Sakız, siyah vesaire çeşitleri olan yemeklik kabak bitkisi net bir bitki türü olmayıp pekçok kabak çeşitlerini içinde alan Cucurbita pepo türündendir. Bu türün silindirik yapıda (hıyar şeklinde) meyve geliştiren çeşitleridir. İngilizce Zucchini ve ayrıca Courgette derler. Yaz kabağı diye sınıflıyorlar. Bunun sebebi, bir bakıma, meyvelerinin çok taze iken, çekirdeklerinin hiç olgunlaşmadan önce, körpe vaziyette toplanıp yenmesinden ötürüdür. Yani sadece bildiğimiz sakız kabağı değil, daha birçok farklı şekillerdeki kabaklar da fazla körpe iken hasat edilirse yaz kabağı sınıfından olur. Kış kabakları ise çekirdekleri tamamıyla olgunlaşmıştır. Bal kabağı ve susak bu tip kabaklardandır. Aslında insan kullanımı açısından, meyvelerinin tam olgunlaşması, çekirdeklerinin de büyümüş olması gereken kabaklar daha derinlere kök uzatır. İşte bunlar kış kabaklarıdır.
Sakız kabağının ana vatanı Kuzey Amerika’nın güney kesimleridir. Binlerce yıl önce oranın yerlileri ıslah etmiş. Amerika’nın keşfiyle dünyaya yayılan bitkilerdendir. Mısır, ayçiçeği, domates, patates ve biber gibi bu da birkaç yüz yıl öncesine kadar Avrupa-Asya-Afrika insanları tarafından bilinmiyordu.
Yemeklik kabak nasıl yetiştirilir?
Sakız kabağı, patlıcan ve hıyar bitkileri yetiştiricilik açısından bir ortak özelliğe sahiptirler. Şudur: Toprağının besleyiciliği o kadar uygun olmalıdır ki meyveleri süratle büyüsün. Eğer meyveler süratle büyümezse, yavaş gelişirlerse hasat etmek için kaydadeğer bir büyüklüğe geldiklerinde kartlaşmış, sertleşmiş olurlar. Bu probleme maruz kalmak istemiyorsanız hem tohum veya fide ekim zamanını asla geciktirmeyeceksiniz hem de ekeceğiniz yerin toprağını hazırlamaya kışın başlayacaksınız.
Fideler ve ekeceğiniz yer
Güneş: Nisan ortasından itibaren günde en az 3 saat direkt güneş alan yerleri tercih etmelisiniz. Gün içinde ne kadar uzun süre güneş, o kadar iyidir. Yazın fazla sıcak olmayan memleketlerde ise günde 5-6 saat direkt güneş almaları kesin gereklidir.
Toprağı hazırlama: Kış sonu gelmeden önce toprağı çapalayın ve gübreleyin. Koyun gübresi, sığır gübresi solucan gübresi herhangi biri uygundur. Mart sonuna doğru toprağı hafifçe çapalayarak az miktar şeker gübresi veya başka bir azot gübresi ile hafifçe gübreleyin. Tekrar hafifçe çapalayarak veya tırmıklayarak toprağı düşleştirin ki gübre biraz olsun toprakla karışsın. O günlerde yağmur yağmayacaksa hafifçe sulayın.
Tohumları yani çekirdekleri isterseniz doğrudan kalıcı yerlerine ekin. Benim tavsiyem, kabak çekirdeklerini önce küçük bir alanda veya saksı gibi bir kasada çimlendirmek. Çekirdekleri ekmede uygun zaman çoğu yerde nisan ortasıdır. Fidelerin gelişmesini beklemeniz gerekmez. Dolayısıyla besleyici geliştirme toprağına hiç ihtiyaç yok. Çekirdekler çimlenir, ilk çenek yaprakları gelişir, o zaman tamamdır. Sonra dikkatlice, henüz çok az olan köklerine hiç zarar vermeden esas yerlerine ekin.
Fide ekimi: Kıştan beri iki defa işlediğiniz toprağı şimdi tekrar çapalayın. Ocaklar hazırlayın. Yani oluk gibi uzunlamasına hafif çukur hendekler yapacaksınız. 40cm aralıklarla yapın.
Her bir sıraya, uzunlamasına yaptığınız çukur hendeklere aralıklarla fideleri ekin ve sulayın. Oturak denen çeşitler uzaklara dal uzatmaz. Derli toplu yerinde kalır. Bunları 50-60cm mesafe ile, tek tek ekmelisiniz. Dallar uzatan kabakları ise ya tek tek 35-40cm ara ile, ya da çift çift, 50cm ara ile ekin. Dalların yerlerde sürünmesinde bir sakınca yok. Meyveler çok hızlı gelişir ve toprak üzerinde zarar görmezler.
Fidelerin ilk bakımları
Fideler birkaç yaprak geliştirir, ana gövde biraz uzamış ve kalınlaşmış olur. Bu sefer çevrelerini çapalayarak diplerine toprak çekin. Bu durumda, fide ekmeden önce hazırladığınız çukur ocaklarda durum tersine döner: çukur yerler artık kabartılı, yüksek yerler olmuş, kabartılı yerler ise çukurlaşmıştır. Sulamaları yemeklik kabak fidelerinin tam diplerinden değil, o çukur yerlerden yapmalısınız. Bu sayede çok sağlıklı ve çok da gürce gelişecekler. Tam diplerinden sulamayacağınız için yaz sıcakları bastırdığında sürpriz çürümelerle karşılaşmazsınız.
Sulamalar
Çiçek açmaya başlayınca dikkat edin: İlk çiçekler genelde sadece erkek çiçeklerdir. Nasıl anlarsınız? Çok kolay. Meyve büyütecek olan dişi çiçekler henüz açmamışken bile mini bir kabak meyvesiyle var olurlar. İşte bu dişi çiçekler görünene kadar sulamaları sadece sabah erken saatlerdeki kontrollerinizde eğer yapraklarda susuzluk, pörsüme alametleri fazlaca varsa yapacaksınız. Yoksa sulamayın. Ama dişi çiçekler açmaya başlayınca artık toprakta kaydadeğer ciddi kurumalar gördükçe sulayın. Yani artık yapraklarda susuzluk alametleri beklemeden sulama yapın. Ama toprağın fazlaca kurumasını beklemelisiniz.
Yaprak azaltma
Aşırı çoklukta yaprak, özellikle oturak çeşit kabaklarda iyi değil. Birkaç yaprağı yaprak sapının dibinden, keskin bir alet ile dikkatlice kesin. ayrıca hastalıklanmış ya da bir hayli kötüleşmiş yaprakları da aynı şekilde kesmelisiniz.
Yemeklik kabak hasatı ve sonrası
Her şeyi dört dörtlük dosdoğru yaparsanız meyveler süratle büyür. Göz kararı ile, yeterince büyüdü diye ikna olduğunuz zaman kabakları toplayın. İlk hasattan itibaren, eğer dallar, yapraklar gayet sağlıklı ise ve çiçeklenmeler devam ediyorsa, sonraki hasatlar için takviye beslemeler yapsanız iyi olur.
Takviye besleme, yazın şiddetli sıcak olan yerlerde npk eşit ağırlıklı suni gübre ile (ama suda eritip su ile vererek), diğer yerlerde ise ya yine aynı şekilde, ya da MPK gübresi ile yapın. Bu da suda eritilerek verilir. Kış çapalamasında esas gübrelemeyi yapmadıysanız takviye gübreleri (ama bu sefer sadece npk eşit ağırlıklı olandan) kabak fideleriniz çiçek açmaya başlamadan önce vermeye başlayın.