Genel özellikleri
Çalı formunda gelişir. Genelde 1 metre civarı boyda ve çok dallıdır. Yerini severse iki metreye kadar uzar. Kışın yapraklarını dökmez. Yapraklarının rengi gümüşi yeşildir. Yaprakları parçalı, taraklı gibi şekillidir. Yeni gelişen körpe yapraklar açık renkli, mavimsi-grimsi bir renkte ve tüylü gibidir. Geliştikçe rengi değişir. Yapraklar tüysüz ve parlakça bir hale gelir.
Sarı çalı papatyası neredeyse bütün yıl aralıksız çiçek açar. Çiçekleri biraz irice ve gösterişlidir. Kışın dondurucu soğuklardan pek zarar görmediği yerlerde kışın bile devamlı çiçek açar. En az çiçek açtığı dönem yaz ortası ile yaz sonu arası dönemidir. Bazen ya da bazı fidanları sadece bu dönemde kısa süreliğine çiçeksiz kalır.
Her parçası zehirleyici etkiye sahiptir.
Euryops pectinatus anlamı
Euryops kelimesi sarı çalı papatyasının bağlı olduğu cinsin adıdır. Koca göz anlamına geliyor. Pectinatus kelimesi ise cinsin hangi türü olduğunu gösteren tür ismidir. Taraklı anlamına geliyor. Yani sarı çalı papatyasının yapraklarının özelliğinden dolayı pectinatus demişler. Bilimsel adına bakarsak bu bitkiye ‘taraklı kocagöz çiçeği‘ denebilir.
Habitat
Ana vatanı Güney Afrika’da Cape’in güney batısıdır. Orada tam Akdeniz iklimi hüküm sürer. Yani yazlar sıcak ve kurak, kışlar az soğuk ve sık yağışlı geçer. Sarı çalı papatyası buralarda endemik bir türdür. Kayalık ve kum taşlı yamaçlarda, eğimli arazilerde bulunur.
Kış soğuklarına dayanıklılığı
Sarı çalı papatyası kuzeyli rüzgarları direkt almayan cephelerde -7C, açık cephelerde -4C derece soğuklara dayanır. -2C dereceye kadar soğukta sarı çalı papatyasında en küçük bir yıpranma olmaz. Daha fazla soğukta ve soğuğun süresine göre az veya çok yıpranmalar olur. Az yıpranma görse bile çiçek açmaya devam eder.
Kullanım
Bahçe – balkon süs bitkisi olarak kullanılır. Hem yaprak güzelliği hem güzel çiçekleri için makbuldür. Güney Ege’den itibaren Akdeniz kıyı kesimlerine tam uygun bitkilerdendir. Bahçe kenarlarına (duvar veya tel örgü diplerine) güzel yakışır. Kısa boylu çit bitkisi olarak kullanıma uygundur. Aşırı güneşli balkon ve teraslara uygun bitkilerden biri de sarı çalı papatyasıdır. Mümkün olduğunca büyük ve geniş saksılarda olması kaydıyla hiç sorun çıkarmaz.
Dikkatli budamalarla küçük bir süs ağacı formu alması mümkündür.
Bahçemdeki sarı çalı papatyası. Geçen ocak ayında iki defa -1C derece hafif don olaylarına maruz kaldı. Şimdi şubat ayındaki hali böyle.
Yetiştirme ve bakımı
Sarı çalı papatyası dış mekan (bahçe-balkon) süs bitkilerindendir. Evlerde yaşayamaz. Uzun süre direkt güneşe ihtiyacı var. Koyu gölgeli yerleri sevmez.
Fazlaca ağır killi olmayan ve fazla alkalinli olmayan topraklarda gayet gür ve coşkulu gelişir.
Susuzluğa dayanıklılığı müthiştir. Kaktüslerden bile daha dayanıklıdır desem abartmış olmam. Fakat bunun için yerine iyice yerleşmiş, orada iki yılını geçirmiş olması lazım.
Fotoğrafta gördüğünüz sarı çalı papatyası benim bahçemden. Toprak uzman tavsiyelerinin aksine aşırı derecede ağır killi ve fazlaca alkalinli olduğu halde gayet güzel gelişiyor. Didim’in iklimi anavatanının iklimi ile tamamen aynı özellikte olduğu için keyfi yerinde. Bahçemde üçüncü kışını geçirdi.
