık yetişkin soğan gibi bakımlarına devam etmelisiniz. Tohumdan yetişmiş bir soğan 5 yaşına gelmeden çiçek açmaz.
Kırmızı örümcek zambağın hibrit ve kültivarları tohum vermez. Onlar sadece soğanlarını ayılarak çoğaltabilirsiniz.
Problemleri
Lycoris radiata – kırmızı örümcek zambaklara bahçe salyangozları zarar verir. Diğer başlıca problemleri çiçek açmamaları ya da çiçek sapının fazla uzamasıdır. Bunlara yazı içinde değinmiştim.
Kaynaklar
Lycoris radiata — wikipedia.org
Lycoris radiata – (L’Hér.)Herb. — pfaf.org
Lycoris radiata, Japan’s red spider lily — botanyboy.org
Bu cinsin nerine bitkisiyle benzerliği dışında bir ilişkisi var mı? Ayrıca örümcek zambağı daha çok Hymenocallis türleri için kullanılıyor. Bu bitkinin yerel veya ingilizce global olarak örümcek zambağı (spider lily) denmesi yanlış (bence).
***
Nerineler Güney Afrika’da olur. Bu tür ise Asya’nın doğusunda olur. Farklı cinslerden farklı oymaklardan ama aynı familyadan ve aynı alt-familyadandırlar. Ne zambağı derse desinler önemli değil. Halk arasında kullanılan isimleri hiç ciddiye almamak lazım. Her bitki için en önemli isim bilimsel ismidir. Bir de birbirleriyle uzaktan yakından hiç alakası olmayan binlerce tür bitkiye zambak diyorlar. Falan zambağı filan zambağı. Zambak sadece Lilium’un adıdır halbuki.
Bu bitkilerin bir manası var mıdır acaba?
***
Ne manası olacak? Birileri bir hikaye uydurur ve herkes inanıp sürdürür. Mesele bundan ibaret. İsterseniz siz de bir hikaye uydurup çevrenizdekileri inandırın. Mesela bu bitki uğurludur veya uğursuzdur veya kim yetiştirirse zengin olur vesaire.
Bu çiçek animelerde fazla çıkıyor. Ben tokyo ghoul u izlediğimde gördüm beyazdan kırmızıya dönüyordu. Ve anlamları ise ölüm, yeniden doğum, yeniden başlamakmış.
Bu çiçekler Japon ve Çin inancına göre ölmüş ruhların ardından açan bir çiçektir. Ekinoks değişiminde nemli yerlerde açma özelliği gösterir. bu da onlar için mezarlılarda açan çiçekler olarak ölümün temsili haline geliyor. Kırmızı örümcek zambağı animeler içinde ölümün ve yeniden doğuşun sembolü olarak kullanılıyor. Rize ve Kaneki’nin tartışması sonunda Kaneki’nin içinde yaşayan Rize’yi öldürdüğü ve yeniden doğduğu sahnede beyaz karanfiller hızla Kırmızı Örümcek zambağa dönüşüyor. Beyaz karanfil saflık ve temiz bir ruh demektir. bunun ölüp yeniden doğuşun simgelenmesi ise şeytani bir inancın ortaya çıkışı anlamına geliyor.
Bu çiçekten İstanbul da satın alabileceğim bir yer var mı?
***
Bilmiyorum ama olsa olsa fidanlıklardan bulursunuz. Özellikle belediye fidanlıklarına sorun.
Acaba bu bitki en ucuz nereden temin edilebilir?
***
Bilmiyorum ama hiç aramayın derim. Zira (özellikle internet yoluyla satışlarda) alakasız bitkileri sizin aradığınız bitki diye satmaya çalışan sahtekarlar çok fazla..