KONULAR:
Başlıca özellikleri, genel sardunya çeşitleri
Itır, ceylan gözü, sakız sardunyası, klasik ve bodur sardunyalar tümü Geraniaceae (Turnagagasıgiller) familyasının Pelargonium (Sardunya) cinsinin çeşitli türleridir. Çoğunluk türlerin ana vatanı Güney Afrika olduğu halde sonradan insanların yaymasıyla Akdeniz ülkelerine tam uyum sağlamışlar. Zamanla Akdeniz ülkelerinin kıyı kesimlerinin sembolik süs bitkilerinden olmuşlar.
Kışa dayanıklılıkları
İstanbul’daki uzun yıllara dayanan gözlemlerime göre tüm türler kışın kuzeyli yönlerden direkt rüzgar almazlarsa -5C dereceye kadar soğuğa rahat dayanıyorlar. Birçok evin güneye bakan cephelerinde kış boyunca çiçek açmaya devam eden sardunyalar her zaman görürüm. Itırlar özellikleri gereği sadece ilkbaharda çiçek açar. Onlar da aynı yerlerde kışı sağ salim atlatırlar.
Aşağıda en yaygın sardunya türlerine değindim. Itır (») ayrı bir sayfanın konusu olduğu için burada bahsetmedim.
Klasik ve bodur sardunyalar (Pelargonium hortorum)
Klasik sardunya
Eskiden daha yaygın olan klasik sardunyadan türetilen bodur kültivarlar tamamıyla aynı türdür. Aynı türün hep kısa boylu kalan ve hiç durmadan çiçek açma özelliğine sahip kültivarları. Şimdi ticari olarak sadece bodurların üretimi yapılmakta. Klasik ve bodur sardunyalar sarı, siyah, gri, yeşil renklerin dışında her renkten çiçek açarlar. Benekli ve ebruli çeşitleri bile var. Ayırca çiçekleri çeşitlerine göre yalınkat ve katmerlidir.
İklim şartları elverdiğince bütün yıl durmadan çiçek açarlar. Bodur sardunyalar aşırı çok çiçeklenir. Bazen çiçeklerden yapraklar görünmez olur. Boyları 40cm’yi geçemez. Klasik sardunyalar ise (budamazsanız) 2 metreye kadar yükselir.
Özenli ve doğru bakım yaptığınız takdirde klasik sardunyalar müthiş güzel, değerli bitkilerdendir. Isı, esinti, güneş şartlarının uygunluğuna göre bütün yıl çiçek aşarlar. Boyunu istediğiniz düzeyde tutmanızda da sakınca yok. Gerçi fazla kısatmamalısınız. Çiçek açması boyunun biraz uzamasına ve çok dallı olmasına göre daha mümkündür. Bunların dalları çok güçlü olsa bile yarım metreyi geçtiklerinden dik durmaları zor olur. Saksıya bir değnek saplayarak dalları desteklemelisiniz.
Bodur sardunya
Saksıda bodur sardunya
Bodur sardunyalar yaz sıcakları şiddetli olunca çok kötü etkilenir. Klasikler kadar uyumlu olmazlar. Yaz sıcağına göre yapraklarını küçültür, çiçekaçmaya devam etmeye çalışır. Yazın büyük yapraklar kurur gider. Nohut tanesi kadar küçük yapraklar çıkarır. Çiçeklerinin hiçbir gösterişliliği kalmadığı gibi tomurcuklar gelişemeden kurur. Mini yapraklar sonbaharda bozulup dökülürken sıcakların azalmasıyla yeni gelişen yapraklar olması gerektiği gibi büyük olur. Kışın toparlanır. Yaz sıcaklarında yapılacak şey bu özelliklerini bilip endişelenmemektir. Bozuldu diye atmamalısınız.
Ceylangözü sardunya (Regal geranium)
Ceylangözü (canan)
Gerçek bir tür değil, hibrittir. Bu sardunyalara Ege’nin bazı yerlerinde kısaca Canan denir. Büyük, orta ve küçük yapılı çeşitleri var. Pek az çeşidi sadece ilkbaharda çiçek açar ki bunlar genelde çok iri yapılıdır. Dalları az ama çok kalın dallı olur. Yaz sıcaklarına iyi dayanmakla birlikte duruma göre dinlenmeye çekilir ve gelişime ara verirler. Yaprakları sert, yaprak kenarları dişlidir. Çiçekleri hercai menekşeleri kadar büyük olur. Bazı çeşitleri açelyalara çok benzer şekilde çiçek açar. Ayrıntılı bakım bilgileri için bakınız: » Ceylangözü sardunyası.
Sakız sardunyası (Pelargonium peltatum)
Sakız sardunyası
Daha çok sarkıcı sardunya denir. Sıcağa diğerlerinden daha uyumludur. Dalları ince, oldukça esnek ama çok dayanıklı ve uzun ömürlü olur. Yapraklar tüysüz, parlak, klasik sardunyalara göre daha küçük. İki metreden fazla uzamaları mümkündür. Sakız sardunyası her çiçeklendiğinde biraz dinlenir ve sonra yeni dip ve yan dallar çıkararak tekrar tomurcuk verip çiçeklerle dolar. Hep böyle devam eder. Bütün yıl çiçek açar durur. Dip ve yan dalların bazıları kurur. Bazıları dinlene dinlene uzamaya devam eder.
