Polyscias scutellaria türünün ‘Fabian’ adlı kültivarını birkaç yıldır salon süs bitkisi olarak moda etmeye çalışıyorlar. Bizdeki ticari adı Polyscias fabian‘dır. Yanlış olarak Aralia fabian diyenler de var. Yöresel adlarında (İngilizce) Aralia ismini bu bitki için çeşitli tamlamalar halinde çok kullanırlar. Bildiğimiz aralya ile aynı cinsten değil ama aynı familyadandır.
Polyscias scutellaria ‘Fabian’ – fotoğraf: hortology.co.uk
Salon bitkisi olarak hiçbir geçmişi yok. Hakkında dört dörtlük bir uzman bilgisi veya tecrübeli yetiştirici bilgisi bulmak mümkün değil. Her yerde tamamıyla tahmini bilgiler var ve o bakım bilgilerinin yarısından çoğu gerçek dışıdır. Aslında salon-ofis bitkisi olma kalitesi yok. Çünkü ışık yetersizliğine adapte olmaz, havasız yerlerde yaşayamaz ve iç mekanlarda bitlenme problemi mutlaka olur.
Polyscias scutellaria ‘Fabian’ öldürücü olmayacak derecede zehirlidir. Ev hayvanlarını fena hasta eder. Yemeseler bile sürtünmeleri ciltlerini tahriş edip yara açar. Çocuklara da aynı şekilde tehlikelidir. Dikkatli olun.
Kış soğuklarına dondurucu rüzgarları almaması şartıyla en fazla -4C dereceye kadar dayanır. Tam açık havada, kuzeyli rüzgarları hiç almayan cephelerde -2C dereceye, belki -3C dereceye kadar, soğuğun uzun sürmemesi veya birkaç günde bir tekrarlanmaması şartlarıyla dayanır.
Aslında bahçe bitkisidir
İklimi uygun olan yerlerde Polyscias scutellaria ilginç yapraklı bir bahçe bitkisi gibi yetiştirilmelidir. Türkiye şartlarında Güney Ege’nin ve Akdeniz’in deniz seviyesi düşük rakım yerlerinde, güneye bakan duvar diplerinde, yarı güneşli yarı gölgeli yerlerde yetişebilir. Düzenli budamalarla boyunu 1m-1.5m arasında tutmak gerekir.
Salonlarda bakımı
Polyscias scutellaria salonlarda çok güçlü ışıklı, direkt güneşi biraz olsun mutlaka alan ve hava akımlarının neredeyse kesintisiz olduğu pencere kenarlarında yetiştirmek mümkündür. Toprağının birkaç santim üst kısmı kupkuru olmadan sulamayın. Sulayınca saksı alt deliklerinden dışarı bolca su çıkması şarttır. Dışarı çıkan suyu toprak geri emmemelidir.
Mayıstan eylül sonuna kadar ayda bir defa genel amaçlı bitki besini verin (yarım dozaj ayarlayın). Kökleri derinlere gitmek yerine çevreye yayılır. Toprak yüzeyi köklerle kaplanmadıkça daha büyük saksıya geçirmek gerekmez.
İç mekanlarda yetiştirmek için toprak olarak 3 ölçü sade yapılı torf + 1 ölçü iri taneli dere kumu + 1 ölçü ponza taşı + 1 ölçü küçük taneli mıcır karışımı yapın. Polyscias scutellaria alkalinli toprak sever. Mıcır bu yüzden lazım ve çok önemli. Pirinç taneleri kadar küçük taneli olsun.
Problemleri
Kök çürümesi sonucu hızla ölmesi yaygındır. Sebep kütük gibi kalın dallarını köklendirip satışa çıkaranların yanlış toprak ile saksılara gelişigüzel tıkarak saksılamalarıdır. Evlerde telef olup gitmesine sebeplerden ikincisi güneşsiz ve havasız dip köşe yerlerde tutmaktır.
