Telgrafçiçeğigiller (Commelinaceae) familyasından Tradescantia spathacea türünün İngilizcedeki yaygın adı Moses in the cradle olup beşikteki Musa anlamına geliyor. Musa beşiği demek daha doğru olacak. Bizde istiridye çiçeği ismi Musa beşiği isminden daha yaygındır.
Özellikleri
Tradescantia spathacea türünün yaprakları 5cm ile 8cm aralığında geniş, 30cm kadar uzun olur. Yaprak üst kısmı koyu yeşil, alt kısmı mordur. Cüce kültivarları genelde yaprakları çizgili, daha güzel görünümlü olup çok da cüce değildir. Sadece yaprakları esas türdeki gibi çok büyük olmaz. Daha dar ve daha kısadır.
Tuzlu, kıraç topraklara uyumlu ve kuraklığa dayanıklı olup sukulent özelliklidir.
Çiçek açması
İlkbahardan sonbahar ortasına kadar sürekli çiçek açar. Gövde üzerinde yaprak koltuklarında, çok kısa saplı olarak mini beşik benzeri çiçek çantaları geliştirir. Her bir çantacık içinde aylarca sürekli beyaz mini çiçekler açar. Çiçeklerinin ömrü bir gün bile sürmez ama çantacıklar veya beşikçikler içerisinde devamlı yeni tomurcuklar gelişir ve her gün mini mini beyaz çiçek açarlar.
Toksik etkisi
Tradescantia spathacea yenmez çünkü biraz zehirlidir. Köpeklerin vücuduna değse çok fena alerjilere kaşıntılara sebep olur. Hayvanlar alerjili yerleri kaşıya kaşıya kanamaya, yara açılmasına sebep olur. Bazı insanlara da aynı alerji etkisi var.
İklim uyumu
Kış soğuklarına en fazla -7C derece (rüzgarları direkt almaması kaydıyla) tüm yapraklarını kaybederek dayanır. Şiddetli yaz sıcaklarına ve saatlerce direkt güneş altında kalmaya tam uyumludur. Cüce kültivarları soğuğa daha iyi dayanır (-10C dereceye kadar).
Tradescantia spathacea bakımı
Bu konuda fazla söze gerek yok. Çünkü oldukça uyumlu ve dayanıklı bir bitkidir. Burada sadece daha güzel olması için gerekenleri yazıyorum.
Salonlarda hızlı gelişmesi ve çok güzel görünümlü olması hava akımları olan ve günde en az iki saat direkt güneş alan bir pencere yanında olmasıyla mümkündür.
Toprak olarak torf toprak tek başına yeterlidir. Fakat iç mekanlarda 3 ölçü torf toprak + 1 ölçü ponza taşı karışımı yapmanızı tavsiye ederim. Ara sıra düşük dozajlı genel amaçlı bitki besininden verin.
Fide üretimi
Biraz zor. Çünkü tek gövde halinde gelişiyor ve dipten yavru vermeye pek meraklı değil. Eğer uç gelişim merkezini keserseniz ancak o zaman yanlardan 4-5 tane yavru verir. Bunlar yeterince gelişince ayırırsınız.
Diğer bir Tradescantia spathacea çoğaltma yolu: İki üç yıl içinde ana gövde biraz uzar. Üst kısmı kesip alın. Böylece dip kısmından pekçok yavrular verecektir. Aldığınız üst kısmın kesik yerinin kuruması gerekiyor. Yani 4-5 gün açıkta bekletin. Sonra hafif nemli toprağa dikin ve 10 gün hiç sulamayın. Toprak kupkuru olsa bile bekleyin. Sonra normal sulamalara devam edin.
Bir tane bana Musa beşiği çiçeği komşum verdi ama kökü yok. Sizce nasıl köklendirsem? Suda mı toprakta mı? Kumlu pomza karışımlı poşet toprağa mı diksem?
***
Hem kumlu hem ponzalı torf toprakta daha iyi köklenir ve daha iyi gelişir. Ama önce iki gün suda bekletin. Böylece kesik yer sağlamlaşır ve toprağa dikince çürüme olmaz.
Benim Musa beşiği çiçeğimin boyu çok uzadı ve gövdesi ince kaldı. Acaba bu çiçekte budama yapılabiliyor mu? Daha yayvan bir şekilde büyümesi için ne yapabilirim?
***
Şimdilik daha fazla güneş almasını sağlayın ve toprak tamamıyla kupkuru olmadıkça sulamayın. Mart sonuna doğru dipten kesin. Kesip aldığınız parçayı ikiye bölerek köklendirebilirsiniz. Saksıda kalan dip kısmı 4-5 filiz çıkarır ve zengin görünümlü halde gelişir. Güneşli pencere önünde çok gösterişli oluyor. İyice canlanınca mayıs ayında daha geniş saksıya almanızı tavsiye ederim.