Sardunyaları yetiştirme şartları
Itır, klasik, sakız ve ceylangözü, hangi sardunya olursa olsun, günde en az 3 saat direkt güneş almalı. Bu şartla evde de yetiştirilebilirler. Ancak evde yeri mutlaka esintili olmalı. Açık pencereden üzerine rüzgar gelmelidir. Eğer güneş az olursa evlerde gece gündüz ısı farkı pek olmadığından dolayı cılız, kof, sağlıksız gelişim göstereceklerdir. Dışarıda olunca günde iki saat güneş bile alsalar gayet güzel gelişirler. Kışın sıfırın altındaki ısı derecesinde kuzeyli rüzgarlar sardunyaları öldürür. Güney cephede olsa bile -5C dereceden fazla soğuğa maruz kalmamalıdırlar. Bunlara dikkat edin.
Klasik ve bodur sardunyalar ile sakız sardunyalarında yaz sıcaklarında yeni yapraklar renksiz çıkabilir. Normal karşılayacaksınız. Aslında topraktaki mazı maddelerin eksikliğinden kaynaklanan bir problemdir ama pek önemli değil çünkü geçicidir. Bu sorunla karşılaşmak istemiyorsanız rastgele topraklarda değil aşağıda tarif ettiğim gibi toprakta yetiştirin.
Toprak, saksı ve sulama
Poşetlerde satılan topraklarda da olur ama pek sevmezler. Gerçek topraklar sardunyalara daha iyidir (özellikle aşırı sıcak memleketlerde gerçek toprakta yetiştirmeye çalışın). Humuslu kara toprak + kırmızı killi toprak + dere kumu + eski koyun gübresi hepsinin eşit oranlarda karışımı sardunyalar için en besleyici ve en sağlıklı toprak olacaktır. Bütün bunları karıştırdıktan sonra karışıma 1/5 oranında ince taneli ponza taşı karıştırmalısınız. Yani 4 ölçü karışım + 1 ölçü ince taneli ponza taşı.
Saksıya gelince: Sardunyalar fazla kök geliştirmez ama küçük saksı uygun değildir. Çünkü serin toprakta daha sağlıklı olurlar. Bundan dolayı köklerinin fazlasıyla rahat sığacağı büyük saksı kullanın. Böylece kökler serinde kalır.
Susuzluğa iyi dayanırlar. Bu az sulayın anlamına gelmez. Toprak yüzeyi kurudukça bol bol su dökün. Kışın ise toprak daha fazla kurudukça, hatta kupkuru oldukça yine bolca su dökerek sulayın.
Sardunya budama zamanı ve şekli
Yaz sıcakları dinince (genellikle ağustos ortası, bazı yerlerde ağustos sonu/eylül başı) sardunyaları budama zamanıdır. İstediğiniz şekli verecek şekilde budayın. Eski dalları mutlaka en dipten kesin. Yeni dalları ise istediğiniz boyda kısaltın. Henüz kısa olan çok yeni dalları hiç budamayın. Böylece gençleştirmiş olursunuz. Çok faydalıdır. Hem kış soğuklarında dayanıklılıkları artar.
Besin, gübre
Her ne kadar sardunyalar için potasyum oranın hafifçe yüksek özel bitki besini olsa bile tavsiye etmem. Özellikle doğal gerçek topraklardan kullanıyorsanız asla gerekmez. Zararı bile olur. Torf topraklarda ise duruma göre gerekir. Yani toprağına gübre katmazsanız bitki besini lazım. Ayrıca eğer herhangi bir hayvan gübresi kullanacaksanız, gerçi yukarıda toprak karışımına katmanızı tavsiye ettim ama karışıma gübre katmayıp şu sayfadaki gibi yaparsanız daha sağlıklı olur: Salon bitkilerine hayvan gübresi nasıl verilir?
Çoğaltılması
Çelikle ve tohumla çoğaltabilirsiniz. Hibrit sardunyalar tohum vermez. Melez sardunyalardan tohumla yetiştirilenler farklı çıkabilir. Kültivarlarda ise ya hiç değişiklik olmaz, tohumdan aynısı yetişir ya da ufak tefek farklılıklar olur. Dolayısıyla her halükarda çelikle sardunya üretmek daha güvenlidir. Hem daha kısa sürer. Suda köklenmeyle çoğaltmaya gelince: Sardunya türleri suda bekletmeyle kolay kolay köklenmez. Toprakta ise bazen birkaç günde köklenirler, bazen iki-üç haftada. Suda aylarca bekletseniz hiç köklenmezse şaşırmayın.
Çelikle sardunya üretimi
Klasik ve bodur sardunya dalları toprakta kolayca kök salar. Hem herhangi bir dalla hem taze dalın tepe çeliğiyle çoğaltabilirsiniz. Uzun bir dalı birkaç parçaya bölerseniz her biri ayrı ayrı köklenir. Dal fazlaca odunlaşmış olmamalı.
Yılın her zamanı çelikle sardunya üretimine uygundur. Kestiğiniz dalı birkaç saat bekletin ki kesik yer kurusun. Yapraklarının pörsümesini önemsemeyin. Sonra ıslak değil yeterince nemli toprağa dikin. Hemen değil bir iki gün sonra sulayın. Sonra bir ay boyunca sadece toprak bir hayli kurudukça sulayın. Bir ayda yeterince köklenmiştir. Normal sulamaya geçin. Henüz köklenmemişken direkt güneşten korumaya gerek yok. Sadece şiddetli yaz sıcakları zamanında ilk iki hafta direkt güneşten korumalısınız.
