Nergis – Narcissus

Amaryllidaceae familyasının Narcissus (nergis) cinsi pekçok türden oluşur. En son bilgilere göre 52 doğal net tür ve 60’tan fazla hibritleri var.

Narcissus (Nergis) cinsinden bahçe süs bitkileri

Fulya, zerrin ve birkaç tür daha nergis adı altında toplanır. Yani nergis birkaç türün ve bunların pekçok hibrit, kültivar çeşitlerinin ortak cins adıdır. İrili ufaklı, sarı, beyaz, krem rengi tonlarında, katmerli, yalınkat çiçekler açan türleri ve çeşitleri var. İngilizcede yaygın adı: Daffodil.

İsim

Nergis cinsinin bilimsel adı Narcissus Eski Yunan Mitolojisi’ne dayanır. Mitolojik hikayeye göre Narkissos adlı gayet yakışıklı ve güzel bir delikanlı varmış. Son derece kibirli, kaba, kırıcı, kendisini sevenleri hor ve hakir gören bir karaktere sahip olduğu için tanrılar onu şöyle cezalandırmış: Bir gün kırlarda dolaşırken bir su kenarına eğilmiş. Suda kendi aksini görmüş. Kendi kendisinin görüntüsüne aşık olmuş. Kara sevdaya tutulmuş. su başında kendisine bakıp durur olmuş. Ve orada ölmüş. Tanrılar onu ibret olsun diye su kenarlarında yetişen bir bitki haline getirmişler. Yani Yunan Mitolojisine göre Nergis cinsi bitkiler bu şekilde ortaya çıkmış.

İnsanlarda bencillik, kendisini üstün görme, başkalarının fikirlerini önemsememe, hep ilgi odağı olmaya çalışma, hep baş tacı edilmeye ihtiyaç duyma şeklinde hüküm süren kişilik bozukluğuna da Narsizm denir.

Genel özellikleri

Soğanlı bitkilerdir. Anavatanı Akdeniz’in tüm çevresidir. En çok nergis türleri İber yarımadasında bulunur (İspanya ve Portekiz). Nergisler serin aylarda aktiftir. Yaz sıcakları başlayınca yapraklar ve kökler kurur. Sonbaharda yeniden aktifleşen nergis türlerinden çoğu kıştan sonra, birkaç tür sonbahar sonuna doğru çiçek açarlar. Bazen, sonbaharda yağışlar erken başlayıp kış soğukları gecikirse ilkbaharda açan türler kış başında çiçeklenir. Ayrıca sonbaharda hiç yapraklanmadan çiçek açıp sonra yaprak çıkaran birkaç nergis türü var.

Yapraklar ve çiçek sapları direkt olarak soğandan çıkar. Çoğunlukla tek çiçek sapında tek çiçek açarlar. Fazlaca güçlenmiş ve iyi güç toplamış soğanlar aynı zamanda iki çiçek sapı çıkarabilir (bu özellik Amarillisgiller’in hemen her türünde aynıdır). Bazı nergis türlerinde tek çiçek sapı üzerinde birkaç çiçek olur. Tek sap üzerinde tekli veya çoklu çiçek açma özellikleri nergis türlerine göre değişir.

Kış soğuklarına dayanıklılıkları nergis türüne göre değişiyor. Tümü -12C dereceye kadar yani hafif don olaylarına dayanıklıdır. Daha ağır don olaylarına dayanıklıları da var. Türden türe değişir (en fazla -40°C dereceye kadar). Zerrin beyaz çiçeklidir. Kuvvetli güneş ister. -30C derece soğuğa dayanır. Tek sap üzerinde tek çiçeklidir. Fulya sarı çiçeklidir. Bir sap üzerinde çok sayıda çiçek açar. -35C derece soğuğa dayanır.

Nergisler kesme çiçekçilikte değeri olan bitkilerdendir. Bahçelerde ve balkonlarda yetiştirilmesi de oldukça yaygındır. Hepsi kokuludur ama daha hoş kokulu türleri özellikle tercih edilir. Bazı kanser derneklerinin sembolü olarak nergis çiçeği resmi kullanılır.