İstiridye çiçeğim bir aranjmanda kullanmak istiyorum. İstilacı olduğunu yazmışsınız. Yanlış bir tercih mi olur?
***
Birçok saksı ile uğraşmak yerine aranjman yapma fikriniz çok isabetli. Herkese bunu tavsiye ediyorum zaten. Musa beşiğinin istilacılığı meselesi başka. Evlerde saksılarda öyle değil. Türkiye şartlarında bahçelerde de istilacı olamaz. Her neyse. Kim bilir aranjmanınız bu bitki ile ne kadar güzel olacak. İsterseniz şu sayfayı da okuyun: Farklı salon bitkileriyle tek saksıda aranjman yapma incelikleri
Benim istiridye çiçeğim yaprakları önce kahverengi yumuşuyor sonra ölüyor. Neden olabilir? Epey geçirgen toprakta.
***
Yıllardır yetiştiriyorum. Hava akımlarına ciddi ihtiyacı var. Güneşte ısınmayı da çok seviyor. Mesela şimdi Didim’de öğleden sonra direkt güneş aldığı balkonda (sürekli açık havada) muhteşem güzel bir halde. 40C derece sıcak havada güneş altında pişmek yerine gayet keyifli gelişiyor. Bu şartlarda asla toprak seçmez. Siz sanıyorum ev içinde hava akımlarından ve güneşten mahrum tutarak yetiştirmeye çalışıyorsunuz. Özellikle hava akımlarına hayati derecede ihtiyacı var. Ev ortamlarını pek sevmez.
Balkonda bu çiçek yetişir mi?
***
Sizin orada olmaz. Kışın daha en başında tamamıyla donup ölür.
Birkaç yıl önce yukarıda ilk görselde paylaştığınız türden olanı (Tradescantia spathacea) yine öyle bir saksıda almıştım. Standart bahçe toprağına ekili halde aldım. Her şey yolundaydı bu kış bitene kadar. Bu yıl malum sert geçen kış ardından yapraklar çok yıprandı hatta neredeyse hiç kalmadı. Ben de o yıpranmış yaprakları kestim ve bir de sürgün vermişti ikisini ayrı saksılara yine bahçe toprağına nisan sonu-mayıs başı gibi ektim. Ancak o süreden beri bekliyorum bir yaprak filizi bile belirmedi. Çok üzülüyorum acaba öldüler mi? Ayrıca bu ayırma işinden sonra senelerdir durdukları çok güneş alan yerden aldım ve genelde gölge olan ağaç altında bir yere koymuştum. Şu an yakından bakınca gövdeleri diri hissettiriyor. Acaba her şey yolunda mı? İlk geldiği yıl direk dik öğle güneşi gören bir yere koymuştum ancak yapraklar kaynar suya sokmuş gibi eridi dik formu yok oldu düştü. Bu durumu da değerlendirir misiniz?
***
Yeni aldığınızda yapraklarının bozulması herhalde önceki yetiştiği yerde güneşe hiç alışık olmadan yetiştirdikleri içindir. Didim’de yazın 40C derece sıcakta, balkonda saatlerce yakıcı güneşte yapraklar son derece sağlıklı ve gösterişli gelişiyor. Yani şiddetli sıcağa da yakıcı güneşe de tamamıyla uyumludur. Esas sorunuza gelince: Kışın içeride tutmanız lazım. Soğukta ölmese bile fena zarar görüyor ve ilkbaharda canlanması epeyce zaman alıyor. Şimdi yavaş yavaş sağlığı düzelecektir. Güneşten korumanıza hiç gerek yok ama direkt güneş olmasa bile hemen hemen aynı şekilde güzelce gelişir. Biraz sabredin. Yani her şey yolundadır. Bundan sonra kışın dışarıda bırakmamanızı tavsiye ederim.
İstiridye çiçeğim dikine büyüyor. 1 senedir bende. Küçüğün bir üstü saksıda. 3 ay önce dipten yavru verdi. Saksısını ne zaman değiştirmem lazım? Ve değiştirirken yavruyu ne yapayım? Dikine büyüdükçe ana gövde eğilmeye başladı destekledim ama yine de tedirginim daha da uzarsa ölür diye.