Sakız sardunya çeliklerinin köklenmesi için yukarıdaki talimatları kesinlikle aynen uygulamalısınız. Klasik ve bodur sardunyalarda o kadar titizlik şart değil. Ama sakız sardunyalarında önemli. Yoksa çürür giderler.
Tohumla
Çelikle üretme çok kolayken tohumla uğraşmak gerekmez. Gerçi tohumdan çıkan sardunya fidecikleri üç dört ayda çiçek açacak olgunluğa geliyorlar ama yine de çelikle çoğaltma tercih edilir. Tohumla sardunya çoğaltma yöntemine genelde melez ya da hibrit sardunya elde etmek için baş vururlar.
Yeni, farklı renklerde çiçek açan sardunya üretme
Amaç elimizdeki sardunyalardan yeni farklı renkli çiçek açan çeşitler üretmek. İki ayrı türün aynı günlerde çiçek açmaları gerekiyor. Bu ikisini aynı yerde sardunyasız bir ortamda bulundurun. Tohum elde etmek için birini seçin. Buna ana sardunya, diğerine baba sardunya diyelim. Çiçekler demet veya öbek şeklindedir bilirsiniz. Anada sadece bir çiçek öbeği bırakın. Başka dallarda çiçek veya çok yakında açacak tomurcuklar varsa onları da yok edin. Anadaki çiçekler açmadan önce 5 veya 6 tane tomurcuğunu -en sağlıklı görünenlerini- bırakın, diğerlerini makasla kesip yok edin.
Ana sardunyada çiçekler yarı açılmışken anında içindeki erkek organları çok ince bir makasla kesin. Sadece dişi organ kalsın. Baba sardunyayı bunun yakınında bulundurun. Bunun bütün çiçekleri kalabilir. Hiçbir zararı yok. Ananın çiçekleri tamamen açınca, baba sardunyanın çiçeğinin polen tozlarının ana sardunyanın çiçeklerindeki dişi organlara bulaşmasını sağlayın (ince bir fırça ile yapabilirsiniz). Böylece ana sardunyanın çiçekleri solarken sivri bir uç gibi, uzun bir kuş gagasına benzer bir tohum kesesi oluşmaya başlar. Artık diğer tomurcuklarının çiçeklenmesinin bu tohumlara bir zararı olmaz. Bu tohumlardan yetiştireceğiniz sardunyalar iki ayrı türün karışımı özelliğinde olacaktır.
Zararlıları, hastalıkları
Bitki bitlerinden mini beyaz sinekler tüm sardunya çeşitlerine dadanır. Klasik, bodur, sakız sardunyalarında ve ıtırda etkileri pek görülmez, gizli kalırlar. Sardunyaları merkez üssü gibi kullanarak diğer bitkilere geçer dururlar. Bitkilerinizi ilaçlarken sardunyalarınızı da mutlaka ilaçlamalısınız. Mini beyaz sinekler ceylangözü sardunyalarında müthiş hızla çoğalır yaprak altlarını bütünüyle kaplarlar. Eğer ilaçlamazsanız birkaç ayda ceylangözünüz ölecektir. İlaçlamak bir defada etkili olmaz. Önce iki günde bir tekrarlayarak bir hafta devam edin. İkinci hafta haftada ikiye düşürün. Sonra haftada bir defa devam edin. Ta ki bitler tamamen yok oluncaya kadar. Böyle tekrarlamak gerekiyor. Çünkü larvaları yaprak dokularının içinde korunmuşlardır. Ve dışarı çıkmaları her birinde farklı farklı günlere rastgelir.
Kök çürümeleri klasik, bodur ve ceylangözü sardunyalarda çok sık görülür. Sebepleri en başta köklerin havasız kalacağı kadar ağır sıkı toprak, gerekmediği halde sık sık sulayıp durmak ve hiç kurumayan poşet torf topraklar. Önlem almak için sardunyaları dikmeden önce toprağa dere kumu ve ponza taşı karıştırın. Diğer bir sebep bitkinin güçsüz kalmış, bağışıklık sisteminin çökmüş olmasıdır. Bunun sebebi güçsüz toprak kullanmak, esintisiz yerde tutmak, güneşten mahrum etmek, gübre veya bitki besini vermemektir. Ayrıca en geç üç yılda bir dallarından yenilerini üretip daima genç ve sağlıklı olarak yenilerini üretmede fayda var.
Klasik sardunyalarımın yaprakları büyük büyük, boyları da uzun ama hiç tomurcuklanmıyor. Bol bol çiçek açması için ne yapabilirim?
***
Çok güçlü, çok sağlıklı gelişiyorlarsa boyları 1 metreyi aşmadan çiçek açmazlar. Gerçi klasik sardunyaların çok çeşitleri var bazıları çok kısa boyda iken bile çiçek açmaya başlar ama genelde yerini, toprağını sevmişse ve gür bir gelişim varsa 1 veya 1,5 metre uzadıktan sonra çiçek açarlar. Kısaca yapabileceğiniz hiçbir şey yok. Hiç budamayın. Bırakın kökler tüm dalları beslemekten yorgun düşsün. O takdirde mutlaka çiçek açıyorlar.
