Wabi-sabi

Wabi-sabi nedir? Fanilik – hayat doluluk.. kusurluluk – mükemmellik.. Sakatlık – sağlıklılık.. yıpranmışlık – tazelik.. İşte bu zıtlıkların bir arada kabullenilmesi gerekliliğine dair görüş. Aynı zamanda wabi-sabi sade doğallığın bilgelik olduğunu, güzelliklerin kusurlarıyla bir bütün olduğunu da anlatır. Japonlara ait sanat dallarında önemli yeri vardır.

Japonların ince hikmetlere dayalı sanat tarzlarından veya estetik anlayışlarından olduğu söylense de wabi-sabi görüşü bin yıldan daha eski zamanda Çin’den Japonya’ya geçmiştir. Aslında tüm Uzakdoğu’dan ve Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar, sıradan insanların kişisel görüşlerinden tutun da İslam tasavvufundaki bazı esaslara kadar çok geniş alanda yer alır.

Mevlana “Her şey zıddıyla belli olur” demiş. Yani iyinin değeri kötünün varlığıyla gerçeklik kazanır. Kusurun yanında kusursuzluk, ikisi birlikte, birbirine değer kazandırır. Şunlar da wabi-sabi içinde anlatılır: Çaresizliklerle birlikte umut, ızdırapların yanında dayanıklılık çabası birlikteliği, zayıf/güçsüz hallerde bile yüksek özgüven.. Yalnız, tek başına güç bulma..

İşte, Nazım hikmet’ten vabi-sabi tadında bir şiir..
Bakmayın siz benim kuru bir yaprak gibi sallandığıma
Köküm sağlamdır sarsılsam da kopmam dalımdan
Öyle kolay değil rüzgarın önüne kapılıp gitmem
Son ana kadar vazgeçmem yaşamaktan
Ne fırtınalar koptu benim hayat dallarımda
Hiç birinde vazgeçmedim umutlarımdan
İçimde kıyametler kopsa da
Ben baharıyım yarınlarımın
Çiçek açarım her kışın ardından

Aşık Veysel’in “Benim sadık yârim kara topraktır” adlı eserini hepimiz biliriz. Mükemmellik arayışlarının boş olduğu vurgusunun yanısıra eserde pek çok güzellikler anlatılır. Eser bir yandan hayat kokar, bir yandan ölümün kaçınılmaz olduğu gerçeğini vurgular. Wabi-sabi’yi anlamak için bu eser çok iyi bir örnektir.

Bizim insanlarımız, eğitimli olsun olmasın, wabi-sabi anlayışına uygun halleri belki bilmeden yansıtırlar. Örneğin arabesk / fantezi müzik alanında iki ayrı şarkı sözleri: “Yıkılmadım ayaktayım dertlerimle baş başayım.” Bunu hiç küçümsemeyin. Yıkılmamaya gayret etmiş, başarmış, özellikle yalnızlığını da vurgulaması wabi-sabi estetiğini yansıtması açısından önemli. Ve diğer bir söz: “Çok karakışlar gördüm ben yine yıkılmadım.”

Japonların çömlekçilikten mimariye, bonsai sanatına pekçok eserlerinde wabi-sabi yansıtılır. Sağlamlığım kusurumdadır, güzelliğim eksikliğimdedir gibi mesajları vardır.