Yetiştirme ve bakımı

Nergis yetiştirmek aynen lalelerde olduğu gibi devamlı soğanlarla uğraşmaktan ibarettir diyebiliriz. Burada her nergis türü için geçerli olabilecek temel bilgileri yazıyorum. Yani mesela her nergis her iklimde olmaz (kış soğuklarına dayanıklılık açısından). Ayrıca farklı türlerin farklı toprak istekleri olabilir. Türleri başka zaman tek tek ele alabilirim. Bu sayfa nergis türlerinin genel bilgi sayfası.

Soğanların ekilişi

Bahçede veya saksıda nergis yetiştirmek için soğanları sonbahar aylarında temin edip hemen dikmelisiniz. Saksıda yetiştirdikleriniz de mutlaka dışarıda açık havada olmak zorundalar. Soğanlar soğukta aktifleşir. Yaprakların toprak dışına çıkmaya başlamaları hava şartlarına göre değişir. Bazen sonbaharda, bazen kış başında veya ortasında, bazen kış sonunda.. Nergis yaprakları sağlıklı ve yeşil kaldıkları sürece soğanını beslerler, güçlendirirler.

İstanbul gibi iklimi yumuşak olan yerlerde soğanı az derine gömün. Soğanın sivri kısmı üste gelecek şekilde toprağa yerleştirip soğan 5-6cm toprak altında kalacak şekilde üstlerini toprakla örtün.

Yazın şiddetli sıcakların hüküm sürdüğü yerlerde nergis soğanlarının yazın pişmemesi için ve kışın ağır don olaylarının görüldüğü yerlerde soğanların kışın donup ölmemesi için biraz daha derine gömülmeleri gerekiyor. 15-20cm derine gömebilirsiniz. Kışın çok ağır don olaylarının görüldüğü yerlerde soğanlar ekilip üstleri toprakla kapatıldıktan sonra ayrıca toprak yüzeyi kuru yapraklarla iyice örtülmelidir.

Toprak ve sulama

Nergisler için humuslu ve kumlu doğal toprak kullanın (hazır poşet topraklar uymaz). Toprağa 2/5 oranında yanmış koyun gübresi karıştırın.

Hangi durumlarda sulamak lazım?

Soğanları ektikten sonra iyice sulayın. Daha sonra duruma göre sulamak hiç gerekmeyebilir. Genelde kış boyunca hiç su istemez. Yağmur ve kar toprağı fazlasıyla sular. Toprağın üstü gibi altı da kupkuru olduğu halde hiç yağmur yağmıyorsa elbette sulamalısınız. Kış sonunda toprak biraz kuruma gösterdikçe sulayın. Tamamen kupkuru hale gelmemeli. İlkbaharda da aynı şekilde devam edin. Çiçekler geçtikten sonra, yapraklardaki sararmalar iyice arttığı zaman sulamayı bırakın. Artık soğanlar uykuya girmiştir. Sonbaharda serin havanın etkisiyle tekrar canlanacaklar.

Ev çiçeği olarak nergis

Evlerde kolayca çiçek açabilen nergis, paperwhite narcissus (bir adı da Tazetta narcissus) türünün özellikle ‘Ziva’ kültivarı.. Beyaz çiçeklidir. Çiçekleri tek sap üstünde birkaç tane olur. Diğerleri gibi aşırı don olaylarına dayanıklı değildir. Fakat yine de tüm kıyı illerimizde bahçelerde soğuktan hiç etkilenmez. Kış donlarına dayanıklılığı -12°C derecedir. Sonbahar – ilkbahar arasında herhangi bir zamanda soğanlarını dikerseniz birkaç haftada gelişip çiçek açarlar. Suda, sadece çakıl taşlarında da köklendirilip çiçek açtırılıyor ama tavsiye etmem. Çiçekleri solunca çöpe atacaksanız o başka.