Bugün marketten sakız sardunya aldım. Bu şekilde kalsın mı yoksa hemen daha büyük saksıya mı dikeyim? Boyları 30cm kadar.
***
Artık bitkileri genellikle biraz serin havada kökleri çürütecek özellikli topraklarda satıyorlar. Yani doğru toprak karışımı yapmanız her şeyden daha çok önem taşır. Bu öncelikten sonra büyük saksıda olmaları daha iyidir. Ama kışın koruyamayacaksanız hiç uğraşmayın. Oldukları gibi kalsınlar. Kışın nasıl olsa ölecekler.
Sakız sardunyalarımın yapraklarının alt kısımlarında kahverengi kabartılar oluşmakta ve yapraklar üstünde de halkalar oluşup kuruyorlar hiç gelişim göstermiyor. Mantardan şüphelendim. Miclothane 24E ilaçlama yaptım ama faydasını görmedim.
***
Güneşli balkonlarda küçük, dar yapılı özel balkon saksıları Türkiye şartlarında genelde hiç uygun değil. Köklerin serinde kalması lazım. Bunun için büyük saksı ve bolca toprak gerekir. Problemin sebebi mantar ise, artık hiç gelişmediğine göre faydası oldu mu olmadı mı anlamanız mümkün değil. Çünkü zarar gören yapraklar iyileşmez ve yeni gelişimler yok ki ilacın etkili olduğunu anlayasınız. Belki de problem bitki bitlerinden olmuştur. Ayrıca sakız sardunyaları iyi bir çiçeklenme yaptıktan sonra birkaç hafta biraz kötüleşerek durgun kalırlar. O sırada fazla kötüleşen dalları budayacaksınız. Sonra tekrar aktifleşir, yeni dallar uzatır ve tekrar çiçek açar. Bu süreç hep böyle devam eder.
Sardunyalarım kışın kapalı terasta bahara kadar durdular. Hepsi bodur. O zaman bile çiçek açıyorlardı. Şimdi birsürü tomurcukları oluyor ciçekleri önceki gibi değil. Çok küçük, cılız. Yeşil yapraklarını da çok küüçülttüler ve çok sıklaştılar.
***
Yerine ve duruma göre yazın kötüleşmeleri doğal özellikleridir. Yaz aylarını tamamıyla açık havada geçirmeleri, öğle saatlerinin güneşinden korunmaları ve daha da önemlisi kocaman saksılarda olmaları lazım ki yaz mevsiminde fazla kötüleşmesinler. Kocaman saksıda ve arazi toprağı + dere kumu + torf karışımı bir toprakta olması kökleri serin tutar ve bu da sardunyaların sevdiği bir şeydir. Yapacağınız bir şey yoksa bu sardunyalarınız için yaz mevsimini dinlenme mevsimi gibi düşünün.
Bodur sardunyalarımı budamak istiyorum ama kararsız kaldım. Biraz daha beklemeli miyim? Geçen yıl çok iri ve bol bol çiçeklendiler ama bu yıl sadece bir kez açtılar ve geçen yılki çiçeklere göre küçüktüler. Yapraklar gayet sağlıklı ve iriler. Geçen yıl solucan gübresi vermiştim. Bu yıl hiç besin vs vermedim. O yüzden mi açmıyorlar acaba?
***
Gerçek bodur sardunyalar çiçek açma manyağıdır. Şiddetli yaz sıcakları olan yerlerde bile tüm gücünü tomurcuk vermeye harcar ve şiddetli sıcak yüzünden yapraklar neredeyse leblebi tanesi kadar mini kalır. Çiçek tomurcuklarının çoğu gelişemeden kurur. Kurumayanlar çok küçük çiçek açarlar. Dallarının bir kısmının tepeleri kurur. Sonbaharda hızla canlanırlar. Sizinkiler bodur sardunya değil. Kullandığınız toprak nasıl bir şey ise bilmiyorum ama gübre gerektiriyor olabilir. Çiçek amaçlı bitki besini vermeniz iyi olur. Budama için tam zamanı.
Merhaba benim bodur sardunyalarım var tırtıl basmış baya yapraklarını çiçeklerini yemiş. Ne yapabilirim?
***
Ben bu durumlarda epey uğraşarak tırtılları tek tek bulup yok ediyorum. Aynı şeyi tavsiye ederim. Ama siz uğraşamayacaksanız zirai mücadele ilaçları satıcısı bir dükkana giderek bu konuda etkili bir ilaç almanız gerekiyor.
Merhaba doğrudan güneş almayan balkonumda klasik sardunyalarım var ikisinde tek tük yaprak sararması oluyor ama keyifleri yerinde ve çiçekliler daha önce topraklarına yumurta kabuğu ve sulamada muz kabuklarını beklettiğim suyu kullanmıştım köklerde çürüme habercisi olabilir mi? Çiçekli oldukları için budama yapmadım ne zamana kadar yapabilirim?
Geçen kış hava soğuyunca evin içine almıştım bu yanlış mı kışı evin bodrumunda kısmen gölgede melisamın yanında geçirebilirler mi?
***
Küçük veya normal boyutlardaki saksılarda yetiştirdiğiniz bitkilerinizi muz kabuğu vesaire şeylerle beslemeye kalkışmayın. Hiçbir faydası yok. Hepsi boş söylenti. Daha da kötüsü, toprağı bozup bitkilerinizi çürütür. Her bitkiye uygun toprak karışım formulleri var. Tek tek araştırıp hangi bitkiye nasıl toprak kullanacaksınız, hangi gübreyi veya hangi bitki besinini nasıl vereceksiniz öğrenmeniz lazım.
