Acanthaceae (Ayıpençesigiller) familyasının Fittonia albivenis türü ve kültivarları küçük yapılı iç mekan yaprak güzeli saksı süs bitkilerindendir. Anavatanı Güney Amerika kıtasının kuzey-batı tropikal iklim yağmur ormanlarıdır.
Özellikleri
Yaprak rengi ve desenliliği Fittonia kültivarlarına göre değişir. Desenlilik genellikle çizgiler halindedir (yaprak damarları farklı renkte olur ve çizgili görünür). Nemli havayı sever. Az güneşli yerlerde tutmalısınız. Direkt güneşe ihtiyacı var ama ancak sabahın çok erken saatlerinde veya akşamın son iki saatlerinde almalıdır. Bunun dışında gündüz boyu yerinin çok güçlü ışıklı olması gerekiyor. Kış soğuklarına hiç dayanıklılığı yoktur. Sadece iç mekan süs bitkisi olarak yetiştirmelisiniz. Kışın soğuk odalarda bile yaşayamaz.
Dikkat: Çilli yaprak ile büyük benzerlik gösterir. Ama bambaşka şartların bitkileridirler. Karıştırmayın.
Fittonia albivenis bakımı
Yetiştirmesi zor bitkilerdendir. Küçük, zarif, şirin, gösterişli renkli yapraklarının cazibesine kapılıp fitonya alırsınız ama eve getirince küstüğünü görürsünüz. Sularsınız bir şey değişmez. Suyla ilgisi yok. Hava nemliliği ve ısı derecesi dengesi şartlarındaki değişikliklerde afallama özelliği var. Böyle durumlarda eğer toprağı biraz olsun nemli ise hiç sulamadan üzerini cam fanus ile kapatın. Bir saat içinde dipdiri olur. Yeni yerinin şartlarına alışması zaman alır. Her gün en serin saatlerde açık tutmayı 1 saatten başlatarak her gün birer saat arttırın. Böylece adapte olur. Sulamakta acele etmeyin.
Hava önceki alıştığı yere göre yeterince nemli değilse pörsüyüp gidiyor. Pörsümese bile yaprak kenarları, uçları kurur. Bundan dolayı ilk günlerde kapalı tutarak yavaş yavaş evinize alıştırmalısınız.
Dallar uzadığında uçlarını koparırsanız birkaç yan dal verir ve bu sayede daha zengin görünümlü olur.
Fittonia çeşitleri terrarium (cam kaplar içinde minyatür bahçe) içerisinde yetiştirmeye en uygun türlerdendir. Fakat sık sık açıp havalandırmalısınız.
Toprak ve sulama
Toprağına ponza taşı ve toz değil taneli leonardit karıştırırsanız (3 ölçü torf toprak + 1 ölçü taneli leonardit + 1 ölçü ponza taşı) daha dayanıklı gelişir. 15-20 günde bir çeyrek dozaj bitki besini verin. Evinize iyice alıştıktan sonra sulamayı toprağın ıslaklığı gider gitmez yapın. Nemliliğin azalmasını beklemeyin.
Her yıl toprak değiştirin. Fittonianızın toprağını değiştirirken biraz kök budaması yapmanız iyi olur.
Fittonia fide üretimi
Çoğaltmayı dallarından kırıp toprağa dikmekle yapabilirsiniz. Kolayca köklenirler. İlkbaharın ortasını geçtikten sonra yapmalısınız.
Problemleri
Toprak sineklerinin larvaları köklere zarar verir. Bu konuda dikkatli olmalısınız.
Yeni aldığım pembe fitonia bitkimin yaprakları kuruyup dökülmeye başladı. Neden olabilir?
***
Geliştirildiği serada alışık olduğu yoğun nemli ve hava hareketli ortamdan çok daha farklı bir ortama gelince ciddi bir bocalama geçirmiştir. Dallarında sorun yoksa, gayet sağlıklı görünüyorlarsa evinize alışık ve daha dayanıklı yapraklar verecektir.
Terraryum içinde yetiştirdiğim bazı fittonyaların yaprakları aşırı şekilde dışa doğru kıvrılıyor ve yaprakların formu bozuluyor. Sorun ne olabilir acaba?
***
Yaprak sağlığında bitlenme, mantar, küf, kararma vb hastalıklar yoksa ilk aklıma gelen sebep ışık yetersizliği. İkinci sırada düşündüğüm sebep topraktan alması gereken elementleri alamamasıdır.
Bir ay önce aldığım fittoniamda eski yapraklarının birkaçında kuruma oluyor ve yeni çıkan minik yapraklarında damarlar az görünüyor. Şu an ocak ayında çoğaltmak ya da budamak uygun mudur?
***
Kış aylarında evlere yeni bitki alınca genelde ölüyorlar. Bir aydır ölmediğine göre şanslısınız. Kendi haline bırakın. Bu zamanda hiçbir şey yapmamak lazım. Yoksa boşa uğraşmış olursunuz. İlkbahar akadar ölmezse sonra yavaş yavaş güzelleşir.
Benim Fittonia yeşil yapraklı olanlardan. Boy olarak çok fazla uzadı ve şekilsiz bir görünüm aldı. Acaba bu aylarda tepe çeliği alıp istediğim boyuta getirsem çiçeğe zararı olur mu? Toprağa dikin demişsiniz. Ağustos ayı bunun için uygun mudur yoksa suda köklendirme mi yapmalıyım?
***
Ortam soğuk veya fazla serin olmadıkça her zaman uygundur. Suda köklendirmek gerekmiyor.