Budama – temizlik
Solan çiçekleri makasla keserek temizleyin. Hızlı gelişip çok yapraklanan sarı çalı papatyasının dallarında kuru yaprak birikimi de çok olur. Bunları temizlemek iyi olur. Çalı papatyası budamaların en ağırını bile kaldırır. Ama bu durumda yeniden çiçek açması üç ayını alır. Çok sık, çok bitişik gelişmiş dallarda azaltma yapın. En sağlıksız dalları da budayın. Bu bitkide budamanın bir zamanı yok. Her ne zaman gerekirse gereken azaltmaları, kısaltmaları, şekillendirmeleri yapın.
Üretim
İlkbahar başında tam olgunlaşmış ama genç dallarından keserek alın. 20cm kadar çelikler hazırlayın. Bunları direkt toprağa dikin. İlkbahar sonuna kadar köklenir ve gelişmeye başlarlar. Sonrasında canlandı diye ihmal etmeyin. Susuz bırakmayın.
Aslında %70 dere kumu + %30 bahçenizin toprağından karışım yaparsanız çeliklerin köklenmeleri kesin garantidir. En iyi zaman bir ilkbahar ortası bir de yaz sıcakları tam dindiği zaman, sonbahar serinlerine kalmadan.. Bu iki zamanda mutlaka köklenirler.
Sarı çalı papatyası tohumdan yetiştirme
(Güncelleme: 2021, aralık ayı). Tam 7 yıldır bahçemde buna benzer çeşitli papatyalar yetiştirdim. Hepsi çevreye döktüğü tohumlarından kendiliğinden fide üretmiştir. Ancak sarı çalı papatyasında öyle bir şey olmadı. Fakat 7 yıldır sapasağlam duruyor. Birçok yenilerini çelikleme usulüyle ayrıca üretttim. Komşulara dağıttım. Bu yüzden tohumlarıyla uğraşmanızı tavsiye etmem. Yukarıda dediğim gibi dallarından çelikler hazırlayıp köklendirin.
Benzerleri
⇒ Çeşme papatyaları ile özellikleri çok benzer. Fakat sarı çalı papatyası her zaman çiçek açar. Ayrıca hem toprak uyumluluğu bakımından hem dayanıklılık ve çok uzun ömürlü olması bakımından çok daha iyidir. Tek kusuru sadece sarı çiçek açması, başka renklerinin olmamasıdır.
Kaynaklar
Euryops pectinatus – pza.sanbi.org
Euryops pectinatus (golden daisy bush) – kew.org
Sarı papatyayı terasta yetiştirip bakıyorum. Kışın kar yağdığında ne yapmalıyım? Budamalı mıyım? Ne kadar badamalıyım?
***
Budamak için en iyi zaman yaz ortası sonrasıdır. Mesela ağustos ilk yarısı içinde istediğiniz gibi budayın. Kışın İstanbul’da terasta saksıda ne kadar dayanır hiçbir fikrim yok. Didim’de bahçeye ekili olarak -5C derece soğuğa dayanıklı olduğunu iyi biliyorum ama saksıda ve terasta olunca çok şey fark eder. Daha hassas, çok daha dayanıksız olurlar.
Ben sarı papatyaya çok güneşli terasta bakıyorum. ilkbaharda diktiğimde açtı. Şimdi birkaç aydır hiç çiçek açmıyor ama sağlıklı ve boylanıyor. Ne yapmalıyım acaba?
***
Benim bahçemdekiler yaz mevsimi dışında bütün yıl bol bol çiçek açar dururlar. Yazın pek çiçek açmazlar. Özellikle temmuz ortasından eylül ortasına kadar iki ay tam çiçeksiz dönem.
Siteniz artık benim birinci başvuru kaynağım. Bende olmayan bitkilerin sayfalarına ve değişik konular hakkında verdiğiniz bilgilere de bakıyorum ve soru soranlara tavsiye ediyorum. Emekleriniz için çok teşekkürler. Ben bu yaz bir dal sarı çalı papatyası çeliği yaptım. Küçük bir pet şişe içinde. Ama kısmen açık balkonum çok fazla sıcak olduğu için içeride tuttum. Şimdi köklenmeye başladığını yapraklarının canlanmasından anlıyorum. Kökler henüz görünmüyor. Nasıl bir toprak karışımı tavsiye edersiniz ilk saksısına çıkarırken? Bir de ne büyüklükte bir saksı olsun? Henüz boyu 10 cm kadar. Biraz fazla genç bir yan dal almışım. Bu bitki ile ilgili yazdıklarınızı okumamıştım.