Budamak için çiçeksiz kalmasını beklemeniz yanlış. Budama zamanında çiçekli dalları bile budayacaksınız. Benim budama tarzım sadece yaşlı dalları budamaktan ibaret. Mesela bir yıllık dallar bile yaşlı sayılır. Genç dalları bırakıyorum. Kısaltmak gerekiyorsa kısaltıyorum.
Kışın içeri almak iklim şartlarına göredir. Mesela Didim, Bodrum, Alanya gibi yerlerde ve İstanbul ve İzmir’in güneye bakan cephelerinde sardunyalar kışın hiçbir zarar görmez. Sizin yerinizde iklim uygun mu değil mi onu bilmiyorum. Trakya bölgesinde bildiğim kadarıyla sardunyaları kış gelince kömürlük ve ahır gibi kapalı yerlere koyup unuturlar. İlkbahar gelince çıkarıp sularlar. Bu şekilde sardunyaları yıllarca gayet güzel yetiştiriyorlar.
Önceki yıl sardunya gövde kurdu için sizden yardım istemiştim. Önerileriniz doğrultusunda bu yıl sardunyalarımı kurtardım. Teşekkür ederim.
Geçen sene bahçemde rengarenk çiçek açan sardunyalar gübre verdim ondan mıdır çürüyor, kararıyor. Ne oldu acaba? Çok mu suladım toprak mı sert geldi hiç bir fikrim yok.
***
Gübreyi yanlış vermişsinizdir. Bu sebeple sardunyalarınız zehirlenmiş. Bahçeye sardunya dikince en kötü en sert topraklarda hiç gübresiz bile gayet güzel yetişiyor ama biraz gübrelemek iyi olur. Gübreyi tam diplerinden değil, 25cm uzaktan toprağı hafiften çapalayarak toprağa az miktarda gübre karıştırmak suretiyle vermeniz lazım. Yılda bir defa fazlasıyla yeterli olur.
Sakız sardunya yaprağı neden kıvrılır?
***
Pekçok sebepler olabilir. Bunun gelişim özelliği diğerlerinden çok farklı. Dönem dönem yeni gelişim ataklarında bulunur. Ve buna paralel olarak dönem dönem budamalar gerektirir. Upuzun dalları çiçekleri bitip eskiyince kalıcı olmasını beklemeyin. Budayın gitsin. Yenilerini uzatır.
30cm, 3 litrelik saksıya iki sakız sardunya diksem doğru olur mu?
***
Olur. Üçü bir arada bile uyar.
İnternetten sardunya aşılamaları görüyorum. Cesaret edip denemedim. Bu konuda fikrinizi alabilir miyim?
***
Yeni bir keşif değil, çok eskiden beri bilinen bir şey. Yani aşı tutuyor ama peki niçin bu uygulama yaygın değil? Çünkü fazla dayanmıyorlar. İşte bu yüzden bilenler uygulamıyor. Ben de yapmıyorum. Sardunya dalları çok kısa ömürlüdür. En iyi bakımla (gerçi pek mümkün değil ama) en fazla üç yıl sağlıklı kalabilirler. Sardunyaların dipten yeni sürgünleri çıktıkça ve eski dallar güçten düşünce o eskileri dipten budamak gerekiyor. Aslında birbirlerinden ayırt edilemeyecek kadar birbirlerine benzeyen ama çok çeşitlilikte sardunyalar var. Çeştlerden bir ikisinin dalları 4-5 yıl sağlıklı kalabiliyor. Esasen onlara aşı yapılsa mantıklı olur. Bulabilirseniz şayet.
Sardunyalarım kapali balkonda duruyor. Balkon gündüzleri cok güneş aldığından sıcak oluyor. Gunes battıktan sonra baya soguyor. Bu durum sardunyalara zararlı mı?
***
Devamlı orada idiyseler zararı olmaz.
Bugün sardunyalarımın kuru yapraklarını temizlerken ellerim yapış yapış oldu. Sinek falan da yok. Bu yapışıklık nedir nasıl kurtarırım?
***
Bazen kendiliğinden az miktarda oluyor, önemli değil. Sanıyorum kuru yaprakların varlığı etkisiyle havasızlıktan filandır. Ama aslında bu tip sorunlar genelde yaprak bitleri yüzünden olur. Anlamak için şimdi sadece yapraklara ve yaprak saplarına dokunun. Eğer yine aynı şekilde elleriniz hemencecik yapış yapış olursa yüzde yüz kesin bitlenmiştir. Bunun başka bir sebebi asla olamaz. İlaçlamanız lazım. Önce 3 gün ara ile üç defa, sonra bir hafta ara ile iki defa daha ilaçlarsanız bit kalmaz.
Hangi ilaci kullanayim bilmiyorum ben.
***
Zaten tam etkili ilaçlar kapalı yerlerde kullanıma uygun değil çünkü sizi de zehirler. İlkbaharda açık havada ilaçlamanız şartıyla benim tavsiyem, her tip yaprak bitlerine tam etkili olan ve bitkilerin en hassas filizlerine bile hiç zarar vermeyen Avirmec-EC adlı ilaçtır. 1 litre suya sadece 1 ml karıştırıp bitkilere fısfıs yapacaksınız. 1ml ölçüyü eczanelerde çok ucuza satılan iğne şırıngası ile ayarlayabilirsiniz. Üzerindeki işaretlere göre, 1ml ilacı şırıngaya çeker, sonra onu suya karıştırırsınız. Bu ilaç size birkaç yıl yeter. Kullanımı kolay, etkisi tam. Tek kötü yönü evlerde uygulanmaması gerekmesi.
