Sukulent + saksı kombinleme sanatı

Söz konusu uğraşıların sanat kabul edilmesi için kendine özgü bir felsefesi, belirli disiplinleri ve sanatı sürdüren ustaları olması gerekir. Bildiğim kadarıyla sukulent+saksı kombinleme çalışmalarından belirli temel esasları olan bir sanat dalı henüz oluşmadı. Ancak sanatsal eserler veren usta kişiler çok. Dolayısıyla başarılı bir tasarım belki sanat eseri olarak kabul edilebilir. Ama genel anlamda yani sadece sukulent+saksı kombinasyonu uğraşılarından bir sanat dalı doğmuş değil.

Bu işte nasıl ustalaşırız?

Web ortamındaki fotoğraflardan esinlenmekle, taklitler, benzerler yapmakla el beceriniz artar. Ama işin gerçek ustalarından olmak, taklit değil özgün eserler vermek başka iş. Bu uğurda en başta sanat dallarını anlar hale gelmeniz lazım. Bunun için sanat ile derinden ilgilenin. Hem tüm vahşilikleriyle doğayı hem tüm duygularıyla insanları derinden tanıyın. Çok okuyun. Elinizden kitap düşmesin.

Alt tarafı sukulentlerle ilgili bir uğraşı diyecekseniz

Eğer amacınız sanatsallıksa öyle demeyin. Sanat dallarını anlama yeterliliğine sahip olmanız sizin temelinizi oluşturmalı. Onun üzerine bitki-çiçek sanat dallarından başta bonsai hakkında, ama bitkilerin nasıl geliştirileceklerini değil, sanatın kapsadığı felsefe, olmazsa olmaz prensipler ne varsa bunları en ince detaylarına kadar öğrenin.

Bütün bunların yanı sıra saksı-sukulent tasarımları yapma denemelerine her zaman devam edin. Başkalarının eserlerini dikkatle gözlemleyin. Gözlemlemeyle kalmayarak yorumlayın. Her gördüğünüz eserden bir hikaye çıkarmaya gayret edin. Size neleri hatırlatıyor, sizde ne gibi duygular uyandırıyor vesaire. İşte bunları kendi kendinize sözlerle anlatın.

Önemli bir detay

Sukulent + saksı kombinlerinde bitki ilginç saksısına küçükken ekilip büyütülmez. Bitki başka yerlerde yetişmiştir ve küçük veya büyük, kusursuz veya kusurlu/sakat olabilir. Durumuna uygun bir saksıya ekilir. Ve o anda eser ortaya çıkmış olur.

Dünyadan örnekler

Konumuz ne idi? “Sukulent bitkileri ilginç saksılarla kombinleme çalışmaları yaparak, çok fazla denemelerden sonra kendimize özgü bir felsefe, bir disiplin çerçevesinde sabit bir tarz yaratmak. Ve hatta bunu bir sanat dalı haline getirmek.” Çok zor ama neden olmasın? Hem bu uğraşının en haz verici tarafı hedefe ulaşmak değil, hedefe ulaşmak için çalışmaktır, bir şeyler üretip durmaktır. Bu uğurda fikirlerimizin netleşmesi için bakalım kimler neler yapmış.. Biz de onlardan esinlenerek yola çıkalım ve çalışmalara başlayalım.

Sukulent + saksı kombinlerini kendine özgü anlayışıyla belirli kurallar çerçevesinde tasarlayan biri Japonya’da. Yapıtları bir bütün olarak henüz “belirli bir sanat dalı” değil ama bir hayli yakın. Kendisine “bitki heykeltraşı” diyenler var.

Qusamura

Bahsettiğim Japon kişi eserlerini satmak amacıyla 2012 yılında bir dükkan açmış ve dükkanına Qusamura adını vermiş. Sıradışı saksıları işinin ehli kişilere yaptırıyor (çömlek, seramik, porselen ustalarına). Web sitesi: qusamura.com. Tasarımcı kişinin bitkileri kendi tarzınca saksılarla kombinleme işine “Qusamura” demek belki yanlış olur. Çünkü aslında dükkanın adıdır. Ama dünyanın her yerinde qusamura artık o tarzın adı gibi algılanıyor. Dolayısıyla aşağıdaki sözlerimde dükkanın adını söz konusu işin adı gibi kullanmayı uygun gördüm.

Qusamura esasları

Ya çok ilginç bir güzelliğe sahip, ya sakat gelişimli ya da büyük zararlardan sonra hayata dönmüş kusurlu sukulentler özenle seçilmiştir. Özel tasarım saksılar ise neredeyse her bitki için apayrı tasarımlar olup bitkinin yansıttığı anlamı (veya güzelliği) daha da ortaya çıkaracak şekildedir.

