Ev yapımı bitki besini

Araştırırsanız pekçok tarifler var. Sütle, birayla, ingiliz tuzuyla vesaire. Bazen de sırf muz kabukları ile.. Hatta yumurta kabukları ve sirke ile. Bunlar çok riskli. Çok kişi yapmış ve bitkilerinin çürümesine sebep olmuştur. Bana hep soranlar oluyor. Evimdeki bitkilerime bitki besini, ev yapımı gübre nasıl yapılır anlat diyenler var. “Bitki besinleri çok pahalı. Benim çiçeklerim ise çok fazla. Acaba kendim nasıl yapabilirim?” Bu sorunuzun cevabı için aşağıdaki bilgilerin her satırını dikkatle okuyun.

Daha önce kompost yapımı‘ndan bahsetmiştim. Bu tarif ona çok benziyor ama bunda kullanılacak maddeler yumuşak ve çabuk çürüyücü olup kullanıma hazır hale gelmesi daha kısa sürer. Ayrıca kompostta bolca lifli ve odunumsu yapılı kuru bitkisel artıklar da kullanılır ki salt gübre gibi olmasın, toprak yerine kullanılabilsin. Buradaki tarif ise salt gübre olacak özelliklidir.

Bu konularda hiç bilginiz yoksa önce ⇒ Bitki besini nedir ve ne işe yarar konusunu okumalısınız.

İşin püf noktaları

Aşağıda bahsettiğim çürüntü yapacağınız parçalardaki azot, fosfor, potasyum, magnezyum, demir, kalsiyum vesaire elementlerin bitkilerinizin kökleri tarafından alınabilecek hale gelmeleri kolay olmuyor. Şu aşamalardan geçmeleri lazım:

Önce ekşime, kokuşma. Sonra çürüme. Bu işlerde en çok bakteriler çalışır (çürütme işlerinde bakterilerin yanı sıra bazı mantar ve küfler de çalışırlar). Son aşama ise çürümesi tamamlanmış parçaların ayrışmaları. Ayrışmada  bakterilerden daha çok mantarlar ve küfler çalışır.

Sonuçta o parçalar toprağa katıldığında içerdikleri elementler kolayca toprağa geçer ve bitkilerinizin kökleri kolayca alabilir. Bu püf noktalarını anlattım ki niçin aylarca uğraşmanız gerektiğini bilesiniz.

Ev yapımı bitki besini nasıl yapılır?

Aşağıda tarifini verdim. Bahsettiğim bitkisel artıklardan bulabildiklerinizi iki aşamada çürüteceksiniz. Birinci aşama: Bir kovada biriktirdiğiniz artıkların kurumasını bekleyeceksiniz. İkinci aşama: Kuruyan artıkları küçük parçalar halinde doğrayacaksınız ve anlattığım gibi ara sıra ıslatarak ve karıştırarak birkaç ay bekleteceksiniz ki tamamıyla çürüyüp işe yarar gübre olabilsinler. Sonuçta bu usul sayesinde gayet sağlıklı bir gübre elde etmiş olursunuz. Tüm detaylar ve bitkilerinize nasıl vereceğinize dair bilgiler aşağıda yazılı.

 

En sağlıklı, en kolay ve gerçekten işe yarayan bir ev yapımı bitki besini tarifi

Öncelikle kapaksız normal bir kova ve herhangi bir karıştırma çubuğu lazım.

Diğer gerekli malzemeler

• Elma, armut, muz gibi meyve artıkları ve kabukları, turp, kereviz, patates, hıyar, nar dış kabukları, maydanoz, dereotu, fesleğen, roka, semizotu, ıspanak, havuç, biber vb sebze artıkları.
• Bir miktar suyu süzülmüş çay posası (bir su bardağı kadar), bir miktar kahve telvesi (miktarı önemli değil).
• Çiğ yumurta bulaşıklı yumurta kabukları (haşlanmış yumurta kabukları olmaz). 10 adet çiğ yumurta kabukları yeterli.
• İri zeytin kadar kireç taşı parçaları. Mesela 2 su bardağı hacmindeki bir çürüntü için 1 adet taş parçası. Miktarı bu örneğe göre hesaplayın.
• Bitkilerinizin kuruyan parçalarını vesaire katmayın. Bitki besini yapmada en işe yarayan bitkisel atıklar sebzelerin ve meyvelerin parçalarıdır.

