Stephania erecta, veya gerçek bilimsel adıyla Stephania pierrei, küçük saksılarda, yavru bir bitki halinde satılır. Sanki saksıda bir patates varmış da ondan bir pilea para çiçeği dalı uzamış gibi görünür. Yaprakları benzese de aralarında hiçbir akrabalık yoktur. Menispermaceae familyasındandır. Sukulent özelliklidir.
Yaşam döngüsü
Doğal yaşamı tropikal kuşakta olmadığı için Stephania erecta mevsimlere göre hareket eder. Ağır muson yağmurlarının da görüldüğü ilkbahar ve yaz mevsimleri gelişim dönemidir. Biraz soğuk ama kurak kış mevsimi yapraklarını ve dallarını yitirdiği dinlenme dönemidir. İlkbaharda havalar iyice ısındığında filizlenir, yeni sürgünler uzatır. Yapraklar gelişmeden önce sarı çiçekler açar. Tıpkı yemeklik patates görünümlü olan kodeks gövdesinin zamanla 30cm çapına kadar büyüme ve ağırlaşma potansiyeli var. Ticareti daima mini kodeksli halde yapılır.
Yumrulu bitkilerden değil
Öyle görünüyor ama o yumrumsu kısım aslında kodekstir. Ondan kalıcı ana dallar ve geçici dallar gelişir. Kodeksin alt kısmı ise köklenme yeridir. Ana dal bir veya iki tane olabilir. Gayet kısadır. Geçici dallar hem o ana dallardan hem de kodeksten çıkar, epeyce uzar ve sonbaharda tamamen kururlar. Ana dalları ise isterseniz kış sonunda dipten kesebilirsiniz. Kodeks ilkbahar ortasında yeni bir veya birkaç filizlenme yapar. Bunlardan istediğiniz sayı filizin gelişip uzamasına izin verin. Çoğunu köreltin.
Toksik etkisi var
Ev hayvanlarınızdan uzak tutun. Dokunmaları, sürtünmeleri bile zarar verebilir. Küçük çocuklarınız varsa yine dikkatli olun.
Nasıl yetiştiririz?
Bütün yıl gelişim göstermesini beklemeyin. Yılın birkaç ayını susuz, yapraksız, dalsız geçirecek. Sonbaharda veya kışın yapraklar bozulmaya başlar. Ve o andan itibaren bir daha sulamayın. Sonra serin ve kuru bir yerde dinlendirin. Bu sırada tüm kökleri kuruyabilir ama önemli değil. İlkbaharda havalar iyice ısınınca sıcağın etkisiyle filizler baş gösterecektir. O zaman sulamaya başlayın.
Soğuğa fazla maruz kalmasın
Kışın yapraklarını kaybetmiş olarak, kapalı ve kupkuru bir yerde, belki -4C dereceye kadar soğuğun zararı olmayacaktır. Ama yine de o kadar soğuk olabilen yerlerde tutmasanız daha iyi.
Güneş ihtiyacı
Stephania erecta ilkbahardan sonbahara kadar, yani gelişim veya yapraklı döneminde güneş ışınlarına gerek duyar. Diğer zamanlarda yapraksız kalacağı için güneş almasa da olur. Aslında yaprakları saatlerce kızgın direkt güneşe maruz kalmaya uyumludur. Fakat hem gelişiminin hızlı olması hem de yaprak güzelliğinin mükemmel olması için haziran başından eylül sonuna kadar öğle saatlerinin tepe güneşini direkt almamalıdır. Güneşi özellikle sabah erken saatlerde direkt alması iyi olur. Diğer saatlerde yaprakları ısıtacak etkideki güneş ışınlarından koruyun. Yalnız, bulunduğu yer çok şiddetli aydınlık olsun.
Hava nemi
Her bitkide olduğu gibi bunda da hava nemliliğini aşırı abartıyorlar. Neredeyse yosun gibi muamele tavsiye ediyorlar. Onlara aldırmayın. Ev içi hava nemi fazlasıyla yeterli. Ancak, dış mekanlarda, aynı coğrafyanın bitkisi olan Aglaonema modestum mesela Didim, Bodrum, Antalya gibi yazın aşırı sıcak geçen memleketlerde yaz aylarını dışarıda açık havada geçirmeyi sevmez. Sanıyorum çok şiddetli sıcaklara göre hava nemliliği yeterli gelmiyor. Ama evde hiç sorun yok -yıllardır şahidim. Bunda da, olsa olsa öyle bir problem olabilir. Açık havada yetiştirecekseniz bahçenizin en serin yerinde tutmalısınız (öyle bir yer mümkünse, ama değilse evde tutun).
Saksı
Toprak değiştirmek için ilkbahar sonunu bekleyin (genelde haziran sonu). Kocaman saksı istemese de, tüm kenarlardan en az 3cm bir açıklık olmalı ki sulamalarda kodeksi ıslatmadan sulayabilesiniz. Fazla kök salmaz ve gerekmiyor da. Saksı için yeterli genişlikten sonra en önemli şart dibinde birkaç iri delik olmasıdır ki sulamalarda su anında ve kolayca dışarı çıkıp gitsin. Saksı-toprak değiştirmeyi her 3 yılda bir yapmalısınız.