Bitkinin görünümü sıradan bir görünüme sahip olmamalıdır. Öyle ki bitki+saksı kombinasyonunu görenler şaşırmalı ve “daha önce böyle bir şey görmedim” demeliler. Alışılmadık sukulentleri seçmek lazım. Ama nadir ve çok ilginç türler olmak zorunda değil, sıradan türlerin sıradışı gelişim göstermiş veya sakat ve kusurlu hallerinden sanat ortaya çıkarmak da önemlidir. Bunların yanısıra  birbirlerinden ilginç şekillerde yapılmış, geliştirilmiş kaktüs aşılamaları da kullanılır. Qusamura’da muhteşem sanat yapıtları gibi kaktüs aşılamaları örnekleri var. Kendi web sitesindeki ve Pinterest’teki qusamura fotoğraflarına bakın. Pinterest’te daha çok fotoğraflar var galiba.

Saksının biçimi ve rengi ile bitkinin durumu ahenkli veya tam tersi, ilginç bir şekilde kontrastlı olmalıdır. Ya da saksı alakasız bir tasarım olup sadece bitkinin boyutlarına uygun bir tasarım örneğidir. Böylesi durumlarda saksı bitkinin özelliklerini daha da iyi ortaya çıkarmalı, kendisi sade ve sönük kalmalı ama bir yandan da kaliteli tasarımıyla ben de varım demeli.

Kusamura’daki eserlerden yansıyanlar:

1- Wabi-Sabi

Yani kısaca “fanilik, geçicilik, kusurluluk, tamamlanmamışlık, eksiklik” üzerine bir dünya görüşüdür. Wabi-sabi tüm Japon sanatlarında şu veya bu şekilde yer alır. Dolayısıyla Bonsai sanatında da önemli esaslardan biridir.

Qusamura eserlerinde wabi-sabi etkisi genelde hem bitkide hem saksıda, bazen sadece bitkide, bazen sadece saksıda görülür.
– Saksıdaki yansımalar: Deforme eğiklikler, şekil bozukluğu, eskilik-yıpranmışlık, kenarlarda kırılmalar vb şekillerde, saksıdan saksıya değişir.
– Bitkilerdeki wabi-sabi yansımaları: Sakatlık, yıpranmışlık vesaire görselliklerin insanda hem zarafet, estetik, hem de hayata sıkı sıkı tutunma duygularını uyandırması. Ölüme direniş, hayatta kalmaya tutku, hayata adeta pamuk ipliğiyle bağlı kalmış olma hali, yaralılık, bozulmuşlukla beraber iyileşmeye dönmüşlük, zor şartlara meydan okuma izlenimi uyandırması gibi..

Yani eserlerin acıma, şefkat ve hüzün duygularını, bir yandan da var oluş mücadelesine hayranlık, ölüme karşı direnişe saygı duymak ve pes etmemeye imrenmek gibi duyguları uyandırması gerekir. “Zorlu geçmiş hayata hüzünlenme + mücadeleciliğe büyük hayranlık ve saygı duyma”.

2- Bitkilerde estetik, sıradışı güzellik

Eserler arasında dört dörtlük kusursuz sağlıklı bitkiler de çok var. Bunların görünümleri özel tasarım saksıdaki pozisyonlarıyla beraber dikkat çekici bir estetik ve sıradışı bir güzellik yansıtır. Fakat öte yandan, bitkide olmasa bile saksısında, ya da kombinin bütünlüğünde wabi-sabi yansımaları yaygındır. En azından kusursuz sağlıklı bitkilerin eğri büğrü, eski püskü, kenarı kırık saksılarla kombinlenmesi halinde..

Bir saksıda bir sukulent

Qusamura’da bir saksıda birden fazla bitkilerin kombinasyonu (genellikle) yapılmaz. Çoğunlukla tek bitki olur. Tek bitki ise genelde tek başına (bir saksıda bir bitki), bazen kendi yan dallarıyla ikili, üçlü veya çoklu haldedir. Çoklu halde olması bazen bir bitkinin çok fazla sayıda yavrulamış, tek başına bir koloni oluşturmuş halidir.

Bazen de usta bir kaktüsün tepesini kesmiş, uzayan bir yan dal biraz uzayınca onun da tepesini kesmiş ve kaktüsün her yeni dal geliştirme hamlesinde aynı şeyi yapmış. Sonuçta adeta basamak basamak kesiklerle, zigzaglı gibi yükselen bir kaktüs oluşturmuş.

Hayal gücümüzü aşan, çok ilginç görünümlü kaktüs aşılama örnekleri de çok.

Bitki ve saksıdan sonra üçüncü unsur

Her zaman değil. Duruma göre saksıda toprak yüzeyini sukulent + saksı kombinasyona katkı sağlayacak renkte bir yaygı ile kaplamak gerekir. Yaygı kum, pişmiş kil kırpıntıları, ince taneli ponza taşı, kiremit kırıkları vesaire şeylerdir (toprağa etki etmeyecek, bitkiyi zehirlemeyecek olan maddeler). Rengine göre uygun olacak bir kaya parçasının kırpıntıları da uygundur. Yaygı tanelerinin kum gibi ince taneli veya daha iri tanelerden olması usta kişinin uygun görmesine göre değişir.