Evde çiçeklendirmek için önce nergis soğanlarının uçları toprak dışında kalacak şekilde dikmeli ve saksıyı dışarıda tutmalısınız. İyice sulayın ve bekleyin. Soğukta hemen aktifleşip köklenmeye başlarlar. Bir yandan da yaprakları uzamaya başlar. Yaprakları 8-10cm kadar uzayınca eve alabilirsiniz.

Üretim

En kolayı her yıl kendiliğinden çoğalan soğanların ayrılmasıyla çoğaltmaktır. Bunun için birkaç yılda bir soğanları söküp ayırın. Saksıda yetiştiriyorsanız zaten her sonbaharda toprak yenilemesi yapacaksınız. O zaman kontrol ederek ana soğandan kendiliğinden kolayca ayrılabilecekleri ayırın.

Nergisler tohumla da çoğaltılır. Yazın olgunlaşan tohumları fazla bekletmeyip hemen sonbahar başında saksıya ekip sulayın. Saksı önce gölgeli ve serin yerde durmalı. Yaz sıcakları tamamıyla sona erince güneşli yere alın. Tohumdan yetişen nergislerin çiçeklenebilecek olgunluğa gelmeleri sizin bakımınıza göre 3 yıl ile 6 yıl arasında değişir. Bundan dolayı çok iyi bakmalısınız. En önemlisi yapraklarının birkaç ay yeşil ve sağlıklı kalabilmesidir. Çünkü soğanların gelişmeleri buna bağlıdır. Dolayısıyla her yıl sonbaharda yapraklanabilmelerini sağlamak, kış boyu donmamaları için gerekenleri yapmak ve ilkbaharda yaprakların sıcak yüzünden erkenden kurumamaları için elinizden geleni yapmalısınız. Fakat gün boyu en az 4 saat direkt güneş almalarının da şart olduğunu unutmayın. En iyisi yavru soğanları doğuya bakan cephede yetiştirmektir. Böylece ilkbahar ortasına veya sonuna kadar yaprakların sağlıklı kalabilmeleri mümkündür.

Hibrit ve kültivar nergislerden alınan tohumlardan yetişen nergisler analarının özelliklerini aynen göstermeyebilir. Has tür nergislerde ise nesilden nesile farklılaşma olmaz.

Kaynaklar

Narcissus (plant) – wikipedia.org

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Bahçe / Balkon Süs Bitkileri

Etiketler: | |

'Nergis – Narcissus' hakkında sorular, açıklamalar

  1. Mehmet, İstanbul dedi ki:

    Yazmayı unuttum nergislerim bahçede ama katmerli nergislerin tamamında aynı sorun var. Diğer 5 çeşit nergislerimde herhangi bir sorun yok. Sadece katmerli olanlar tomurcuk oluşturuyor fakat içleri boş kuruyup geçiyor. Asya Lale Konyayı aradım onların da pek bilgisi yok. Soğanları bugün söktüm. Gayet büyük ve sağlıklılar. Acaba farklı bir ekolojik istekleri mi var bilmiyorum.
    ***
    Eğer bir virüs söz konusu değilse anlaşılan biraz daha özene ihtiyaçları var. Tomurcukların uzaması ama çiçeklerin kuru çıkması en çok yazın kuru bekletildikleri dönemdeki hatalardan kaynaklanır. Ve bir de sonbaharda soğanları ekmeyi geciktirmekten kaynaklanır. Serin yerde bekletin ve bu sefer eylül sonunda ekip sulayın. Gelecek yılki bakımlarını bir önceki cevabımda anlattığım gibi yapın. Yapraklar ne kadar uzun süre yeşil kalırsa o kadar iyidir.

  2. Zeynep A. -İran (Kum) dedi ki:

    Merhaba, iki yıl önce nergisin yavru soğanlarını ayırıp toprağa diktik. Ancak ana soğan dışında hiç çiçek açan olmadı. Nerede yanlış yapmış olabiliriz?
    ***
    Eğer yavrular çok küçük idiyseler henüz yeterince büyümemişlerdir. Soğanların hızlı gelişmesi için hem besleyici toprakta olmaları lazım hem de kış ve ilkbahar başı döneminde bol bol güneş almaları lazım. Eğer kışın yapraklanıyor ve sonra dondurucu soğukta yapraklar kuruyorsa bu durumda soğanlar iyi gelişemez. Yaprakların ilkbahar ortasına kadar yeşil ve sağlıklı kalabilmeleri çok önemli.