En az 3 saat direkt güneş demişsiniz. Yazın kaktüs gibi öğle güneşi hariç 6 saat direkt güneş alsa zarar görür mü?
***
Duruma göre değişir. Manisa yazın çok fazla sıcak olan bir yer. Yaz aylarında sardunyalar perişan olabilir. Neler yapabilirsiniz, ilgili sayfayı okuyun: https://azbitki.com/siddetli-sicak-memleketlerde-bahce-bakimi/
Benim sardünyalarım var kış mevsiminde iceride muhafaza etim şimdi ilk baharda dışarı cıkardım ve budayıp coğaltma yaptım sorun şu nisan ayı gibi yağmur yağıyor oysa videolarınızda cok sulamamak lazım diyor ne yapmalıyım?
***
Benim videolarım yok. Kesinlikle videolarla uğraşmıyorum. Adımı kullanıp da video yapmışlarsa onu bilmem. Her neyse, sardunyaları sık sık sulamak gerekmiyor ama sadece bu kadar. Yani sadece “gerekmiyor”. Yani toprağı fazlaca kurumadan sularsanız boş yere sulamış olursunuz. Bahçelerde yağmurlar altında çok daha sağlıklı gelişiyorlar. Ne kadar fazla yağmur yağarsa yağsın zararı olmaz.
Elimde bir sardunyaya benzeyen bir çiçek var. 50 yıldır ölmemiş annem muhafaza etmiş. yaprakları donmuyor. çiçeği kırmızı minik bir dal şeklinde. araştırdım hiçbir yerde görmedim. merak ettim çeşidi nedir bilginiz var mı acaba?
***
Yani sizin orada dışarıda yaprakları hiç donmuyor öyle mi? Sizin bulunduğunuz yerin iklimi hakkında hiçbir bilgim yok. İstanbul’da güneye bakan bina cephelerinde (açık balkonlarda ve açıkta pencere önlerinde) sardunyaların kışın en küçük bir zarar görmediklerine çok defalar şahit olmuşumdur. Sizin orada çok daha fazla soğuk oluyorsa emin olun ki bitkiniz kesinlikle sardunya değildir. Ve ne olduğunu bu şekilde anlamam mümkün değil.
Güneybatı cepheli üstü çatı olan terasımda yıllardır plastik saksıdaki sardunyalarım yazın sıcaktan kurudu. Bu sene eşime ahşap saksı yaptırdım. Sardunyaları onlara dikmeyi düşünüyorum. Bana neler tavsiye edersiniz?
***
Sardunyalar yazın çok sıcak olan yerlerde yaz boyunca az güneşli, esintili yerlerde tutulmalıdır. Özellikle bodur sardunyalar çok sıcak olan, havadarlığı iyi olmayan yerlerde yazın perişan olur. Ayrıca çok büyük saksılar (dolayısıyla çok toprak) kullanmak lazım ki havanın sıcaklığı köklere ulaşmasın. Bütün bunlar öncelikli şart. Sonra elbette doğru toprak lazım. Rastgele her toprak olmaz. Sardunya toprak karışımı yaparken karışımda arazi toprağı da olması gerekiyor. Bu şartla az miktar gübre fazlasıyla yeterlidir. Her şey dosdoğru ise aynı saksıda aynı toprakta 3-4 yıl sorunsuz gelişim gösterirler.
Klasik sardunyalarım 1,5m oldu hala çiçek açmıyor. Yeri de esintili ve güneşli neden olabilir?
***
Klasik sardunyaların bile çok çeşitleri var. Bende olan bir çeşidi (bahçeye ekili) ilk üç yıl uzayıp gittiği halde çiçek açmada çok cimri idi. Ama geçen yıl (4. yıl) ve şimdi 5. yıl bol bol çiçek açıyor. Boyu 2 metreye yakın. Çok arsızlaştı. Asla gübre vermediğim halde hem de. Anlaşılan bazıları farklı hareket ediyor.
Sakız sardunyam tek dal üzerinde uzadı. Filizini kırıp toprağına ekmek istiyorum. Üzerinde çiçek tomurcuğu olduğu için tereddüt ediyorum. Başka da bir dalı yok.
***
Acele etmeyin. Çiçeğini açsın, çiçek solsun o zaman yapın. Zaten sakız sardunyaları çiçek açtıktan sonra bir süre mola verir ve güç topladıktan sonra yan filizler vererek gelişime devam eder. Siz çiçeği solduktan sonra kesin. Onu köklendirirsiniz. Başsız kalan ana bitki ise birkaç yeni dal verecek.
Sardunyamda beyaz toz gibi bir şeyler oluştu. Bitki biti mi bilmiyorum. Ama nokta gibi beyaz görünüm. Hangi ilacı yapmalıyım? Sardunya ilaçlama bölümünde bulamadım.
