Myrtaceae (Mersingiller) familyasından iki ayrı cinsin (Melaleuca ile Callistemon) türleri arasında büyük benzerlik var. Bunların birkaç türü fırça çalısı adıyla süs bitkisi olarak kullanılır.
Fırça çalısı, Melaleuca Citrina (1)
Bu sayfanın konusu olan fırça çalısı türü genel kabule göre Melaleuca cinsindendir. Bir adı Melaleuca Citrina, bir adı Callistemon citrinus ve eski bir adı da Callistemon lanceolatus’tur. Anavatanı Avustralya’nın güney-doğu kısmıdır. Beyaz çiçekli türü ayrı sayfada (⇒ Melaleuca alternifolia).
Özellikleri
En fazla 3 metre kadar uzayan, çok dallı, orta boy bir çalıdır. bütün yıl yapraklıdır. Devamlı çiçek açan küçük süs ağacı gibi şekillendirmeye uygundur. Bu avantajı değerlendirmek için henüz küçük bir fidan iken tek gövdeli veya birkaç gövdeli olacak şekilde gereken ayarlama budamalarını yapmalısınız.
Çiçek açması
İlkbahar ve yaz aylarında çiçek açar. Fakat iklim özelliklerine göre bütün yıl zaman zaman çiçek açar. Nitekim Akdeniz ikliminin tam hakim olduğu yerlerde kış ortasında bile çiçekli halde görmek mümkündür.
Kışa dayanıklılığı
Fırça çalısı kış soğuklarına en fazla -12C dereceye kadar dayanır. Kışın soğukluk -5C dereceyi aşmazsa yapraklarını dökmez. -9C derece ve fazlası soğuklarda soğuğun süresine göre dallarının bir kısmı veya tüm toprak dışı kısımları kurur. -12C dereceyi geçen şiddetli soğuklarda köklerine kadar donarak ölme riski yüksektir. Fakat eğer saksıda yetiştiriyorsanız fazla dayanıklı olmaz. -5C dereceden daha fazla soğukta kökleriyle beraber tamamıyla donup ölür.
Fırça çalısı yetiştirme
Park-bahçe süs bitkilerindendir. Saksılarda balkonlarda da yetişir. Uzun süre güneşe açık olan yerleri sever.
Bahçede dikeceğiniz yerde toprak organik maddelerce zengin değilse önce toprağa mutlaka bol bol bitkisel çürüntüler ve leonardit karıştırın. Yoksa gerektiği gibi serpilemez.
Susuzluğa son derece dayanıklıdır ama düzgün çiçek açması için susuz bırakmamalısınız.
Çiçekleri geçen dallarını kesin ki yeni dallar uatıp tekrar çiçek açsın. Yoksa gelecek yıl çiçek açar. Fazla yaşlı, güçsüz dalları da ilkbahar – yaz sonu arasında budayın. Ağır budamaları kaldıramaz. Dipten budamayı denemeyin.
Fırça çalısı fidanı üretimi ilkbahar sonunda ve yaz sonunda henüz yeni olgunlaşmış dallarından çelikle yapılır (⇒ bakınız).
(1) – Fotoğraf: Flickr
Fırça çalısı aldım. Alt yaprakları sararmaya başladı. Botonik bahçesi olan kadına sordum. Güneşten dolayı akşamları suyabileceğimi söyledi. Ben nerede yanlış yapıyorum?
***
Sadece en eski yapraklarda olan dökülme problem sayılmaz. Yer yadırgaması sonucu çok daha kötü zararlar olabilir. Sulamaları mutlaka saksı alt deliklerinden bolca su çıkacak kadar miktarda su ile yapın.
Fırça çalısı çiçekliyken çelik alabilir miyim? Kumlu toprakta güneş almayan bir yerde tutacağım çeliği.
***
Evet olur. Çiçeklerini makasla kesip atın. Yaprakların fazlasını da kesin.
Bahçeye kasım ayında ektim. Dibini odun talaşı, ağaç yaprakları ve dere kumu ile malçladım ve fidanı plastik poşete geçirip kapattım. Ayrıca leonardit siparişim var. Gelince onu da fidan toprağına karıştıracağım. Hayvan gübresi ile torf karıştırmamı tavsiye eder misiniz?
***
Gübreleme yapılabilir ama leonardit siparişinizi iptal edin. Çünkü gübre gibi değildir. Toprak ile harmanlanması gerekiyor. Yani fidanı dikerken yapacaktınız. Artık hiç gerekmez.