Ve yaprak bitleri Polyscias scutellaria ‘Fabian’ı çok severler. En geç 10 günde bir banyoda duş hortumunu yaprakların altına ve üstüne tutarak tazyikli su ile yıkamalısınız. Silkeleyip damlaları düşürdükten sonra ıslatıp iyice sıktığınız bir bezle yaprakların altını, üstünü, saplarını ve bitkinin dallarını ve gövdesini hafifçe bastırarak silin. Bu işi hiç ara vermeden düzgün aralıklarla yaparsanız bitlenmesinin önüne geçersiniz. Aksi takdirde kimyasal ilaç kullanmak zorundasınız. Her tür yaprak bitlerine tam etkili Avirmec EC gibi bir ilaç kullanmak şart. Fakat bu ve benzeri ilaçlar feci bir zehirli kokuya sahiptir. Yani ilaçlamayı dışarıda yapmanız, en az iki saat havalandırdıktan sonra tekrar içeri almanız gerekiyor.
Bu bitkiden bugün edindim. Bitler ile ilgili söyledikleriniz her koşulda oluyor mu?
***
Evet maalesef ev ortamlarında mutlaka olur. İstanbul’da bir akrabam vardı. Başka evlerde fena bitlenen bitki türleri onların evinde hiç bitlenmezdi. Çünkü evin hanımının temizlik takıntısı rahatsızlığı vardı. Hiçbir toz zerresine bile tahammül edemez, her yeri sürekli tertemiz tutardı. Yani ancak böylesi koşullarda bitlenmez sanıyorum. Örümcek bitler özellikle sıcak, kuru ve tozlu evlerde bitkileri mahvediyor.
Polyscias aldım ve kısa süre sonra yaprakları soldu ve dökülmeye başladı. Fazla sulamadan mi yoksa köşede ışıksız kaldığı için mi emin değilim. Yaprakların hepsi soldu dökülecek sonrasında ne yapmalıyım budasam mi?
***
Püfür püfür rüzgarlar ve bol bol direkt güneş ışınları alacağı bir pencere yanında tutmanız gerekirdi. Zaten çiçekçiler her şeyi hiç olmaması gereken tuhaf topraklarda satıyor, bir de havasız güneşsiz yerde tutarsanız hemen köklerde erimeler, çürümeler başlar. Yani belki de kökleri çoktan çürümüş gitmiştir. Budamak filan işe yaramaz.
Bu bitkiden, salonumda yetiştirmek üzere bende aldım. Ancak; bahçıvan gölge yerde ve salon ışıkları yeterlidir diye bilgi verdi. Şimdi sizin verdiğiniz bilgileri okuyunca endişeleniyorum. Demek ki, temizlik konusunda tüm kuralları uygulamama rağmen, uzun süre bu bitki benimle beraber olamayacak. Yaşaması için neler yapabilirim? Balkonum var ama iç mekan bitkisi olduğundan orada olmaz dediler..
***
10 yıldan fazladır herkese daima satıcılara, seracılara, bahçıvanlara asla inanmayın der dururum. Ama elbette milyonlarca kişiye doğru bilgileri ulaştırabilmek mümkün değil. Salon bitkileri hakkında hiçbir satıcı kesinlikle doğru bilgi vermez. Bahçıvanlar ve seracılar ise salonda bitki yetiştirmek nedir zerre kadar anlamazlar. Çoğunun evinde zaten en basitinden bir paşa kılıcı dahi yoktur. Onlar sadece mal satmaktan ve satış işlerinde ikna edici olmaktan anlarlar. Bu tür ise kimsenin yaşatamadığı pahalı bitkilerdendir. Sadece satıcılara para kazandırır o kadar. Çok nadir olarak bazı yerlerde şans eseri yaşayabiliyor. Siz ne zaman aldınız, bu süre içinde herhangi bozulma oldu mu olmadı mı yazmamışsınız. Bu durumda sorunuza cevap veremiyorum. Lütfen ayrıntılı bilgi verin.
Bu bitkimi yaklaşık 1 ay önce aldım. İlk aldığımdan bu yana yapraklarında dökülmeler oldu ancak, şimdilik bir bozulma görünmüyor olsa da, verdiğiniz bilgiler doğrultusunda (sanki) pek şansı yok gibi görünüyor. Balkona çıkarsam, orada yaşaması daha doğru olur mu?
***
Sıcak eve alışmış bir bitkiyi havalar soğuduğu zaman dışarı çıkarmak direkt ölümüyle sonuçlanır. Beş dakika bile dışarıda tutunca eğer toprak soğursa kökler çürümeye başlıyor. Güneşli pencere yanında tutun. Belki şansınıza evinizin şartlarına uyum sağlarsa zamanla güzelleşir.