***
Bembeyaz ise bir tür unlu bit söz konusudur. Hızlıca çoğalırlarsa artık o sardunyadan hayır gelmez. İlaçlamak bu tip parazitlere pek etki edemiyor. Yaprak bitleri için özel yapılmış ağır zehirli kimyasal ilaçlardan zirai mücadele ilaçları satılan yerlerden almanız lazım. O ilacın kesin olarak işe yaraması ise ancak şurada anlattığım şekilde yaparsanız olur: https://azbitki.com/bitler#etkili
Bahceye gecen yil bir dal sardunya ekmistim. koklenip bu yil boyu bir metreyi gecmis. bu kadar buyuyebilecegini tahmin etmemistim. simdi yerini begenmiyorum. bahcedeki baska bir yere zarar vermeden tasimam mumkun mu? Mumkunse bunu hangi ayda yapabilirim?
***
Şimdi yapabilirsiniz. Sardunya pek hassas değildir. Sökerken köklerinin çoğunu toprağıyla beraber, toprağı köklerden fazla ayırmadan çıkarırsanız çok daha iyi olur.
Cam balkonda baktığım klasik ve bodur sardunyalarımın yaprakları yaklaşık 15-20gündür bozulma ve sararma sonucu kuruyup dökülüyor. Sürekli esinti alan yerdeler. evin konumu gereği pek güneş alamıyolar ama bol gün ışığı var. sorun mevsimsel mi acaba aynı yerde cenlangözü sardunyam gayet iyi durumda.
***
Bodur sardunyalar genelde yaz sıcaklarında perişan olurlar ama ölmez, sonbaharda hızlıca sağlıkları yerine gelir. Klasik sardunyalar daha uyumludur ama küçük saksılarda aynı akıbet onları da bekler. Çözüm büyük saksı kullanmak ve sıcak yaz aylarını onların dinlenme zamanı diye görmek. Ceylangözü ise sıcağa uyumludur.
Klasik sardunyalarım durduk yere gövdeleri çürüyor. Gövdenin içi simsiyah ve yapış yapış. Bu nedenden pek çok bitkimi kaybettim. Yazın haftada bir besinli su veriyorum. Arada sulamıyorum. Nedendir?
***
Bunları her ağustosta adamakıllı budamak lazım ki yeni dallar uzatsın. Çünkü dallar eskidikçe direnci azalıyor. Hem hastalıklara karşı hem kış soğuklarına karşı yaşlı dallar çok dirençsizdir.
İki gündür gün dikemediğim sardunyalarım var. Şimdi ne yapmam gerekiyor?
***
Yazı içinde çelikle üretimi kısmı var orayı okuyarak aynen öyle yapın.
Merhaba,ben bodur sardunya yetiştiremiyorum. Aliyorum topragini degistiriyorum, suyunu topragi iyice kuruyunca veriyorum ama bir iki ay sonra gövdede siyahlasma, yumusama oluyor, ölüyor. Ne yapmam gerek bilimedim. Toprak olarak torf, dere kumu, cakil,ponza tasi ve solucan gubre karışımı kullaniyorum.
***
Kullandığınız solucan gübresi bozuktur ve zehirliyordur. Türkiye’de genelde merdiven altı diye tabir edilen yasa dışı, usulsüz, sırf insanları aldatmaya yönelik üretimler her maddede geçerli. Şimdi son iki yıldır paketlerde satılan torflar bile hep bozuk çıkıyor. Zaten sardunyalar en iyi arazi topraklarında yetişir ve gübre istemez. Çevreden boş arsalardan, bahçelerden toprak alın sardunyalarınız için onu kullanın. Bodur sardunya yaz mevsiminde İzmir iklim şartlarında perişan olur ama ölmez. Ekim ayının sonunda tekrar canlanır, güzelleşir. Haziran sonuna doğru kötüleşmeye başlar. Buna göre yaz ayları dinlenme zamanıdır diye düşünün. Ev içinde yaşayamaz. Bunu da hesaba katmalısınız.
Sardunyalarimi su an budayabilir miyim?
***
Evet.
cam balkonda sardunyalarıma bakıyorum. biri boy verdi yaprakları çok büyüdü ama açmıyor. diğer sardunyam yaprakları yapış yapış.
***
Klasik sardunyalar fazla uzar. Ne zaman çiçek açacakları belli olmaz. Yaprakların yapış yapış olmasının tek sebebi yaprak bitleridir. İlaçlamak lazım.
Kapali balkonda duran sardunyalarimin cogu yapragi sarardi,bu mevsimde budasam olur mu? klasik sardunya hepsi cokta boylari uzadi hic cicekte acmiyor.
***
Olabilir. Çok şey fark etmiyor.
Disarida duran sardunyalarimin topragini bu mevsimde degistirebilir miyim?
***
Evet uygundur.