Fırça çiçeğimi bahçeye dikeli iki yıl oldu. Güzel büyüdü. Şu an yaprakları sapsarı ama dökülmüyor. Kurudu mu filizlenir mi çok merak ediyorum. Ne yapmalıyım?
***
Ani bir yüksek derece don olayında köküne kadar donup ölmediyse havalar ısındıkça o yapraklar daha fazla kötüleşip dökülürken bir yandan da filizlenir. Yapmak gereken bir şey yok. Olağan şeyler. Yeni filzilenmeler başladığı zaman kuru dalları (varsa) budayın.
Fırça çalısının alt yaprak uçlarında kuruma oluyor. Şu anda çiçeklenmede. Ne yapabilirim?
***
Kış sonunda her bitkide eski yapraklarda hızlı bir bozulma olabilir. Normaldir.
Aldıgımız çelik hangi boya olacak? Köklenmesi için direkt toprağa mı ekmeli ya da suyun içinde mi bekletmeliyim?
***
Aynen şuradaki tariflere göre yapın: Yarı olgun dal çeliği yöntemiyle bitki üretimi
Geçen yıl fırça çiçeği almıştım. Çok güzel çiçekliydi. Bütün yapraklarını döktü. Şu an hiç filizlenme bile olmadı. Güneş alan yere koysak canlanır mı tekrar? Ne yapmam gerekir? Böyle olmasına çok üzüldüm. Çok sevdiğim çiçekti.
***
Üzülmeyin ev çiçeği değil. Orada kışın zaten soğuğa hiç dayanamaz. Anlattığınız alametler öldüğünü gösteriyor. Dışarıda tutmuşsanız zaten daha kış başında hemen ölmüştür. Eğer hiç dışarıda bırakmadıysanız bulunduğu yerin şartları ve toprağının yapısı yüzünden ölmüşlerdir. anladığım kadarıyla güneşsiz yerde tutmuşsunuz. Didim’de bir parkta yılardır görüyorum. Bütün gün güneş altında. Ne zaman görsem çiçekli. Yazın 35-40C derece sıcakta sürekli güneşte.
Geçen sene bahçeme iki fırça gülü ektim. Yazın çok güzel kırmızı pembe renk açtı. Kışın hepsi döküldü. Dalları kurudu ve hala kuru. Acaba öldü mü yoksa yakın zamanda kuruyan dallar ve yapraklar tekrar yeşerir mi?
***
Sizin orada kış soğuklarına dayanabilmeleri kesinlikle imkansız. Kesin ölmüşlerdir.
Bahçeyi yeni düzenledik. Çiçekli olan fırça çalısını saksıdan toprağa aldım. Alırken etrafındaki örümceklenmiş toprak köklerini karıştırdım. Kökü iki tane gibi duruyordu. Ayrı yerlere dikerim diye düşünmüştüm ama son anda zamanlamanın uygun olmadığı söylendi. O halde bıraktım. İçinde minicik gübreler vardı. Bir haftada çiçekleri yanarak kurumuş gibi oldu. Yarı güneş alan bir yerde yerini mi beğenmedi? Alışma aşamasında normal midir bu durum? Kökünü kurcalayarak ben mi zarar verdim? Tomurcukları var. Onlara da zarar gelir mi diye endişeliyim. Ne önerirsiniz?
***
Anlattığınıza göre sorun sadece çiçeklerin bozulması. O halde önemli bir şey yok. Yaprakları da bozulsaydı o zaman bir sorundan bahsedebilirdik. Kısaca hiçbir sorun yok. Eğer tomurcukları da bozulursa normaldir. Anlaşılan köklerini biraz rahatsız etmişsiniz. Veya eğer saksısında iken saksısı güneşten ısınıyordu ise birden bire soğuk toprağa geçmiş olması bir şok etkisi yapmıştır. Böyle ani değişimler bitkileri bocalattırır. Dediğim gibi yapraklarda herhangi bozulma olmadıysa her şey çok iyi. Zamanla yeni yerine alışır. Fakat benim bildiğim kadarıyla bu bitki oranın kış soğuklarına dayanamaz. En fazlası -9C derecedir. Düzce’de bazen -15C dereceye varabiliyor. -9C dereceye kadar göreceği en büyük zarar toprak dışı tüm dallarının donup kurumasıdır. Biraz daha fazla soğukta köklerinin de donup bitkinin tamamıyla ölme riski yüksek. Bu sebeple kışın dibini 15-20cm yüksekliğinde saman, kuru yapraklar ve toprak karışımı ile örtün ve dallarını en azından dip kısmından itibaren 1m yükseğe kadar sarıp sarmalayın.