Sebze-meyve artıklarını acilen temin etme yolu: Semt pazarına akşam olunca, pazarcı esnaflar toparlanırken gidin. Her yerde birçok sebze-meyve parçaları görürsünüz. En fazla yarım saatte ihtiyacınızın bile fazlasını toplamanız mümkün. Hem de bedava.

Kullanmamanız gerekenler: Çok sert ağaç yaprakları, çok sert odunsu dallar (ne kadar ince olursa olsun kullanmayın).. ceviz, fındık vb kuruyemiş kabukları, kuş, kedi gibi evcil hayvan bokları ve tüyleri, kağıt, karton ve ekmek, makarna filan kullanmayın. Narenciye (portakal, limon) meyvelerini ve kabuklarını kullanmayın.

İlk aşama

Bu ilk aşamada çay posası, kahve telvesi, yumurta kabukları ve kireç taşları kullanmayacaksınız.

Bitkisel artıkları yaklaşık 5cm parçalar halinde doğrayıp kovaya atın. Kova en geç üç haftada tamamı değil üçte ikisi dolmalı. Tamamını doldurmanız gerekmez ve işiniz zorlaşır. İhtiyaca göre daha fazla yapacaksanız onu yine bu tariflere göre ikinci bir kovada yapın. Açık havada dışarıda tutmanız gerekiyor. Çünkü evde tutarsanız çeşitli böcekler ve pis kokular oluşacaktır. Yağmurdan ıslanmamalı. Siz de ıslatmayın.

Kova yarıdan biraz fazla (üçte ikisi) dolunca ilk aşama başlıyor. Kovaya koyduğunuz parçaları bastırmayın. Preslemeyin. Gevşek yığın halde kalsın. Her gün bir çubuk ile karıştırın. Önce ilk iki veya üç hafta içinde kendiliğinden ıslanma, cıvıklaşma olabilir. Normaldir. Problem değil. Bu arada üstüne yeni artıklar ilave etmeyin. Bu ilk aşamada iyice kurumalarını bekliyoruz ve dışarıda rüzgarı iyi alan bir yerde bekletiyoruz. Yalnız fazla bekletmeyin. Yani çıtır çıtır kupkuru hale gelmesinler.
Kova içindekiler yeterince kuruduğunda tekrar çok daha küçük parçalara doğrayın. Bunun için mutfak robotu denen aletleri kullanabilirsiniz ama dikkatli olun ki fazla ufalanıp un haline gelmesinler. İri pirinç taneleri kadar olmaları yeterli. Daha fazla ufalamayın.

İkinci aşama

Kuruyan bitkisel artıkları ufaladınız. Şimdi hacimce bir hayli azalmış gibi oldular. Tekrar kovaya doldurun. Yumurta kabuklarını az parçalayıp içine karıştırın (çok küçük parçalar haline gelmesinler). Kireç taşlarını da katın. Sonra bu karışımı ıslatın ama kovada su birikintisi olmasın. Sonra üzerine suyu iyice süzülmüş çay posası ve kahve telvesi yayın. Kapak kullanmayın. Tam gölge bir yerde tutun. Mümkünse karanlık bir yerde tutmanız daha iyi olur. Bulunduğu yer fazla rüzgarlı olmamalı. Böcekleneceği ve kokuşacağı için ev içinde tutmamalısınız.

İki gün geçtikten itibaren ya her gün ya da haftada en az bir defa bir çubuk ile iyice karıştırın. Fazlaca kuruduğu zaman (ama kupkuru olmadan önce) tekrar iyice ıslatın.

Bu şekilde en az üç ay uğraşacaksınız. Sıcak aylarda 3-4 ay, serin aylarda 8-9 ay. Islatmalarda kullanacağınız su mümkün mertebe arı içme suyu olmalıdır. Hatta yağmur suyu kullanmanız daha iyi olur.