Sardunyalarimin koklerini kontrol ettim hic sacak sacak bir koklenme yok o yuzden mi yapraklari sagliksiz ve hic cicek acmamis olabilir,kisi kapali ve gunesli balkonda gecirdiler,ama balkon gunduz sicak gece soguktu kışin,ani isi degisikligide yapar mi bu sorunu,ne yapabilirim sardunyalarimin saglikli gelismesi ve cicek acmasi icin,topraginida gecen sene sizin verdiginiz tarife gore hazirlamustim,bahce topragi torf ve pomza tasi
***
Sardunyalar çok fazla köklenmez ama serin toprak severler ve bu sebeple büyük saksılar gerekiyor. Benim bahçeye zemin toprağa dikili sardunyalar her kış fena halde coşarlar. Şimdi 2 metreyi biraz aşmış klasik sardunyalarım var. İhmal ediyorum. İlgilenemiyorum. Belki de fazla ilgi zarar veriyor olabilir. Canavar gibiler. Geçenlerde bahçe tel örgülerinin arkasına geçmiş dalları budadım iki kova doldu. Size tavsiyem mümkün mertebe büyük saksı kullanın. Ama yine de sanıyorum geçen yıl hazırladığınız toprakta bir sıkıntı var. Problemler büyük bir ihtimalle bu yüzdendir. Arazi toprağını temiz yerlerden almalısınız. Torf olmasa da olur. Ve toprak yumuşak ise başka hiçbir şey istemez yani dere kumuna ponza taşına gerek kalmaz. Çok uzun yıllardır yetiştirdiğim çok iyi tanıdığım bitkiler bunlar. Tekrar ediyorum küçük saksı kullanmayın. Özellikle yazın çok sıcak olan kapalı balkonlarda zararı olur. Güdük kalırlar.
Hem klasik sardunyaların hem de sakız sardunyamın bazı yapraklarında bazen desenler beliriyor. Renk değiştirme gibi değil güzel, koyu renkli halkalar gibi. Bunun nedeni nedir acaba?
***
Serin veya fazla serin gece esintileri bazen böyle güzel renklenmelere sebep oluyor.
Sardunyalarım açmadı. keşke vitaminim olsaydı verebileceğim.
***
Onunla ilgisi yok. Kocaman büyük saksılarda daha iyi gelişiyorlar.
Sardunyalarım sorunsuz inşaallah. tek kolay yetiştirdiğim bunlar desem yalan olmaz. Ama bu yıl nedense henüz kendilerini bulamadılar herhalde.. çiçekleri pörsümüş şekilde açıyor. daha tomurcukken belli oluyor solgunluğu. acaba gübre atmıştım fazla mı geldi? eğer öyleyse ne yapmam gerek?
***
Evet gübrelerin zararı olabiliyor. Gübrenin zararı sadece çiçeklerde görünüyorsa zamanla geçer. Toprağı eşeleyip kabartarak kupkuru oluncaya kadar sulamayın. Sonra bol bol su dökerek sulayın. Yaza kadar hep böyle devam edin. Gübrenin kötü etkisi gidecektir. Aslında sardunyalar gübre ve bitki besini istemez. En sevdikleri toprak doğal arazi toprağıdır. Tek başına kullanmayıp karışım yapın. 3 ölçü arazi toprağı + 1 ölçü torf + 1 ölçü dere kumu karışımında çok güzel yetişip bol bol çiçek açarlar.
Birçok sardunyamda yapraklari renk değiştirdi kafe rengiye döndüler ve neşeli değiller. yeni hediye gelen sardunyam da aynı. yapraklari kafe rengine dönmeye başladı. hiç sağlıklı görünmüyorlar. ne yapmalıyım?
***
Sadece renk mi değişiyor, yoksa kuruyorlar mı? Sayıyorum sizinkiler bozuluyor ve kuruyorlar. Ne gibi hatalar yapıyorsunuz hiç bilmediğim için kesin bir şey diyemem. Sardunyalar ev içine uygun değildir. açık hava ve güneş severler. Ev içinde tutuyorsanız bu yüzden bozuluyorlardır.
Balkonda yetiştirdiğim sardunyalarımın yapraklarında fotograflardaki gibi sararmalar var. sebep ne olabilir?
***
Kullandığınız toprakla veya saksısıyla ilgili. Sardunyaların kökleri serin toprak sever. Bu yüzden küçük balkon saksılarında yetiştirirseniz ve güneşli yerde ise toprak fazla ısınır. Sardunyanın gelişimi aksar. Normalde fazla kök geliştirmiyorlar ama toprağın serin olması gerektiğinden dolayı kocaman saksılarda yetiştirmenizi tavsiye ederim. Büyük saksı ve fazla toprak sayesinde kökleri sıcaktan kötü etkilenmez.
Sardunyalarımdan küf kokusu gelmeye başladı. mantar olduğunu düşünüyorum. o yüzden mantar sorunlarıyla ilgili bilgi verdiğiniz sayfayı okudum ilaç önermişsiniz ve de kükürt. elimde bulunmadığı için uygulayamadım şimdilik. sormak istediğim sardunyalarımın gelişimlerinde yapraklarında çiçeklerinde sıkıntı yok. yine de ilaçlamak mı lazım? ya da sadece kokuyla mantar tespitim yanlış mıdır? koku bayağı belirgin olduğu için ve ceylangözü sakız bodur olan bütün türlerinde bulunduğu için mantar olduğunu düşünüyorum.
***
Her saksıda bazen yoğun küf kokusu olur. Bir süre sonra koku kaybolur. Görmezden gelmeniz lazım. Bu konuda ilaç filan aramayın.
Sakız sardunya kaç günde köklenir?
***
Kaç günde bilmiyorum ama gayet uzun sürüyor ve ancak sonraki yıl güzel bir gelişim gösterirler. Normal sardunyalar ise, doğru şartlarda bir haftaya kalmaz kök salmaya başlıyorlar.
Sakız sardunya iki ayda tutup büyümeye başlıyor sanırım. Mayıs sonunda dikmiş tomurcuk ve yaprak vermeye başlamış.