  3. Ahmet Bilge dedi ki:

    3 yıl önce bahçeye nergiz ektim. Her yıl güzel yeşilleniyor ama çiçek açmıyor. Nerede yanlış yapıyorum?
    ***
    Soğanlar zayıf düşmüş ve hala güçlenememişler. Sizden bir önce soru soran Zeynep Hanım’a yazdığım cevabı da okuyun lütfen.

  4. İhsan, Şanlıurfa dedi ki:

    Benim nergis, çiğdem ve Allium soğanlarım var. bunları geçen kış almıştık. bunları ne zaman dikmeliyim? geç mi kaldım? çürümüşlermidir? en geç ne zaman ekmeliyim?
    ***
    Sayfanın konusu ile ilgili olmadığı için ilk sorularınızı sildim ama cevap vereyim. İlk soruya cevap: 6’da 1 oran kışın yapraklarını döken türler için yılın bu zamanında olması ciddiye alınacak bir problem değil. Ama ciddiye almak istiyorsanız Avirmec EC adlı ilaç bildiğim kadarıyla yaprak iç dokularında yaşayan ve yapraklarda eğri büğrü çizgiler halinde desenlilik gibi renklenmeler yapan çok küçük parazitlere de etkilidir. Yine de ilacı satın aldığınız yere danışın. Veya hastalıklı yaprakların tümünü kesip atın ve bitkinizi tazyikli su ile güzelce yıkayın. Saksıları koyduğunuz yeri ve çevresini en az haftada iki defa çamaşır suyu karıştırılmış su ile tertemiz silip temizleyin.
    İkinci cevap: Ne olduğunu fotoğraftan anlamak imkansız. Örümcek bitten şüphelendim. Üzerine güneş ışınları geldiği saatlerde büyüteçle inceleyin. Isıtıcı güneş ışınları sayesinde gözle görülmesi zor küçüklükteki örümcek bitler hızlı hareket eder ve bu sayede görebilirsiniz. Bunlara da yukarıda ismini verdiğim ilaç etkilidir. Sık sık yıkamak da etkilidir. Zaten yenebilir türleri ilaçlamamak lazım.
    O soğanlar zaten sonbaharda, en geç kış içinde mutlaka ekilmelidir. Saklamakla muhtemelen kuruyup ölmelerine sebep olmuşsunuz. Bundan sonra ne olur bilmem. Hemen ekip sulayın.

  5. İhsan, Şanlıurfa dedi ki:

    Nergislere baktığım zaman bana hâla canlılar gibi geldi. Sizce de hala canlılar mı? Bana önerebileceğiniz sonbahar çiçek soğanı var mı?
    ***
    Fotoğraftan canlı olduğu anlaşılıyor. Ama fazla yıprandıkları için bu baharda çiçek açmazlar. Ekim kasım aylarında A101, Migros vb marketlerde nergis, sümbül, lale soğanları satılıyor. Gördüğünüzde alabilirsiniz. Bu sefer saklamayın. Aldığınız gün ekin. Eylül sonundan yılbaşına kadar soğanlar ekilebilir.

  6. İhsan, Şanlıurfa dedi ki:

