Başlıca iki farklı kaktüs türüne beyaz tüylerle kaplı olduklarından dolayı yaşlı adam kaktüsü derler. İkisini aynı tür sananlar çoğunluktadır. Ayrıca bunlar çok küçükken yoğun beyaz tüylerinden ötürü yuvarlakça, top kaktüs şekilli gibi görünürler. Her iki türde de tüyler yüksek rakım coğrafyaların yoğun sert güneşinden ve acımasız gece soğuklarından korunma amaçlıdır. Bilimsel adlarıyla her ikisine ait bilgiler aşağıda.
Cephalocereus senilis, Meksika yaşlı adam kaktüsü
Kuzey Amerika kıtasının güneyinde Meksika’nın orta kesimlerine ait, sütunlu kaktüslerdendir. 15 metre kadar devleşme potansiyeline sahiptir. Gövdeler genelde tek başınadır ve dipten kardeşlenme veya üstten yan dallanma yapmazlar. Sonradan yan dallar verseler de, onlar kolayca düşer ve gövdeler yine tek kalır. Nadiren, dipten verdiği yan dallarla çoklu halde olur. Çiçek açmaları için 15-20 yıl kadar yaşlanmaları gerekiyor. Tüyler aslında ikincil dikenlerin değişime uğramış biçimidir. Esas dikenler ayrıca mevcuttur ve tüylerin arasında görünmezler. (Wikipedia)
Bu tür yaşlı adam kaktüsü diğer kaktüs türlerine göre daha fazla süzek toprak ve daha fazla güneş ister. Güneş eksikliğinde tüylenme ya az olur ya da hiç olmaz. Susuzluğa da diğer kaktüslere göre daha fazla dayanıklıdır.
Espostoa lanata, Peru yaşlı adam kaktüsü
Peru yaşlı adam kaktüsü, kartopu kaktüs ve pamuk topu kaktüs gibi adları var. Güney Amerika kıtasının kuzeybatı taraflarında, Ekvador’un güneyi ile Peru’nun kuzeyi bölgeleri olmak üzere And Dağları’nın batı eteklerine aittir. Bu tür de diğeri gibi sütunlu kaktüslerdendir. Birbirlerine benzerler. Bunun da gerçek dikenleri tüyler arasında pek görünmez. Sütun (silindirik) gövde boyu doğal yaşam alanlarında 7 metre kadardır. Yeterince yaşlanınca çiçek açar ve yan dal verir. Tüyleri Peru’da yastık dolgu malzemesi olarak kullanılır. (Wikipedia)
Esposa Lanata’nın tüyleri daha yoğun ve daha sıkıdır. Böylece fazla yüksek rakım bölgelerin soğuklarına daha iyi dayanır. Gerçi oralar tam tropikal kuşak içindedir (mevsimsel soğukluk sıcaklık söz konusu değil). Yani havanın soğuk olması çok fazla yüksek rakım yerlerde, And Dağları’nın tepelerinde filan mümkündür. Özellikle de gece saatlerinde.
İkisi arasında farklar
Anlamak zor ama tüyler açısından şöyledir: Meksikalının tüyleri daha uzun görünümlü ve daha sertçedir. Perulunun tüyleri pamuk gibi yumuşak olup gövde üzerinde birbirlerine yapışık gibi, bazen de sanki pamuk iplerle kaktüs sıkıca sarılmış gibi görünür. Fotoğrafta gördüklerinizden soldaki Meksikalı, sağdaki Perulu yaşlı adam kaktüsleri.
Bakımları
Her iki tür yaşlı adam kaktüsü hemen hemen aynı bakım isterler. Gerçi bazı istisnai ayrılıklar var. Elinizdeki yaşlı adamın hangi türden olduğunu bilmiyorsanız aşağıdaki bilgilere göre ortak bir yol izleyin.
Güneş ihtiyaçları: Gün içinde mümkün olduğunca uzun süre güneş ışınları almaları gerekiyor. Hiç olmazsa, en azından günde 4 saat boyunca direk güneş almalılar.
Kışa dayanıklılık: Meksikalı tür 0C dereceden daha fazla soğuğa maruz kalmamalıdır. Perulu türün -12C dereceye dayanacağını söyleseler de siz -5C dereceden daha fazla soğukta bırakmayın.
Bitki besini: Yaz boyunca 20-30 günde bir, npk eşit ağırlıklı bitki besini vermelisiniz ki gürbüz ve sağlıklı gelişsinler.
Toprak: Meksikalı için kaktüs-sukulent toprağını kendisinin üçte biri oranında ponza taşı ile karıştırın. Perulu için ise tam tersi, kaktüs toprağına kendisinin üçte biri oranında iyi bir torf toprak karıştırın.
Sulama: Yaz boyunca toprak kupkuru oldukça, bol bol su dökerek sulayın. Kışın hiç sulamayın.
Kışın dinlendirin: Kışın gelişim göstermemeleri için sonbahardan itibaren sulamayı bırakın ve kuru-soğuk bir yerde tutun. Yeterince soğuk olduğu halde fazla nemli ve kapalı bir yer tehlikelidir. Bu takdirde sıcak odada tutmanız daha iyi olur. Zira soğuk + yüksek nemli hava bu kaktüslere kapalı mekanlarda tehlikeli mantar hastalıklarına yol açar.
Meksikalı yaşlı adam, eğer su ve sıcaklık şartları biraz olsun iyi olursa kış aylarında gelişime devam eder ama oldukça ince, deforme, çirkin gelişimler yapar. Bu yüzden kışın dinlenmeye çekilmesini sağlamalısınız. Veya, güneş ışınları etkisi veren özel bir lambayı günde en az 8 saat kaktüslerin üzerinde tutmanız gerekir.
Yaşlı adam kaktüsü üretimi
Bahsettiğim her iki tür de tohumdan kolaylıkla yetişir. Diğer yöntemler:
Meksikalı pek yavru vermez veya hiç vermez. Bu durumda, üst kısmı kesip köklendirmeniz mümkündür. Alt kısım en az bir filiz verip gelişime devam edecektir. Perulu yaşlı adam kaktüsü ise yeterince çok yavru üretir ve kolonileşme özelliği gösterir. Yavruları ayırmakla çoğaltabilirsiniz. Her iki türde de, kestiğiniz veya ayırdığınız parçaların kesik/kopuk yerleri iyice kurusun diye 10 gün açıkta bekletin, hemen ekmeyin. Bu tip çoğaltmaların zamanına gelince, mayıs ayının ikinci yarısı en uygun zamandır.