Gübre oluşumunun tamamlandığını nasıl anlarız?

Çürüntünüz gübre olarak kullanılabilir hale geldiğinde ıslakken simsiyah, kuru iken biraz koyu renkli olur. Kuru halde (hafif nemli iken) sıkıp ezmeye çalıştığınızda kolayca ufalanabilir olmuşlarsa tamamdır. Hiçbir çirkin kokusu olmaz. Temiz toprak gibi kokar.

Bir de şuna dikkat edin: Küflenmeler devam ediyorsa henüz olgunlaşmamıştır. Küflenmeler bitene kadar uğraşmaya devam edin.

Gübrenizin kullanıma hazır olduğundan emin olduğunuz zaman son olarak şunu yapmalısınız: Yumurta kabuklarını ayıklayıp yarısını atın. Geri kalanını iyice ufalayarak çürüntüye katın. Şimdi aklınıza şöyle bir soru gelebilir: “Madem bir kısmını atacağız en başta gerektiği kadar kullansak daha iyi olmaz mı?”
Hayır. Kabuklardaki çiğ yumurta bulaşıkları karışım içerisinde bakterilerce çürütülüp karışıma kazandırılması açısından kabuklardan daha önemlidir. İşte bundan dolayı en başta fazlaca kabuk koymalısınız ama gübre olgunlaşınca dediğim gibi yapın.

Kireç taşlarının tümünü ayıklayın, atın.

Peki bunları niçin kattık? Çürüntü aşamalarında çeşitli asitler oluşur. Bunlar kireç taşı ile etkileşime girer, kalsiyum nitrat oluşumu gerçekleşir. Yani gübreniz böylelikle kalsiyumca zenginleşir. Bitkilerin kalsiyumu en iyi alabildiği kalsiyum bileşiklerinden biri kalsiyum nitrattır. Maalesef özel bitki besinlerinde kalsiyum veya kalsiyumlu bileşikler hiç yok ve ciddi bir eksikliktir. Ama bu sizin yaptığınız gübrede bu ihtiyaç da hallolmuştur. Bitkilerin kalsiyuma ihtiyaçları en az azot kadar, fosfor kadar, demir kadar önemlidir. Hayati önem taşır.

Kullanım şekilleri

Gübre gibi kullanacağınız güzel bir ev yapımı bitki besini yaptınız. Peki bitkilerinize nasıl vereceksiniz? Gübreleri herkes kendi uygun gördüğü şekilde kullanır. Bazı insanlar direkt toprağa karıştırır. Bazı insanlar gübreyi suda eriterek onunla bitkileri sular. Siz hangi yolu tercih edecekseniz ona göre aşağıda ayrı yolları açıklamaya çalıştım.

Sıvı bitki besini şeklinde kullanımı

Dikkat: Aşağıda iki ayrı tarif var. Her ikisinde de hazırladığınız “sıvı” bitki besinini aynı gün içinde bitirin. Saklamayın. Gerektiğinde yenisini yaparsınız.

a) Sıvı halde kullanım için suda bekleteceksiniz. Bir çay bardağı çürüntüyü beş su bardağı su ile karıştırın. Sıcak zamanlarda 20 saat, aşırı sıcaklarda 8 saat, serin/soğuk zamanlarda duruma göre 24 saat ile 48 saat arası bir süre bekletmeniz gerekiyor. Böylece tanelerdeki elementler suya geçmiş olur. Gereğinden fazla bekletmek oksijensiz ortam bakterilerinin süratle çoğalmalarına sebep olur ve bu da bitkilerinizin köklerini çürütebilir. Özellikle kapalı mekânlardaki süs bitkilerinde bu konuda çok dikkatli olun.