Toprak, su vb ihtiyaçları
İdeal toprak karışımı: 3 ölçü torf + 1 ölçü doğal arazi toprağı + 3 ölçü iri taneli dere kumu (2mm-5mm arası, irili ufaklı) + 2 ölçü ponza taşı (fındık iriliğinde taneli). Bunu yapamazsanız hazır satılan sukulent-kaktüs toprağı kullanabilirsiniz.
Kodeksin toprak altında kalacak kısmı: Fazla derinlik hiç iyi değil. Çürüme riskini arttırır. Yuvarlakça bir kodeksin üçte biri veya dörtte biri, duruma göre beşte biri toprak altında kalması iyi olur.
Sulama: Öncelikle şunu dikkate alın: Gün içinde birkaç saatle sınırlı kalsa bile, hava sıcaklığı 16C derece altına düşüyorsa, o süreçte kupkuru toprakta olması şart. Gelişim dönemi boyunca ve yapraklarının çok sağlıklı kaldığı zaman boyunca sadece toprak adam akıllı kupkuru hale geldikçe sulayın. Zira gereksiz sıklıkta sulamalar Stephania erecta bitkisini çürütür. Ayrıca, sulamaları suyu bir defasında (ara vermeden) yavaş yavaş dökerek, ama saksı alt deliklerinden önemli miktar su dışarı çıkacak miktarda su ile yapın.
Dikkat: 1- Sularken, normal sulamalarda da, besinli sulamalarda da, suyu kenarlardan dökerek verin. Kodeks ıslanmamalı. Açık havada yetiştiriyorsanız fark etmez ama ev içinde yetiştiriyorsanız önemli. 2- Şubat ayı sonuna kadar yapraklar hâlâ çok sağlıklı devam etse bile artık hiç sulamayın. Bırakın susuz kalsın, yapraklar ve dallar kurusun.
Bitki besini verme: Sukulentlere özel bitki besinlerinden kullanın. İlkbaharda çıkan yaprakları gelişimini tam olarak tamamladığı zaman başlayın. Suya karıştırma oranı, ne ölçüde tavsiye edilmişse, siz yarısından biraz azını uygulayın. Üçte biri kadarını. Ve sadece yaz ortasına kadar, her üç sulamada bir tekrarlayın. Bu kadar yeter. Çünkü bu bitkinin kodeksi sürekli besin depoluyor. Dolayısıyla bu yılki yapraklar ve dallar geçen yılki stoklardan güç alıp büyümektedir. Bu yılki kodeks yapılanması ise gelecek yılki yeni gelişimler için önemlidir.
Temizlik ve budama
Yaprak temizliği: Her bitkide olduğu gibi Stephania erecta için de, sağlıklı gelişim açısından olsun, bit vs parazitlere karşı önlem açısından olsun, yaprak temizliği çok önemlidir. Su fısfıslamak genelde zarar verir. Onun yerine ara sıra “açık hava şartlarında” yıkayın. Daha da iyisi yaprakları tek tek ıslak bezle silmektir. Ev içinde, ortamda güçlü esintiler yokken asla yapraklara su fısfıslamayın.
Budama: Eğer çok fazla uzuyorsa istediğiniz boyda tutmanızın sakıncası yok. İlkbahar-sonbahar arasında üzerinde 6-7 tane yaprak olması bile yeterlidir. Yani kısa boyda tutmak istiyorsanız yeterli sayıda yapraklarının olmasına dikkat edin. Budama aslında kış sonuna doğru, dallar tamamen kuruduğu zaman yapılmalı. Kurumuş tüm dalları kesin. Kurumayacak kadar güçlenmiş dalları istediğiniz boyda kısaltın. Veya tam dipten kesin. Fark etmez.
Kupkuru kodeks nasıl canlandırılır?
Stephania erecta veya esas adıyla Stephania pierrei, bazen salt kuru kodeks halinde satılır. Doğru mevsimde almanız gerekir. Yani ilkbahar sonundan en geç yaz ortasına kadarki dönemde. Öncelikle saksısını, toprağını dosdoğru hazırlayın. Kodeksi 24 saat suda bekletin. Süre dolunca saksıya yerleştirin (detaylar yukarıda). Fakat hemen sulamayın. Toprak nemli ise kupkuru olmasını bekleyin. Zaten kuru ise iki gün sonra sulayın. Filizlenmesi iki ayı bulabilir. Bu sebeple (eğer kuru yumru alacaksanız) doğru mevsimde almanız lazım.
Stephania erecta üretimi
İlkbahar ortasında, eğer geçen yılki dalı kurumamışsa onu keserek ayrı yerde köklendirmeye çalışın. Daha kolayı, şudur: Basit daldırma yöntemi. Yani dalı anadan kesmeden köklendirmek. Bu yıl uzamış, güçlenmiş dalı başka bir saksıya eğerek en az bir yaprak boğum yerini o saksıdaki toprağın yüzeyine hafifçe gömün. Sabit durması için üzerine yeterince ağır bir taş koyun ve sulayın. Toprak kurudukça sulayın. Orada kendi köklerini salacak (9 hafta boyunca hiç kontrol bile etmeyin). Ve yumru oluşturmaya da başlayacaktır. Yumrunun kışı atlatacağı kadar güçlenmiş olması lazım. Bunun için ise, bu tip üretim işine en geç yaz ortasında başlamalısınız. Yani en geç temmuz sonu gibi. Sonra, anadan kesmek için acele etmeyin. En azından 3 ay dolsun.