    Merhabalar benim nergis, lale ve sümbül olmak üzere soğanlarım var. Bunların kaçar cm aralıklarla dikilmesi gerekiyor? Bu soruyu soruyorum çünkü soğanların hepsine yetecek toprağa sahip eğilim. Decburi olarak yan yana ekmem gerekebiliyor.
    ***
    Bu türlerin sağlıklı çiçeklenmesi daima bir önceki yıl soğanlarını ne kadar besleyip geliştirebildiklerine bağlıdır. Dolayısıyla çiçeklendikleri yıl iyi beslenmeleri lazım ki sonraki yılda da güzelce çiçek açabilsinler. Buradan iki seçenek doğar: Eğer soğanları sadece önümüzdeki ilkbahar çiçeklenmesi için ekecekseniz, çiçekler solunca soğanları önemsemeyip oldukları gibi çöpe atacaksanız kullanacağınız toprağın sadece süzek olması yeterli. Mesafe ise, soğanlar arası 2-3 parmak uzaklık kalması fazlasıyla yeterlidir. Bu usulde soğanları bitişik ekenler bile var. Diğer seçeneğiniz, eğer amacınız şimdiki soğanları uzun yıllar boyunca her yıl çiçeklendirmek ve çoğalta çoğalta devam ettirmeniz ise aşağıdaki iki ayrı duruma göre farklı yollar izlemeniz gerekli.
    1- Saksıda yetiştirecekseniz mutlaka her sonbaharda toprağını yenilemeniz ve ayrılmış yavru soğanlar varsa onları ayırmanız lazım. Bu durumda mesafe yine çok fazla önemli değil. Yeter ki aralarında yaprakların fazla sıkışmayacağı kadar mesafe olsun. Daha sıkışık ekmeniz hiç iyi olmaz. Mesela laleler 5-6 parmak mesafe ile, sümbül ve nergisler 3-4 parmak mesafe ile ekilmelidir. Böylece yapraklar birbirlerine ışık ve hava akımları açısından fazla engel olmaz. Ve fotosentez aksamayıp soğanlar sonraki yıl için güç toplayabilirler.
    2- Bahçede zemin toprağında kalıcı olmak suretiyle yetiştirecekseniz (her 3-4 yılda bir sonbaharda söküp çoğalmış soğanları iriliklerine göre sınıflandırıp tekrar ekmek şartıyla) yetişkin soğanlar arasında lalelerde en az 30cm mesafe, nergis ve sümbüllerde ortalama 15cm mesafe gereklidir. Ama eğer bahçede zemine ekili oldukları halde kesintisiz her sonbaharda söküp bakımlarını yapacaksanız mesafeleri saksıdaki gibi biraz daha yakın ayarlayabilirsiniz.

  7. İhsan, Şanlıurfa dedi ki:

    White Lion nergislerim sağlıklı bir şekilde büyüyüp çiçeklerini de kuruttular. Şimdi ise yapraklarının sarıya dönmesini bekliyorum. Bunların tohumlarını nasıl alacağım? Nerede bulunuyor bunlar?
    ***
    Nergisler tohum verecek olursa solan çiçeklerin yerinde meyve gibi tohum kesesi gelişmeye başlar. Ama her zaman olmaz. Zaten toprak altında nergis soğanları kalıcıdır ve her yıl ikiye üçe bölünerek çoğalırlar. Tohum vermeyen nergisleri soğanlarıyla çoğaltacaksınız. Zaten tohumdan büyütmek hem zordur hem de çiçek açacak kadar gelişmeleri 5 yılı bulabiliyor.

  8. Tuba, Hatay dedi ki:

    Katmerli nergislerim 3-4 yıl çok güzel çiçek açtılar. 2-3 yıldır da yapraklar çok güzel gösterişli oluyor. Çok sağlıklı görünüyor. Uzun süre de yeşil kalıyor fakat çiçek açmıyor. Toprağını 2 yılda bir değiştiriyordum. Çiçek açmaları için ne yapabilirim?
    ***
    Nergis soğanları disiplinli iyi bakım ister. Yoksa güçten düşer ve çiçek açmaya pek yönelmezler. Soğanları her yıl ekim ayında sökün. Yeni toprak hazırlayıp yeniden ekin. Saksının dip kısmına az biraz gübresiz toprak koyun. Onun üstüne bolca gübreli toprak yayın (koyun, keçi, solucan gübrelerinden herhangi biri). Üzerine 3-4 parmak yüksekliğinde gübresiz toprak yayın ve soğanları en üste oturtup saksıyı yine gübresiz toprakla doldurun. Bu şekilde soğanlar çok iyi güçlenecektir. Soğanların uç kısımları iki parmak kadar toprak altında kalsın. Saksı büyüklüğünü bütün bunlara göre ayarlarsınız.