***
Ben de size teşekkür ederim. Arazi toprağı + torf toprak karışımı yapın. Saksı ne kadar derin olursa o kadar iyi. Çünkü bahçemde yıllardır görüyorum ki 40C derece güneş altında susuzluğa neredeyse kaktüslerden bile daha fazla dayanıklı. O halde köklerini bir hayli derinlere gönderiyor demektir. Çelik köklenmesi en iyi ilkbaharda mümkündür. Diğer zamanlarda çok zor ama başarılı olmuşsunuz. İçeride tutmayın. Açık hava ve güneş seviyor.
Sarı çalı papatyasını tohumdan yetiştirmek ve bahçeme ekmek istiyorum. Alan geniş. Fidan halinde almak maliyetli olacak. Ne zaman ekmeliyim? Yetiştirme sürecinde öneriniz ne olur?
***
Yıllardır denedim olmadı. Diğer tüm papatyalar bahçemde dökülen tohumlarından yetiştiği halde bu ağaç papatyasında nedense olmuyor. Ama dallarından kolayca kökleniyor. Bana sorarsanız bir veya birkaç fidesini alın. Yukarıda üretim kısmında yazdığım gibi dallarından kolayca yenilerini üretirsiniz.
Bu sene bahar ayında çalı papatyasını güneşi bol gören bahçeme ektim. Tuttu yeni filizler vermeye başladı. Fakat temmuz ayında yaprakları yanık gibi oluyor. Bazılarında sonra dökülüyor 2 günde bir suluyorum yapraklara su geldiği oluyor. Sebebi bu olabilir mi acaba?
***
Hayır. Esas sebep yerine henüz tam alışmamış. Zaten yaz sıcakları başlayınca gelişimi azalır ya da durur ve en uçlardaki hariç diğer yapraklar kurur. O kadar sık sulamanızın bir faydası olmayacak ama zararı da hiç olmaz. Ekim ayında hızlı bir canlanma gösterip tomurcuklanmaya başlayacaktır. Sonra sürekli çiçekler açar. Gelecek yıl yaz aylarını daha iyi atlatır. Bahçemde 8 yıldır yetiştiriyorum. Tüm papatya türleri arasında en dayanıklısı budur. Fazla dallarından kesip yeni fideler üretecekseniz nisan ortasında yapın. En uygun zaman. Ben bahçemde birçok yeri bu şekilde yenileriyle doldurdum. Komşulara dağıttım.
Terasta yetiştirdiğim europsu 10 yıldır hiç budamadım ve ağaç gibi oldu hem boya hem de yana büyüdü ancak artık yaprağı azaldı ve az çiçek açıyor. Ciddi bir budama yapıp küçültsem tekrar canlanır mı? Ölür diye korkuyorum açıkçası? Budama yapacsksam ne zaman yapmalıyım?
***
Benim bahçemde de var. 8 yıldır dallarından yenilerini köklendirdim. Hiç biri ne olursa olsun kötüleşmedi, ölmedi. Gayet dayanıklı ve her tip budamayı kaldırıyor. Budama zamanı benim tavsiyem ağustos ayıdır. Şu an yani kış içinde budama kesik yerlerden soğuk almasına ve ölmesine neden olabilir. Nisan ayının başında iki üç dalından kesip alarak köklendirmenizi, yedeğin almanızı tavsiye ederim. Sonrasında artık ne zaman isterseniz istediğiniz gibi budayın.
Çalı papatyasını çok seviyorum, alıyorum, o kadar da dikkat ediyorum fakat belli bir süre sonra kuruyor. İstiyorum ki ağaç gibi olsun. Acaba nerede hata yapıyorum?
***
Sizin nasıl şartlarda neler yaparak yetiştirdiğinizi bilmediğim için nerede haya yapıyorsunuz bilmeme imkan yok. Çalı papatyası süs papatyaları arasında en dayanıklı, en güçlü bünyeye sahip bir türdür. Siz belki çiçek rengine aldanıp Çeşme papatyalarının sarı çiçeklilerinden alıyor olabilirsiniz. Onlar pek dayanıklı değildir. Veya, bilmiyorum, belki de evde tutuyorsanız, işte bunların evlerde yaşamaları kesinlikle imkansız.
Direkt bahçeye yerine diksem uygun olur mu kışı donmadan aylatır mı acaba?
***
Hayır mümkün değil. En fazla -9C dereceye kadar tüm dalları kuruyarak dayanabilir. Sizin orada kışın daha fazla soğuk oluyor. Eğer üstüne bir bir kutu geçirir, içini samanla doldurursanız, kutunun üstünü açık bırakıp bitkinin sadece en üst dal uçları saman dışında açıkta kalacak şekilde yaparsanız büyük bir ihtimalle ilkbahara sağ çıkar. Sonra kuruyan dalları kesersiniz. Hızlıca büyümeye devam eder.