Önümdeki bahçeye fırça çalısı ekmek istiyorum ama toprak derinliğini bilmiyorum. Fırça çalısı derinlik ister mi? Saat 2ye kadar güneş sonrasında gölge acaba olur mu?
***
Dev ağaç olmayacak. Çok fazla derinlik gerekmez. Güneş durumu uygun. Tek sıkıntı Bursa merkez ilçede bazı yıllarda fırça çalısının kaldıramayacağı kadar fazla soğuk olur. Belki 5-10 yılda bir şiddetli soğuk tekrarlanır. Fırça çalısı en fazla -9C derece soğuğa dayanır. Buna göre dikkatli olun.
Geçen yıl bu ay çiçekli şekilde saksıda aldığım fırça çalısı bu yıl bir ay geçmesine rağmen hala çiçeklenmeden bolca yaprak çıkarmaya devam ediyor. Balkonda saksıda bakıyorum. Neden çiçek açmıyor?
***
Normaldir. Kışın biraz üşümüş ve dinlenmeye çekilmiştir sanıyorum. Şimdi ise dinlenmeden sonra iyice güç toplamış olarak güzelce yeni dallar uzatıyor. Birkaç hafta içinde tomurcuk verecektir. Geçen yıl bu zamanda çiçekli olmasının sebebi serada yetiştirmiş olmalarından kaynaklanır.
Fırça çalışı aldık. Apartman içine güneş görmüyor. İlk zamanlar çok güzel güzel çiçek açıyordu. Son iki gündür hem çiçekleri hem yaprakları kupkuru oldu. Nasıl kurtarabilirim? Toprağa çok fazla karınca karışmış. Onun da etkisi olur mu?
***
Sadece iki günde bozulma olduysa.. Daha üç gün öncesine kadar gayet sağlıklı idiyse kurtarmanız mümkün. Karıncalarla ilgisi yok. Dışarıda güneşli bir yerde tutun. Bu bitki apartman bitkisi değil. Güneşsiz, rüzgarsız yaşayamaz.
Yaklaşık 1.5 hafta önce saksıda fırça çalısı aldık. Ertesi gün biraz daha büyük bir saksıya yeni bir toprakla yerleştirdik. Suyunu tamamen çektikçe sulamasını yaptık yalnızca. O da haftada 1-2 defaya tekabül ediyor. Saksı balkonumuzda duruyor ve güneş alıyor. Şimdi yaprakları tamamen olmasa da yavaş yavaş büzüşmeye solmaya başladı. Bir sararma görmüyoruz ama oraya doğru gidiyor sanki. Çiçekleri de dökülmeye başladı. Her bir çiçeğinin yarısı dökülmüş ve kalanları da küsmüş, boynunu bükmüş, solmuş vaziyette. Neden böyle olmuş olabilir ve ne yapabiliriz?
***
Toprak değiştirince hep böyle olur ve genelde ölürler. Saksısı küçük diye büyük saksıya aktarırken hata edip kökleri eski topraktan arındırmışsınız. Kökler yeni toprakta yanmış gitmiş. Şimdi şansınız varsa yeni kökler çıkarır. Ama o zamana kadar muhtemelen tüm yapraklar kuruyacak. Köklenme olursa yeniden yapraklanır. Bundan sonra bitkilerinize saksı değiştirirken kökleri eski topraktan ayırma hatasına düşmeyin.
Evdeki köpeklerime ve kedilerime zehirleyici bir özelliği var mıdır?
***
Hiç bilmiyorum. Ama zaten ev içinde yetiştirilebilecek türlerden değil.
Fırça çalım uzun süre saksıdan sonra yarı gölge alana diktim. Çiçeklenmedi yan dallar da yapmadı. İki ay öncede yerini tam güneşli değiştirdim. Bir değişiklik yok. Yaprakları canlı. Kökten iki uzun dal şeklinde. Altlarda yan dal yaprak yok. dallanması için ne yapmalıyım? Tepe budaması yapmalıyım mı?