Qusamura bitkilerinin nitelikleri

Kaktüs ve sukulent türlerden olmaları şartıyla: Ya kısmî zarar görmüş herhangi türlerden olacak.. Ya aşılı, yani alt taraf başka, üst taraf  başka (hatta bir kaktüsün çeşitli dallarına farklı kaktüsler aşılanır).. Ya da nadir bulunan çok ilginç veya çok güzel doğa harikalarından türler olacak. Ama saksı ile bir bütünlük kazandırmak da bu sanatın esaslarından.

Saksı biçimleri önemli

Bu uğraşıda küçük yapılı ve garip şekillerde, sıradışı görselliğe sahip saksılar gerekiyor. Kendiniz yapabilirsiniz (ki öyle gerekiyor zaten). Plastik değil çömlek, seramik ya da porselen benzeri olacak. Hazır satılan saksılardan terakota (kalitesiz çömlekten saksı) alarak dış yüzeyine yıpratılmış gibi değişiklikler verirseniz bunlar da uygundur. Hatta kullanılmış, çok eski, yıpranmış terakota saksılar daha iyidir.

Diğer örnekler

Yukarıda Qusamura çalışmalarını tanıtmaya çalıştım ki ilgilenen kişilere ilham verici katkısı olsun. Aşağıdaki konu ve fotoğraflar ise farklı.

1- Aşağı fotoğraflarda olduğu gibi tasarımlar yapabiliriz. Sanatsallıktan ziyade esprililik ağır basıyor. Veya çocuk saflığına özgü bir özgürlük. Örnek resimde iki ayrı saksı görüyorsunuz.

2- Kaktüs-sukulent haricinde türlerle de çalışabiliriz: İç mekanlara uyumlu olabilecek herhangi küçük bir bitkiyi o bitkinin yansıttığı duygulara uygun küçük ilginç bir saksı ile kombinleyebiliriz. Fakat bu türlerin sukulentler gibi dayanıklı olmaları ya da bunlar için uygun şartlara sahip ortamlar ve doğru bakım şartları gerekir. Mesela sürekli çok fazla havadar ve serin ortamlara Venüs saçı gibi türler veya aşk merdiveni ya da eğrelti otu türlerinden biri. Aşağıda örnek bir fotoğraf.. Saksısına dikkat edin:

Sukelentlere saksı nasıl yapabiliriz?

Çimentodan kolayca saksı yapanlar var ama beton saksılar iyi değil. Çimento yerine kalekim maddesi (fayans yapıştırma çimentosu) kullanırsanız saksılar terakota ile eşdeğer özellikli olur. Yani suyu sünger gibi emer ve anında buharlaştırır. Kalekimden yapacağınız saksıları pişirmek gerekmez. Beton saksılar gibi bunların da kendiliklerinden kuruması yeterli. Hava şatlarına ve harçtaki su miktarına göre tam kurumaları 1,5 gün ile 8 gün arasında değişir. Sonra kullanıma hazırdır. Ancak saksıları büyüklüğü/çapı 7cm’yi aşmayacak şekilde küçük yapmalısınız. Zira büyük olunca ya ilk aşamada kalıptan çıkarırken dağılıyor ya da birkaç ay sonra her yerinden çatlıyor. Benim yaptığım küçük örnekler 2 yılı aşkın bir süredir içlerinde bitki-toprak olup sulamaları ihmal etmediğim halde sapasağlam, kusursuz haldeler hala. Bu işin püf noktalarını başka bir zaman yeni bir sayfamda anlatırım.

Kışın soba yakıyorsanız kilden küçük saksılar yapıp soba içinde ateş korların üzerinde birkaç saat pişirin (aralıklarla üç gün pişirmeye devam edin). Doğal arazilerden kırmızı killi toprak ve beyaz killi toprak bulun. Eleyip sadece ince tozunu kullanacaksınız. İkisini karıştırıp su ile hamur hale getirin. Sonra da istediğiniz tuhaf şekillerde küçük saksılar yapın. Pişince kullanıma hazırdırlar. Ulaşabileceğiniz çömlekçiler / seramikçiler varsa saksılarınızı onlara yaptırmanız daha iyi olur. Siz sadece şeklini ve rengini tasarlayın.

Esinlenmeniz için tuhaf şekilli saksı örnekleri: Google Görseller’e kitoi pottery yazıp aratın. Çıkan fotoğrafları inceleyin.

İlginç saksılı sukulentlerin kullanımı

Söz konusu saksı + sukulent kombinlerini daha çok ofis masası bitkileri olarak düşünebiliriz. Ofis masası bitkileri olarak gayet yüksek albeniye sahiptirler. Amacı ticaret değil sadece sanat veya sadece hobi olan kişiler ise çeşitli şekillerde denemeler yapa yapa kendi tarzını oluşturmalılar.