Hünnap (jujuba)

Çiçekli hünnap dalları – fotoğraf: istockphoto.com

Rhamnaceae familyasının Ziziphus jujuba türüdür. Dilimizdeki adı hünnap olduğu halde bazı çevreler ısrarla jujuba demeyi tercih ediyor. İngilizcede Çin hurması (Chinese date) ve kızıl hurma (red date) vs adları var. Ana vatanı kesin bilinmiyor. Asya kıtasının biraz güney kesimlerinden Ortadoğu’ya ve Balkanlar’a kadar dağılım gösterir (Wikipedia).

Özellikleri

9-10 metre bir ağaç halini alma potansiyeline rağmen yaz boyu kurak geçen yerlerde genelde 3-4 metre kadar büyüyen, karışık dallı, dikenli dallı bir çalıdır. Sulak yerlerde 9-10 metre büyür. Kışın yapraklarını döker. Meyve amaçlı hünnap yetişriciliği için en iyi Ege’nin ve Akdeniz’in fazla yüksek rakım olmayan kesimleri elverişlidir. Çünkü meyvelerinin olgunlaşmaya başlaması döneminde havaların hâlâ sıcak gitmesi gerekiyor.

İlkbaharda yeni uzayan dallarında yeni yapraklar ve yaprak diplerinde tomurcuklar oluşur. İlkbahar ortasında yapraklar olgunlaştığında tomurcuklar çiçeğe döner. Çiçek rengi yeşilimsi krem rengi gibi açık ve soluk tondadır. Meyve iriliği çeşitlerine göre değişir. Yaygın olan çeşidine yabani hünnap denir ve bunun meyveleri ortalama bir zeytin kadardır. Çeşitlerine göre meyveler iri bir zeytin kadar, daha büyük ve ceviz kadar olur.

Hünnap meyveleri ağaçtan koparıldığı gibi yenmez. Bu şekilde pek tatlı olmayıp lezzeti biraz burukçadır. Ama topladığınız meyveleri 2-3 gün bekletirseniz lezzeti ve tadı yerine gelir. Ayrıca isterseniz güneşte kurutup kış boyunca yemek için saklayabilirsiniz.

Kış soğuklarına dayanıklılığı en fazla -25C dereceye kadardır. Zehirli veya toksik özelliği yok. Sadece dikenleri tehlikelidir.

Yetiştirme, bakım

Hünnap ağaç ve çalıları toprak seçmeyen, uyumlu bitkilerdir. Susuzluğa o kadar dayanıklıdır ki 4 ay boyunca hiç yağmur yağmayan Akdeniz iklimi bölgelerinde bile hiç sulama gerektirmez. Ama bu hiç sulamayın anlamına gelmez. Susuz bahçe tasarımlarına uygundur. Tam gün güneşli veya yarı gün güneşli yerleri sever.

Bazı çeşitleri azgınca dip sürgünler verir durur ve bunları sürekli budamak gerekir. Ayrıca fidan büyüdükçe hem dip sürgünleri hem en alt dalları budamak gerekir. Çünkü dikenli dalları tehlikelidir ve en iyisi ağaç biçimi vermektir. Yani belirli bir yüksekliğe kadar yan dalsız bir ana gövdesi olacak şekilde budamalar yapmalısınız. Fakat alt dalları fazla budarsanız gücü düşer ve gelişimi bir hayli yavaşlar. Bundan dolayı, fidanın boyuna göre en az üst yarısı yan dallı kalacak şekilde budamalar yapın.

Genelde gübre istemez ama biraz gübrelerseniz meyve verimi açısından çok iyi olur. Sulamasına gelince, istediğiniz boya, büyüklüğe gelinceye kadar ilkbahar ve yaz boyunca susuz bırakmayın. Yeterince gelişip güçlendikten sonra artık hiç sulamasanız da olur. Yalnız, taban suyunun mümkün olmadığı yerlerde meyve verim kalitesinin düşmemesi için toprak kupkuru oldukça sulamak gerekir.

Hünnap fidanı üretimi hem tohumla hem her tip çelikleme ile yapılır. Çelikten yetişen hünnaplar 40cm halleriyle bile çiçek açar ve meyve verir. Ancak bu tip meyve verimi saksıda olursa mümkündür. Bahçeye ektiğinizde özgürce köklerini toprağa yayar ve hızlıca gelişim çabasına koyulur. Ortalama 3 yılda boyu 1,5 metreyi aşıp hızını alınca meyve vermeye başlar.

Tohumdan hünnap yetiştirmek isterseniz: tohumların ıslak toprakta üç ay kadar kış üşüme sürecine ihtiyacı var. Dolayısıyla tohumları sonbaharda veya en geç kış ortasında ekmelisiniz. Normal arazi toprağı + dere kumu karışımı yapın. Tohumları ekince ilkbahara kadar ara sıra sulayın. İlkbaharda çimlenirler. Eğer tohumları daha geç ekerseniz çimlenmeyip sonraki kış sürecini beklerler.