Goji berry’nin bir adı wolf berry’dir. Wolf kurt demek. Berry küçük meyvelerde deniyor. Kurt üzümü veya kurt kirazı denebilir. Ticari olarak üretenler Goji berry diyor. Hakkındaki sağlığa faydalı, yaşlanmayı geciktirici gibi iddialarla goji berry (kurt üzümü) yetiştiriciliği git gide yaygınlaşıyor.
Meyveleri yenir türler özellikle Lycium barbarum ve Lycium chinense türleridir. En iyi kaliteli meyveleri Lycium barbarum türü verir.
İslam dünyasında hadislerde adı geçen, Arap – Yahudi savaşında Yahudileri koruyacak olan ağaç (Garkad ağacı) bu Lycium cinsinden bir ağaç türüdür.
Goji berry özellikleri
Orta boy ve biraz büyükçe çalı tarzında, kışın yapraklarını döken bitkilerdir. Yaprakları türüne göre farklı olabilir. En çok zeytin yaprağına benzer şekilde yapraklı olanları var ama oval yapraklı türleri de var. Fidanlar iki veya üç yaşında meyve vermeye başlar. Esas verimlilikleri 5 yaşından itibaren görülür. Ne kadar yaşlanırsa o kadar kaliteli ve besleyici meyveler verir.
Çiçek açması, meyve vermesi
Goji berry yaza doğru çiçek açmaya başlar. Çiçek rengi mor – eflatun arası mavimsi bir tonda olup bazı türleri aynı ağaç beyaz çiçeklerle karışık morumsu çiçekler açar. Aynı ağaç üzerinde kimileri beyaz, kimileri morumsu çiçekler. Meyveler büyürken çiçek açma ve yeni meyve oluşumları devam eder. Kışa kadar böyle sürer.
Minik bir fidanken sık sulamaya alıştırırsanız ve tam gün güneş almayan yerde yetiştirirseniz goji berry çalıları 5 – 6 yıl hiç çiçek açmaz ve dolayısıyla meyve vermezler.
İklim uyumu
En iyi karasal iklimi severler. Yazın çok sıcak olan ve geceleri de fazla sıcak geçen yerlere uygun değildir. Ticari yetiştiricilik için ancak yazları aşırı sıcak olmayan bölgelerde mümkündür. Kış soğuklarına Lycium barbarum -20C dereceye, Lycium chinense -30C dereceye kadar kadar dayanırlar.
Goji berry yetiştirme ve bakım
Kurt üzümü (goji berry) tam gün güneş alan açıklık yerlerde iyi gelişir. Yarı gölgeli bahçelerde de olur. Bilgi kaynaklarında tuzlu topraklarda yetiştiği söylense de goji beri tuzlu toprakları hiç sevmez. Dolayısıyla gübrelemelerde dikkatli olmak gerekir. Humuslu, verimli, süzek topraklarda iyi gelişip bol ürün verir. Uygun doğal gübrelerle 2-3 yılda bir toprağı gübrelemek verimi arttırır.
Goji beri fidanlarını ilk yıl toprak iyice kurudukça düzenli olarak sulamalısınız. İkinci yıl pek sulama istemese de çabuk kuruyan topraklarda toprak iyice kuruduğunda sulamak gerekir. Üçüncü yıl artık su istemez. Çünkü kökleri çok derinlere iner.
Bahçelerde tek olarak yetiştirecekseniz boyu 2 metreyi aştığında dalları eğmeli, çardak gibi şekillendirmelisiniz. Aslında fazla ürün vermesi çok dallı olmasına bağlıdır. Bundan dolayı sık sık budamalarla boyunu 1m – 1,5m civarlarında tutmak daha iyidir.
Goji berry ne zaman ve nasıl budanır?
Kışın yaprakları tamamen döküldükten sonra ve en azından ilk don olayını gördükten sonra budamak daha iyidir. Ama eğer ocak ayı sonuna kadar don olmazsa daha fazla geç kalmadan budamalısınız. Tüm dalları büyük ölçüde kısaltın. İlkbaharda yeni gelişen dalları birbirlerine gölge etmeyecek ve çok bitişik olmayacakları şekilde yönlendirin. Veya bazılarını dipten keserek azaltmalar yapmalısınız. Uzamasına izin verdiğiniz dalları ise 40cm’yi geçtiklerinde uçlarını kesin ki yan dallar versinler. Yoksa bomboş uzar giderler. Böylece bilinçli budamalarla hem çok hem iyi kalitede ürün alırsınız. Yıl içinde zayıf, güdük kalan dalları hemen budayın.