***
İlkbaharı bekleyin. Acele etmeyin. Bir yılda gövdesinin uzaması normal değil. Bu durum güneş eksikliğinden olur. Mesela bendeki buranın 35-40C derece sıcaklarında batı cephe balkonda yakıcı güneş altında yaz boyunca çok gösterişli ve hızlı gelişiyor ama gövdesi uzamıyor. Daha doğrusu uzama çok yavaş. Bol bol yaprak verirken yapraklar arasında gövde görünmüyor. Çok sıklar. Siz şimdiden güneşe alıştırın. İlkbaharda üst kısmı keser ve başka yere dikersiniz. Hemen köklenir. Yavruyu ayırırsınız. Ana kök kısmı ise en az iki filiz verir ve ikili veya üçlü veya dörtlü halde gelişir.
Dip filizinden alarak yetiştirdiğim bitkime 1 senedir bakıyorum. Güçlü ışık alan ancak direkt güneş almayan pencere kenarında gayet güzel gelişiyordu. Yaprakları oldukça uzun ve güçlüydü. Dün saksısını değiştirdim. Daha önce bulunduğu plastik saksıdan olduğu gibi çıkarıp daha büyük çömlek saksıya ektim. Torf toprağa ponza karıştırarak hazırladım toprağını. Sabah yaprakları yumuşamış ve biraz düşmüştü. Şimdi iyice düşmeye başladı. Başını da eğiyor. Bitkim ölüyor mu?
***
İlginç bir durum. Böyle olmaması gerekirdi. Mutlaka feci bir hata yapmışsınızdır ama nedir bilmiyorum. Eğer köklerini eski toprağından iyice arındırmışsanız kesin sebep budur. Bir de üzerine hemen suladıysanız bu durumda hızlıca çürüyüp ölme riski var. Yeni toprak anlaşılan kökleri yakıp zehirleyecek özellikteymiş. Bir daha saksı değiştirirken bitkilerinizin köklerini sakın eski toprağından arındırmayın. Ve sulamada acele etmeyin. En az dört gün geçtikten sonra sulayın. Şimdi yapmanız gereken şeyler: Bitkinizi topraktan sökün, kökleri yıkayıp kurulayın. Tamamıyla açıkta, susuz, kuru halde birkaç gün bekletin. Korkmayın bu bitkiyi birkaç haftalık susuzluk bile asla öldürmez. Hazırladığınız toprağı bir leğene boşaltım havalandırın. Yeterince kuruyunca bitkinizi yeniden ekin. Toprak tamamen kupkuru oluncaya kadar sulamayın. Bol bol direkt güneş ışınları alacağı yerde tutun. Zamanla güçlü yeni kökler verir ve kurtulur.
Yavru bir istiridye çiçeğim var. Evin içinde duruyordu. Dikine büyüyünce az Işık alıyor diye balkona Aldım. Ancak şimdi de yapraklarında açık yeşil sarıya dönük yuvarlak lekeler olmaya başladı. Ne yapmalıyım?
***
Didim’de yakıp kavuran güneşin altında bile üstelik saksıda olduğu halde çok sağlıklı gelişiyorlar. Sizinki evin sakin havasına alışmış ve bir de ışık yetersizliğine maruz kalmışsa, “aniden” dışarının hoyrat sıcak rüzgarlarına maruz kalınca gayet normal olarak zarar görmüştür. Ama zamanla düzelir. Hatta hızlıca düzelir. Öğle saatlerinin güneşini direkt almasın yeterli. Kışın dışarıda bırakmayın. Kış sonuna doğru bozuluyorlar ve sonra neredeyse hazirana kadar kendilerine gelemiyorlar. Kış boyunca evde korumak şart.
Bugün komşu yavrusundan koparıp verdi. dibinde 2 minik kök var. Torflu toprağa diktim balkona koydum. Ama yarın çıkarıp suda mı bekleseydim kökler uzayana kadar?
***
Suda bekletince çürüyor bu tür. Güneşli yerde tutun. Ne kadar fazla güneş ışınlarını direkt alırsa o kadar iyi.
Çok büyük yaprakları oldu gelişimi çok guzel. maşallah sürekli çiçek üretiyor fakat hiç yavrusu yok tek kök. üzerine kedim düştü bazı yapraklar kırıldı yarısından kestim. Kimi uzun kimi kısa yaprak kaldı. 4 parmak dibinde yapraklı bırakıp yani tam ortasından kesip üstü başka saksıya diksem koklenir mi yoksa ana gövde zarar mı görür? Ve neden yavru vermedi? yerini sevdi belli çünkü şahaneydi görüntüsü.
***
Bu pek yavuru vermez. Ancak üst gelişim yeri zarar görürse veya keserseniz o zaman birkaç filiz verir. Şimdi değil, mayısta havalar epeyce ısındığı zaman dipten kesip üst kısmı başka saksıya dikin. Kolayca köklenir. Eski kısım ise 3-4 filiz vererek çoklu büyür. Onları da bir yıl sonra tek tek ayırırsınız.