Jasminum sambac türünün bütün dünyada (İngilizce olarak) Arabian Jasmine’dir. Yani Arap yasemini. Fakat Türkiye’de başka bir bitki (Trachelospermum jasminoides – yıldız çiçekli yasemin) Arap yasemini diye satılır. Bu hatadan dönülmelidir. Çünkü Arap yasemininin yiyecek ve içecek alanında kullanımı yaygındır. Oysa yıldız yasemin zehirlidir.
Özellikleri
Arap yasemini Oleaceae (Zeytingiller) familyasının Jasminum sambac türüdür. Sambac adı ortaçağ Arapçasında herhangi yasemin türlerinden elde edilen koku yağı (zanbak) anlamına geliyormuş. Avrupalılar bu türü ilkin Araplardan tanıdıkları için yağ çıkarılan tek yasemin türü budur diye düşünüp ona göre bilimsel ad vermeye çalışmışlar. Ve yine ilkin Araplardan tanıdıkları için en yaygın adı Arap yasemini olarak kalmış.
Ana vatanı Güney ve Güneydoğu Asya’dır (Hindistan, Myammar, Sri Lanka).. Güney ve Güneydoğu Asya ülkelerinin çoğunda ve Ortadoğu’da Jasminum sambac çok büyük önem taşır. Geleneksel, folklorik, kültürel açılardan önemi çok eskilerden beri devam eder. Bazı yerlerde kutsaldır. Uğuruna daha çok inanırlar. Parfümcülükte büyük değere sahiptir. Ve iklimi elverişli ülkelerde bu amaçla geniş arazilerde ticari yetiştiriciliğini yaparlar.
Jasminum sambac türünün pek çok sayıda varyete, kültivar ve hibritleri vardır. Bunlardan bir kısmı kendiliğinden mutasyon, doğal melezlenme ve doğal genetik farklılaşmalarla ortaya çıkmıştır. Bazıları da insanların özel çalışmalarıyla oluşmuşlardır (ıslah ve hibritleme çalışmaları).
Arap yasemininin güzel kokan çiçekleri çeşidine göre değişen büyüklükte olur. Beyaz ve pembe / yalınkat ve katmerli çiçek açan çeşitleri var. Yetiştiği yerin ve bakım şartlarının durumuna göre çalı veya küçük asma tarzında gelişir. 3 metre kadar (duruma göre iki üç misli) uzar. Bazı çeşitleri hızlı ve arsız gelişim gösterip esnek dallarla birkaç metre uzar. Bu tip arsız özellik gösteren Arap yaseminleri çiçek açmaya pek yanaşmazlar. Ancak uzun saatler boyunca direkt güneş alırsa ve su sıkıntısı çekerse sürekli uzayıp gitmek yerine sık sık çiçek açarlar.
Çiçekleri yiyeceklerde, tatlılarda, dondurmalarda ve yasemin çayı yapmada kullanılır.
Yetiştirme, bakım
Arap yasemininin kültivarlarından ful yasemin Türkiye’de Ege-Akdeniz sahil kesimlerinde eskiden beri yetiştirilir. Ful sayfasındaki tüm bakım bilgileri aynen Jasminum sambac (Arap yasemini) için de geçerlidir. Lütfen bu bilgileri o sayfadan okuyun: ⇒ Ful yasemin
Saksıda iki adet arap yasemini aldım. Boyları yaklaşık 1.70cm, bambu çubuğa sarılmış. Çiçekleri bahçemdeki demir kapının üzerine saldırmak istiyorum. Size sormak isteğim bambu çubuğa tutunan dalları sökmem gerekir mi? Birde çiçekleri dikerken toprağa ponza taşı karıştıralım mı? Budama yapmalı mıyım?
***
Budama yapmayın. Bambu çubuklar kalabilir veya sökebilirsiniz fark etmez. Ponza taşı eğer kökleri topraklı değilse o zaman iyi olur ama saksıda almışsınız ve toprağı dağıtmadan çıkarıp bahçeye dikeceksiniz. Bu durumda ponza taşı gerekmiyor.
Mayıs sonunda Arap yasemini aldım. Kokulu gür çiçekleri vardı. Çiçekler Döküldü ve yapraklar sararıp dökülmeye başladı. Arada bir budadıkça çiçek açtı. Birkaç haftadır Arap yasemini yine yaprak dökmeye ve çok bakımsız durmaya başladı. Üzerinde beyaz toz gibi un gibi bir şeyler olan böcekler fark ettim. Topraklarındaki sinekler için arap sabunlu su sıkıyordum. Şu an hem sinek var hem de böcek. 2 gün önce pamuğa sirke döküp silmeye ayıklamaya çalıştım daha sonra da arapsabunlu su püskürttüm fakat canlanmadı ve beyaz böcekten bir daha gördüm. Ne yapmam gerekiyor? Neyi yanlış yapıyorum?
