Bitkileri temiz tutmak ve önemi

İç mekânlarda yetiştirdiğimiz bitkileri temiz tutmak sadece evin-ofisin saygınlığı açısından değil bitkilerin sağlığı için daha çok önemlidir. Aşağıda bu ciddi konu birkaç başlık altında açıklanmıştır.

Salonlardaki ofislerdeki bitkileri niçin temiz tutmalıyız?

Birkaç önemli sebep:

Nefes alabilmeleri

Hem biz hem bitkiler nefes alıp vermeden yaşayamayız. Bitkiler bizim gibi kolayca solunum yapamaz. Rahatça solunum yapmaları hava hareketlerine bağlıdır. Eğer yapraklardaki (ve odunlaşmamış dallardaki) stomata adı verilen mikroskobik küçüklükte hava gözenekleri tozlarla örtülüp kapanırlarsa..  Daha da kötüsü havada uçuşan yağ zerreleri tozlarla yapışıp o gözenekleri kapatırsa.. Zaten yeterince hava hareketleri olmayan iç mekanlarda olan bitkiler toz-kir yüzünden tamamıyla nefes alamaz hale gelirler. Zar zor çıkardıkları yeni yaprakları varsa o yapraklar kirlenene kadar biraz olsun nefes alabilirler. Bütün bunlar bitkilerin yaşamsal fonksiyonlarını yok denecek kadar yavaşlatır ve nihayet durdurur. Böylece bitki bir süre hiç gelişmeden durur. Bir yandan yapraklar birer birer bozulur. Ve bitki ölür.

Fotosentez yapabilmeleri

Bitkilerin gelişmeye devam edebilmesi ve bozulmadan sağlığını koruyabilmesi yapraklardaki ve diğer yeşil aksamlardaki klorofiller sayesinde fotosentez yapmalarına bağlıdır. Fotosentez için hep güçlü ışığın gerektiği söylenir. Doğrudur da.. Ama eğer yukarıda anlatıldığı gibi stomata denen hücreler tıkanık ise fotosentezin gerçekleşebilmesi asla mümkün olmaz. Çünkü havadan karbondioksit almak gerekiyor. Stomatalar tıkalı iken mümkün değil. Bir de oksijen, su buharı ve diğer gazların dışarı salınımı gerekiyor. Gözenekler kapalı olunca bu da mümkün olmaz.

Yaprak bitlerinin tahribatları

Yaprak bitleri bitkileri sömürmekle kalmaz, yaprakları fena halde tahrip ederler. Zarar görmüş dokulardan bitkinin fotosentezle ürettiği şekerli sıvı sızıntısı olur. Yapraklar yapış yapış hale gelir. O şekerli sıvıda bakterileşme derhal başlar. Peşinden mantar hastalıkları yaprakları iyice mahveder.

Yaprak parlaklığı

Temizlenmesi ihmal edilen bitkilerin yaprakları iyice matlaşır. Geç kalmış olarak temizlendiğinde olması gereken parlaklığa kavuşamaz. Bu da yine sık sık temizlik yapmanın ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. İş işten geçmiş durumlarda yaprak parlatıcı sprey kullanmak gerekir ama her bitkiye uymaz çünkü bazı türlerin yaprakları fazla hassastır. Bir de bebek yağı yaprak parlatmada kullanılabilir. Mini bir damlayı geniş bir yaprağa parmağınızla iyice yayın. Sakın zeytinyağı filan kullanmayın.

Temizliğin faydası

Yukarıda iç mekan süs bitkilerinin temiz tutulmalarının gerekçelerini okudunuz. Şimdi faydalarına gelelim:

Bitki nefes alıp verme gözenekleri tıkanık olmadığı için fotosentez yapmada zorluk çekmez. Böylece bitki olması gerektiği gibi güzelce gelişim gösterir.

Temizlik sayesinde yapraklardaki bit vb parazitler giderilmiş olur. Onların bitkiye yapacağı tahribatlar da böylece en aza inecektir.

Bitkilerin hassas dış dokuları yaprak biti olmasa bile bazen kendiliğinden öz su sızıntısı yapar. Bunlar bakteriyel, viral ve mantar hastalıklarına yol açar. İşte temizlik o şekerli sızıntı kalıntılarını da giderecek ve böylece olası yaprak hastalıklarının önüne geçeceksiniz.

Hangi bitki nasıl temizlenmeli?

Önce zaman aralıklarına değinmek gerekirse, ortamın niteliğine göre değişir. Mesela mutfaklarda, yemek yenilen odalarda, yağlı boya resim çalışması yapılan yerlerde havada uçuşan yağ zerreleri olur. Buralarda bulunan bitkiler en azından haftada bir defa temizlenmelidir. Diğer yerlerde duruma göre değişir ama bana sorarsanız haftada biri geçirmeyin derim. Ne kadar sık, o kadar sağlıklı bitkiler..

En etkili temizleme yolu ıslak bezle silmektir. Fakat bu usul her bitkiye uymaz. Bitkilerin yapısına göre başlıklar altında inceleyelim.

Pürüzsüz ve iri yapraklı bitkilerin temizliği

Antoryum, devetabanı, salon sarmaşığı, orkide türleri, paşa kılıcı, fil kulağı türleri, Peperomia obtusifolia (küt yaprak peperomya), Philodendron türleri, dua çiçeği ve benzeri yaprak niteliklerine sahip türlerde temizlik yaprakların hem alt hem üst tarafları, yaprak sapları, varsa dallar ıslak bezle güzelce silmeyle yapılmalıdır. Bezin ıslaklığı yapraklarda su damlacıkları bırakmayacak şekilde olmalı. Bezi ıslattıktan sonra iyice sıkmalısınız.