***
Hiçbir şey yapmayın. Kıştayız. Bu dönemde elbette gelişim göstermez. Madem hiçbir bozulma yok o halde ilkbahardan itibaren kuvvetlice gelişir.
Ankara’da yetiştirmeye uygun mudur?
***
Orada kış soğuklarına dayanması mümkün değil.
Ben fırça çiçeğimi fidanken çiçeksiz aldım. Önce bahçemin gün içinde sürekli güneş alan bölgesine diktim. 1 yıl orada kaldı sonra bahçe düzenlemesi yüzünden yarı güneş alan duvar kenarına diktim. yerini sevmiş olacak ki dallarında çiçeğe dönecek gibi bir şeyler çıktı ama uçları uzun yapraklı. onları budamala mıyım? Toprağı normal çim toprağı. Dibini biraz gevşettim. Başka toprak koymalı mıyım köküne?
***
Kökleriyle, toprağıyla hiç uğraşmayın. Bahçede dikili olanlar hiçbir bakım görmeseler bile çok iyi gelişiyor. Budama şimdilik yapmayın.
Fırça çalım tam güneş gören çimin ortasında haziran ayı olmasına rağmen hala çiçek açmadı. Acaba çok sulama ile ilgili olabilir mi?
***
Ne zaman diktiniz, gelişim gösteriyor mu yazmamışsınız. Gelişiminde sorun yoksa yakında çiçek açmaya başlayacak demektir.
Yaprakları sararmaya başladı ve yeni filizleri solgun bir şekilde. Nasıl kurtarabilirim?
***
Ya kökleri çürümüştür ya da toprak bitkiyi zehirlemiştir. Sebep ne olursa olsun bu durumda kurtarma şansınız çok az. Şimdi hemen söküp köklerini yıkayın. Dalları biraz budayın. Sonra gübresiz, temiz bir toprağa dikin. Belki bu sayede kurtulabilir.
Ağacın kökleri atık su hattına yakın. Tıkamaya sebep olur mu?
***
Bu konuda bilgim yok.
Fırça çalışı almak istiyorum ancak sulama suyu kuyu suyu ve tuzlu. Acaba uyum sağlar mı?
***
Tuzlu topraklara orta derece uyumlu diye biliyorum. Fakat suyunuz fazla tuzlu ise ve sürekli o su ile sulamak gerekiyorsa zamanla ne olur onu bilemem. Muhtemelen 1-2 yıl sonra orada pekçok bitki türleri yaşayamayacaktır. Bizim suyumuz da artezyen kuyusu suyu. Fakat sanıyorum sizinki gibi değil. İçimi iyi. Özel içme suyu almıyorum. Hatta şifalılığı bile var. İstanbul’da iken 25 yıllık felaket kötü egzamalarım vardı. Buraya Didim’e taşındıktan sonra (bu su sayesinde olmuştur eminim) bir kaç ayda o odunlaşmış deri kısımları tamamen iyileşti ve izi bile kalmadı. Biliyorsunuz deri hastalıkları için insanlar kaplıcalarda şifa arıyor. Esas faydası sürekli o sulardan içmektir aslında. Her neyse, bahçemi de sürekli aynı su ile suluyorum. Bir sıkıntı yok 8 yıllık tecrübeme göre. Sizin suyunuz da aynı bu şekilde ise yani içtiğiniz zaman acılık ve tuzluluk hissetmiyorsanız bahçenize bir zararı olmaz.
Bir hafta önce fırça çalısı aldım ve terasa koydum. Buarada iki, üç gün aralıklarla İzmir yağmur aldı. Teras güneş alıyor, rüzgar da var. Canlı, açmış ve tomurcuk kırmızı çiçeklerinin hepsi bir haftada bordo renge dönüp kurudu. Tomurcuklar da kurudu. Büyük dallarındaki bazı yaprakları hala yeşil ve esnek. Saksıyı ekim ayında değiştirin demişti satın aldığım kişi. O yüzden hala eski aldığım saksısında. Ne yapmam gerektiği konusunda bilgi verirseniz çok sevinirim.