b) Azot oranı yüksek sıvı bitki besini yapımı: Aynı gübremizden yukarıdaki usule benzer bir şekilde yapacağız. Havanın azotunu alıp bitkilerin faydalanacağı bileşiklere çeviren ve suya karıştıran bakteriler sayesinde azot oranı yüksek sıvı bitki besini oluşturacağız. Yalnız bu bakteriler oksijensiz yaşayamaz. Sudaki oksijeni de çabuk tüketirler. Bundan dolayı bu işte akvaryum hava motoru kullanmanız şart. Akvaryum motoru suya hava üfleyip dururken hem oksijen hem azot o bakterilerce alınır. Bir çay bardağı çürüntüyü beş su bardağı su ile karıştırıp 4 gün (serin aylarda 7-8 gün) bekletin. Azotçu bakteriler açısından işi garantiye almak için suya ayrıca iki tane nohut ya da fasulye katmalısınız (yukarıdaki ölçüdeki gibi 5 su bardağı su için sadece iki adet bakliyat tanesi yeterli).

Bu sıvı bitki besinlerini bitkilerinize verme sıklığı şöyle: İlkbahardan yaz sonuna kadar ayda bir defa ya da çok gür ve iri yapılı gelişen bitkileriniz için 15 veya 20 günde bir kullanın. Kışın gelişime devam eden bitkilerinize yine ayda bir kış boyunca devam edebilirsiniz.

Dikkat: Afrika menekşesi ve yılbaşı kaktüsü gibi kökleri toprak ve gübre farklılıklarına karşı çok hassas olan bitkilere sadece saksının en kenarlarından hafifçe toprağa emdirerek verin.

Kuru gübre gibi kullanımı

1- Hazır poşet topraklar zaten bitki besinleri karıştırılmış olarak hazırlanıyor. İlk yıl gübre istemez. Eğer salon bitkilerinizde humuslu doğal arazi toprağı kullanacaksanız şu ölçülerde karışım yapın: 3 ölçü arazi toprağı + 1 ölçü yıkanmış temizlenmiş dişli kum + 1 ölçü ince taneli ponza + 2 ölçü çürüntü gübre.

2- Saksıdaki bitkinizin eski toprağını değiştirmeyecekseniz toprağın biraz kurumasını bekleyin. Sonra en üst yüzeyden biraz toprak çıkarın. Ne kadar toprak çıkarmışsanız, o toprağın yarısını atın. Kalan miktarın iki misline yakın çürüntünüzü o toprakla karıştırın ve tekrar saksıya üst yüzeye yayın. Bunu üç ayda bir tekrarlayın.

3- Köklerinin çok hassas olduğunu düşündüğünüz bitkilere:
a) Toprağa direkt karıştırmayıp boş saksı içine en alta az bir miktar toprak, üstüne bu yaptığınız gübreden bir miktar, sonra tekrar gübrenin üzerini bir parmak yüksekliğinde toprakla örterek bitkiyi en üste yerleştirin ve saksıda boş kalan yerlere, köklerin arasına gübresiz toprak karışımı doldurun. Zamanla kökler gübreye ulaşır ve zarar görmeden besinleri alır.
b) Zaten saksıya dikili ve toprak değiştirmeyeceksiniz ama gübrelemeniz gerekiyorsa: Saksıda üst yüzey toprağı sadece en kenarlardan eşeleyip en kenarlardan biraz toprak boşaltın. Sonra çepeçevre çukurlaştırdığınız yere gübreyi doldurup üzerini toprakla kapatın. Üç ayda bir tekrarlayabilirsiniz.

Bu ev yapımı bitki besini ne kadar süre saklamaya gelir?

En geç 6 ay içinde tamamını kullanıp bitirmenizi tavsiye ederim. Çünkü doğal gübrelerde de suni gübrelerde de içerikteki azot fazla uzun süre bekletilmelerde uçar gider. Bu da gübrenizin besleyiciliğini azaltır.

Saklama koşulları: Saksı gibi bir şey içinde, üstü açık olarak, açık havada ama rüzgarsız, kuytu ve hiç güneş almayan bir yerde, kupkuru olmasına izin vermeden ara sıra hafifçe sulayarak saklayabilirsiniz. Hatta oluşturduğunuz gübre kullanıma hazır hale gelince bu şekilde bir iki ay dinlendirdikten sonra kullanmanızı tavsiye ederim. Şart değil ama çok daha etkili bir hale gelir.