  9. Pınar E. -Burdur dedi ki:

    Ben nergis köklendirmek istiyorum. Nasıl yapacağım?
    ***
    Bu sayfada zaten ihtiyacınız olan bilgiler açıklanmıştır. Lütfen okuyun.

  10. Alper dedi ki:

    4 çeşit nergisim var. Hepsi yerde. Katmerli olan haricinde diğerleri vakti gelince çiçekleniyorlar. Katmeri olanlar çiçeklenmiyor. Sadece ektiğim ilk yıl çiçeklendiler. Sadece bol bol yavrulayıp diğer nergislerin iki katı büyük şekilde yapraklanıyorlar. Çevremdeki aynı tür nergise sahip olanlar da aynı şikayete sahip. Ne yapılabilir sizce?
    ***
    Her yıl sonbahar başında sökmeli ve toprağı yeniden düzenleyip hafifçe gübrelemelisiniz. Sonra soğanları tekrar ekin. İlkbaharın en başında ise çevrelerine toprağı kabartarak biraz fosfor gübresi serpin ve hemen sulayın. Böylece sonraki yıl için eksiksiz yapılanırlar. Çiçeksiz yıl geçirmezler. Aynı şeyleri her yıl sonbaharda ve ilkbaharda tekrarlayın.

  11. Pınar, Bursa dedi ki:

    Nergis soğanlarını yeni aldım. Hemen dikmek mi uygun olur yoksa ekim ayını beklemek mi? Bir de soru cevaplarda besleyici olması açısından .. gübre..
    ***
    Şimdi ekseniz bile hiçbir gelişim olmaz.Ekim ayında dikin, sulayın ve dışarıda mümkün olan en soğuk yerde şubat sonuna kadar tutun. Saksıda gübrelemeyi aynen şu sayfadaki gibi yapın: Saksı bitkilerine hayvan gübresi nasıl verilir?

  12. Ferah, İstanbul dedi ki:

    Nergislerimin saksısı kırıldı. Daha derin bir saksıya almak istiyorum. Bu mevsimde riskli mi olur? Bir de çok uzun zaman saksı boş görünüyor. Soğanları derine gömüp başka bitkiler dikmek istiyorum mesela İpek çiçeği. Başka çiçek tavsiyesinde bulunabilir misiniz? Sıvı bitki besinleri veya köklendirici kullanılabilir mi? Merak ettiğim her bitkide doğru bilgiye ulaşmak çok güzel iyi ki varsınız teşekkür ederim.
    ***
    Şimdi nergislerin uyku süreci zamanı. En iyisi her yıl şöyle yapın: (aslında nergislere yapılacak en iyi şey).. İlkbaharda çiçekleri solduktan sonra, bir ay boyunca çok iyi bakın. Bir ay dolunca artık sulamayı bırakın. Yapraklar iyice bozulunca söküp gölge bir yerde tamamen kurutun. Sonra kuru yaprakları ve kuru kökleri ayıklayarak ekim ayına kadar fazla serin olmayan, çok da sıcak olmayan, havadar bir yerde kuru soğanları saklayın. Ekim ayında yeni hazırladığınız gübreli bir toprak ile tekrar ekin ve sulayın. Her yıl bu şekilde yapmanızı tavsiye ederim. Aynı saksıyı yaz boyunca kısa ömürlü mevsimlik çiçekler için kullanabilirsiniz (ipek, petunya, kına vesaire). Ekim ayında onlar zaten kötüleşir ve saksı için nergislere sıra gelir.

  13. Pelin, İstanbul dedi ki:

    acan nergis cicekleri solmaya basladi. solunca cicek kismini kesmeli mi?
    ***
    Sadece en uçtan kesebilirsiniz. Uzun sap kalsın.


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın:

Sorunuz cevabımla birlikte 1 saat veya en geç 24 saat içinde burada görünür olacaktır. Lütfen ara sıra kontrol edin. Hiç görünmüyorsa akıllı telefonunuzda önbellek temizliği yapmalısınız.