Tüylü yapraklılar, çok yapraklılar ve sukulentler nasıl temizlenecek?

Yıkayarak temizleyeceğiz. Bazı bitkileri yıkarken toprağını ıslatmamak gerekebilir. Buna bir çare düşünmelisiniz. Bitkiyi yan tutarak ya da saksının üst yüzeyini naylonla kapayarak bir yol bulun.

Afrika menekşesi, Kohleria ve benzeri türler, tüylü olduğu belli olmasa bile Bromeliad türlerinin çoğunda kısacık sert tüyler vardır. Bazı ev begonyaları da öyle. Çok yapraklılar ise mesela benjamin, Dracaena marginata, aşk merdiveni, kurdele çiçeği ve diğer üzerlerinde yüzlerce yaprağa sahip bitkiler.

Bunlar duşun altında yıkanmalı. Hortumlu olan duş aletini her yönden, mümkünse yaprakların alt taraflarından da, ve varsa ana gövde ve dallara da tutarak bitkinizi iyice yıkayın. Yıkadıktan sonra bitkiye zarar vermeden silkeleyerek damlaları düşürün. Yaprakları tüylü olanların ve sukulentlerin ara yerlerindeki inatçı damlacıkları kağıt havlu değdirerek giderin.

Çok yapraklıları ve tüylü yapraklıları yıkayıp hafifçe silkeledikten sonra bir müddet açık pencere önünde tutun. Hava dondurucu soğuk ise pervane vantilatör ya da sıcak üflemeyen ayarlı fön makinesi ile ıslaklıkların tamamen gitmesini sağlayın. Eğer esintisiz kapalı odada bitkiler ıslak beklerse çeşitli hastalıklar oluşabilir.

Temizlik malzemeleri

Yumuşak bir fırça, yumuşak pamuk bez, gerekirse sabun, deterjan..

Yıkamakla temizlenecek bitkilere gerekirse makyaj fırçası gibi oldukça yumuşak bir fırça kullanılabilir. Mesela tüylü yapraklarda incecik minicik tüylerin arasına tutunan tozlar, pislikler fırça yardımıyla daha kolay çıkacaktır.

Silmekle temizlenebilecek yapraklı/dallı bitkileri için yumuşacık pamuk bez kullanın.

Yapraklarda yağ ve kireç lekeleri

Yapraklara yağ bulaşmışsa, ya da uzun süre mutfakta durmaktan dolayı üzerlerini ince bir yağ tabakası ve toz kaplamış kirli yapraklara sabun gerekiyor. Sert, sağlam ve tüysüz yapraklara her türlü sabun, deterjan, bulaşık deterjanı hatta yağ çözücü bile kullanılabilir. Tüylü yapraklara ve hassas yapraklara ise arap sabunu ve bebek şampuanı gibi maddeler kullanın. Yapraktaki yağları giderince sabunsuz temiz su ile iyice durulamalısınız.

Yaprakları yağ-kir içinde kalmış küçük yapraklı küçük bitkiler için pratik bir yol: Bitkinizin cüssesine uygun iki kap lazım. Birine bulaşık deterjanlı temiz su, diğerine sırf temiz su doldurun. Saksıyı baş aşağı tutup bitkinin yapraklı dallarını deterjanlı suyun içine birkaç defa batırıp çıkarın. İki üç dakika kadar devam edin. Sonra hafifçe silkeleyip dallara yapışık damlacıkları düşürün. Sonra da diğer kaseye temiz suya birkaç defa batırıp çıkararak durulayın.

Yapraklarda çıkmayan su lekeleri varsa bunlar kireç kalıntılarıdır ve sanki yapraklara çimento bulaşmış gibi özellikte olurlar. Sebep kireçli musluk sularıyla bitkilerin ıslatılması ve kurulanmamasıdır. Su damlacıkları kururken içerdiği kireç yapraklara kalıcı olarak yapışır. Bunları yok etmede sirke işe yarayabilir (her zaman işe yaramaz gerçi ama deneyin). Önce yaprak temiz ve kuru olmalı. Sirkeye bandığınız pamukla kireç lekelerini yaprağı ezmeden zedelemeden ovalayın. Bir silmede çıkmaz. Pamuğu defalarca sirkeye banarak iki üç dakika uğraşın. Sonra temiz su ile ıslatıp iyice sıktığınız pamuk bez ile silin. Yine de kireç lekesi çıkmazsa hiç uğraşmayın. İsterseniz kireç sökücü maddelerden önce gözden çıkarılabilecek bir yaprakta deneyin ve bir gün bekleyin. O yaprağa zarar vermiyorsa kireç lekeli yapraklara uygulayın. Peşinden hemen temiz su ile ya da ıslak bezle kireç sökücü maddeyi giderin.

Bitlerle kaplı yaprakları, dalları temizlemek için yukarıdaki her iki usul de tehlikelidir. Zira bitler yaprak dokularına zarar vermiştir. Ve kullanacağınız sabun vesaire kimyasal maddeler tahrip olmuş yüzeylerden yaprağın içine geçerek yapraklara ölümcül etki yapar. Sadece sirkeli su, sadece su ya da ıslak bez kullanarak bitleri temizleyip yok edin.