***
Sera ortamına alışık bitkiler ilkbaharda havalar yeterince ısınmadan çıkarıldığında, bu ani değişimde, o sıra havalar biraz serin gidiyorsa, toprakta köklerin alışık olmadığı bir “ani soğuma” olduğunda köklerin tüm hassas uçları “seracıların kullandığı besleyicili toprak yüzünden” yanıp çürüyor. Yaz sıcaklarında da yine köklerin uğradığı ani ısı değişimi şokunda aynı şeyin olduğuna çok rastladım. Sık karşılaşılan bir problem ve esas etken saçma sapan topraklar. Her tür bitkide olabiliyor. Onun için balkonlarınıza saksı bitkilerini en azından hıdrellez geçtikten sonra veya haziran ortasına varmadan almalısınız. Çiçekçilere, satıcılara asla hiçbir şey danışmayın. Amaçları sadece malını satmak. Hatta müşteriye göre çeşitli farklı bilgiler verdiklerine şahit olmuşumdur. “Abla o sana yaramaz, tavsiye etmem” çünkü o müşteri devamlı ve paralı bir müşteri idi. Başka birine aynı bitkiyi öve öve satar. Her neyse, şansınız varsa yeniden kökler geliştirir ve yeniden filizlenir. Bekleyip göreceksiniz. Başka bir şey işe yaramaz. Ve olan olmuş. Belki de o fidanı saksıya yeni ekmişlerdi ve kökleri uyuşmadığı için bozuldu. Bilemeyiz. Hiç kimse doğru konuşmuyor. Ayrıca bazen (daha doğrusu genelde) bitkileri üreten esas üreticiler başka, onlardan toptan alış yapıp yeniden saksılayanlar başka, perakende satmak için alıp satanlar başka kişilerdir ve son satıcıların hiçbir şeyden haberi yoktur. Dediğim gibi bekleyin belki üç dört hafta içinde yeni filizler belirebilir.
1 ay evvel firca cicegi almıştım. Üzerinde çok güzel tomurcukları vardı. Ben onu büyük saksıya ektim balkona koydum. Keyfî iyidi. Sonra çiçeklerle yaprak arasi orumcek ağı gibi seyler gordum. kendim arapsabunu yağ ve şu karışımı ilaç yapıp sıktım. o ağlar yok oldu ama çiçekler tam açarken renk değiştirdi. bazı yapraklarda kuruma oldu. çiçeğin keyfi kaçtı. ne yapmalıyım?
***
Bekleyeceksiniz yeni filizler çıkarsın. Bir daha o tip ilaç tariflerine güvenmeyin. Zirai mücadele ilaçları satıcısı bir dükkana giderek problemi aynen anlatırsanız size hem tam etkili hem de yapraklara, çiçeklere hiç zarar vermeyen ilaç verirler. Zaten her zaman lazım. Balkon bitkilerini ilkbahardan sonbahara kadar en geç ayda bir defa ilaçlamak şart. Daha iyisi 15-20 günde bir ilaçlamaktır.
Fırça çiçeğime arılar dadandı. Çiçekleri tek tek döküldü. Tekrar yenileri çıkması için çiçekleri kesmeli miyim?
***
Arıların bir suçu yok. Çiçekler zamanla dökülüyor. Yeniden çiçek açacaktır. Boş uzantıları isterseniz kesebilirsiniz.
fırça çiçeğim çok güzeldi. bahçede saksıda. tatile gittim. kızım sulamamış. geldim kupkuru. dallar yaprakları üzerinde kurumuş. ölmüş müdür? Budasam kurtulma şansı olur mu?
***
Tamamıyla ölmüş olabilir. İsterseniz kuru dalları kesip bir iki ay bekleyin.
Fırça çalısının yaprakları şifalı diyorlar. nasıl faydalanabilirim? budadığım dallardaki yaprakları toplayıp kuruttum.
***
Bu konuda bilgim yok. Ama aslında her şeyde şifa var. Özellikle mevsimden mevsime değişen sebze ve meyve çeşitlerini mevsiminde yemek lazım. Dengeli beslenme her şeyiyle şifadır. Mesela her öğünde protein-karbonhidrat dengesi, vitaminlerden mahrum kalmamak, sebze ve meyvelere ağırlık vermekle birlikte hayvani gıdalardan hiçbir gün mahrum kalmamak gibi. Gerçek şifa bu tip beslenme tarzındadır. Sonra düzenli gece uykusu bulunmaz nimetlerden biri. Kısaca birkaç bilimsel gerçekten bahsettim. Öncelikli olarak yerine getirmemiz gereken hayati önem taşıyan gerçekler varken başka yerlerden şifa aramak yanlış.