***
Sorunuzu kısalttığıma bakmayın o ayrıntılar problemleri anlamam için yazmanız gerekiyordu. Anladığım kadarıyla yeri iyi fakat bir değil birkaç farklı tür yaprak biti var. Arap sabunu ise felaket zarar veriyor. Hele bir de toprağa giderse fena zararı olur. Zaten yaprak parazitlerine etkisi yok. Zirai mücadele ilaçları satan yerlerden Avirmec EC ilacı alın. Saksı süs bitkilerine hem tam zararsız hem de her tür yaprak parazitlerine kesin etkilidir. Mini sinekler için ise toprak yüzeyine çok hafifçe sıkmanızın zararı olmaz. Tek kusuru yoğun zehirli kokusu olması ve ev içi kullanıma uygun olmamasıdır.
Arap yaseminim ilk aldığımda çiçekli idi. Şimdi sürekli bir sürgün verip uzuyor, sonra uç kısmında 20cm kuruyor. Sararan yapraklar var. Sürekli böyle. Ne önerirsiniz?
***
Bu tür sıcak sever. Kışın normalde gelişim göstermemesi lazım. Siz anlaşılan içeride tutuyorsunuz. Uzayıp uzayıp kuruması ise güneş yetersizliğinden dolayıdır sanıyorum. Uzun bir süre hiç sulamayın. Mutlaka bol bol güneş alacağı bir pencere yanında tutmalısınız.
8 kök Arap yaseminim var. Haziran ayında aldım ve açık balkonda geniş saksılarda bakıyorum. Çiçeklenmesi yok denecek kadar az ancak azgınca uzuyor. Uzaması durur çiçeklenir diye bekledim ama 2 aydır sadece uzuyorlar. Genel görünümleri sağlıklı. Çiçek açmaları için budama mı yapmam gerekiyor? Yoksa besin takviyesi mi yapayım? Bir de öğle saatlerine kadar (14:00) güneş alıyorlar sulamayı nasıl yapmalıyım? Çok çiçekli yaseminlerim olsun istiyorum.
***
Sizinkiler de eğer Didim’de gördüğüm Arap yaseminleriyle aynı çeşit ise şansınız yok. Az çiçek açıyor. Üstelik kokusu yok denecek kadar az ve çok da hafif. Sadece yaprakları ve beyaz çiçeklerinin görünümü güzel. Dallarının metrelerce uzayıp gitmeden çiçek açması gündüz boyu en az 5 saat direkt güneş almasına bağlı. Bu yıl büyük saksıda kökler çok rahat ettiği için bol bol dal uzatıyor da olabilir. Seneye kökler biraz strese girer ve daha fazla çiçek açabilir. Ama garantisi yok. Kış sonunda tüm dallarını kısaltın. Boyu en fazla 40cm kalsın. Yeni filizler çok hızlı bir şekilde 1m’ye varırsa onları da tepelerinden budayın (eğer yavaş ise budamayın çünkü fazla uzamadan çiçek açacak demektir). Güzel kokulu ve bol bol çiçek açan yasemin isteyenler için bu bitki sadece hayal kırıklığı. Ama çiçek açtığı zaman çiçekleri şahane güzel görünür. Balkonunuzu kokusuyla dolduracak, hem de uslu uslu gelişen bir yasemin istiyorsanız sayfasına bakın: https://azbitki.com/ful-yasemini
3 sene önce Antalya’dan alıp Ankara’ya getirdiğim bir ful yaseminim var. İlk başlarda güzel çiçekler açıyordu. Son bir senedir doğru dürüst çiçek vermiyor. Geçen yaz belki toplamda 3-4 tane verdi, bu sene daha hiç vermedi. Batıya bakan, yerden tavana kadar olan camın önünde duruyor, epey ışık alıyor. Dalları sürekli uzuyor, görünümü sağlıklı. Uzayan dalları iplerle yukarıdan tutturdum. Çiçeklenmesi için ne yapmam gerekir, neyi eksik yapıyor olabilirim?
***
O halde o bitki ful değil, diğer Arap yaseminlerindendir yoksa sürekli uzayıp durmazdı. Bunlar çok fazla güneş alan yerlerde ve bir de saksıda kökleri fazla yer bulamazsa (ama toprak iyi olacak) o takdirde bol bol çiçek açar. Yoksa, hem şiddetli uzun süreli güneş olmazsa ve kökleri de saksıda rahat ederse uzun uzun dallar uzatır, nadiren ve az çiçek açar.
Cevabınız için teşekkürler. Şu anda büyükçe bir saksıda, geçen sene saksı büyütmüştüm. Belki de biraz fazla büyük geldi dediğiniz gibi. Biraz daha küçük bir saksıya geçirmemi tavsiye eder misiniz?
***
Hiç rahatsız etmeyin. Nasılsa o saksı da ona dar gelecektir. Bu tip yasemin bahçemde vardı. Baktım ağaç gibi her yeri sarmaya çalışıyor ama çiçek yok gibi az, yok ettim. Bunların en güzel yönü yapraklarının güzelliğidir. Bir de çiçekleri az ama iri iri bembeyaz yıldız görünümleri çok güzel (ve çok az kokar maalesef). Ful ise çok uslu, yaz boyunca birkaç defa şahane kokulu çiçekler açar, çiçekleri bütün çevreye muhteşem güzel koku salar.