Goji berry fidan üretimi
Domates gibi tohumdan kolayca çoğaltabilirsiniz. İlkbaharda tohumları dere kumu karıştırılmış normal verimli arazi toprağına ekin. Bu tür karışım önemli. Çünkü iyi topraklarda çimlenseler bile çürüme ihtimalleri çok yüksektir. Tohumları ilkbaharda don tehlikesi ortadan kalktığı zaman ekmelisiniz (İstanbul nisanın ilk haftası). Tohumlar çimlendikten itibaren sulama sıklığını yavaş yavaş azaltın. Birkaç yapraklı olduktan sonra toprak önemli derecede kurumadıkça sulamamalısınız.
Kışın sert geçen yerlerde fidanları bir yaşına gelene kadar derin saksılarda yetiştirin ve kışın donmaktan koruyun. Bir yaşına geldikten sonra kalıcı yerlerine dikeceksiniz. Saksılarda yetiştirmeye pek uygun değildir. Kökler derinlere inemezse bitkinin gelişimi duruyor.
Küçük fidanları esas yerlerine dikme
Goji berry – kurt üzümü fidanlarını geniş tarlalara aralarında 1 metre mesafe olacak şekilde dikin. Devamlı budamalarla kısa boylu çalı şekli vermelisiniz. Boyu 1,5 metreyi aşmamalı. Böylece (yukarıda budama kısmında anlattığım gibi) hem verim yüksek olur hem de meyveleri toplama gayet kolay olur. Ayrıca kuşlardan korumak için üstlerine balık ağı germek gerektiği için kısa tutmak avantajlıdır.
Burası yetiştirmek için uygun olur mu?
***
Sanmıyorum. Kış soğuklama ihtiyacı yüksek olan bitkiler kışın yeterince uzun süre soğuk görmezse iyi yapılanamaz ve yaz boyunca iyi bir gelişim gösteremezler. Ayrıca yaz boyunca serin gece olması da bunların ihtiyaçlarındandır. Didim’de bir komşum bunun fidanından bahçeye güney-batı cepheye dikmişti. Fidan bir yıl içinde öldü. Belki kuzeyli rüzgarlara tam açık cephelerde olabilir. Özellikle kuzey-doğu cephesi bu civarlarda kışın çok iyi soğuk alıp yazın da çok şiddetli sıcak olmaz. Poyraz rüzgar yolları üzerinde olması şartıyla.
Goji ağacım büyüdü, dağıldı her yere ama çiçeği falan yok. Ne yapayım?
***
Bazen fidanlar yerini sever ve hızlı büyürse, eski yerinde çiçek açıp meyve verdiği halde bu sevdiği şartlarda iki yıl kadar çiçek açmaz ve dolayısıyla meyve vermez. Daha iyi güçlenir. Sıkıntı yok. İsterseniz şu sayfaya okuyun: Saksıda meyveli, bahçeye dikince meyve vermiyor
Bitki çiçek açtıktan sonra çiçeklerini döküyor. Neden olur?
***
Normal ve doğal bir şey. Çiçekler açar, solar ve dökülür. Siz meyve vermemesini kastediyorsanız onun etkenleri birçok şey olabilir. Yaşadığınız yerini iklimi en önemli faktördür. Goji berry kışın pek soğuk olmayan memleketlere uygun değildir.
Goji berim ortalama 1,60 civarında. Çiçek açıyor, döküyor. İki yıldır aynı sorun. İki adet tüplü fidan almıştım, tüplü. Ortalama 4 yıllık bir fidan.
***
Problem köklerle ilgili. Yeni fidan alırken çok genç olanlardan almanız lazım. Çünkü bu bitkinin köklerini çok derine göndermeye çabalayan bir özelliği var. Saksıda veya tüp denen naylonda ne kadar uzun süre kalırsa derine gitmek isteyen ana kök o kadar zarar görür. Şimdi yapmanız gereken şey sık sık ve her defasında fazla miktar su kullanarak sulamaktır. Gelecek yıldan itibaren hiçbir sulama yapmayın.
Bulunduğum yerde serçelerin yediğini gördüğümde dikkatimi çekti. Mor çiçekli kırmızı meyvenin goji berry olduğunu ögrendim. Çeşitleri olduğunu okudum. Burdakiler boş arazilerde kendiliğinden yetişmiş ve dikenli. Acaba tüketilebilir bir sınıf mıdır?
***
Bilmiyorum.
Yetiştirdiğimiz kırmızı kurt üzümünün 3. yılı ve meyvesi acımtırak oldu. Nedeni hakkında bilgi alabilir miyiz?
***
Bilmiyorum ama tahminimce tam olgunlaşmadan koparmışsınızdır. Meyveler tamamen renklenseler bile üzerinden iki hafta bir süre daha geçmeli. Ayrıca, topladığınızda meyveler sert ise iki üç gün beklettikten sonra yemenizi tavsiye ederim.