Adenium Apocynaceae familyasının bir cinsidir. 20 kadar türü olduğu söylense de sadece 6 türü has tür, diğerleri alt türlerdir. Esas tür ve alt türler arasında melezleme çalışmalarıyla birbirinden güzel, sayısız kültivarlar türetmişler. Halk arasında adı genelde Adenium, bazen de çöl gülüdür (İngilizcesi desert rose).
Genel özellikleri
Sukulent özellikli bitkilerden Adenium (çöl gülü) hem güzel çiçekleriyle hem çok ilginç görünümlü kodeks yapılı ana gövdesiyle dikkat çeker. Ana gövdeden dağılan dallar normal yapıdadır.
Doğal ortamlarında 5 metreye kadar boyda, küçük ağaç formunda gelişirler.
Uzun süre susuz kaldığı sıcak mevsimlerde ya da fazlaca soğuğa maruz kaldığında yapraklarını döker. Bazı türleri (doğal ortamlarında) yılın çoğu zamanında yapraksızdır.
Çiçek açma dönemi Adenium türlerine, kültivarlarına göre değişir. Bazıları yaz sonu – kış başı arasında, bazıları ilkbahar ortası ile yaz başı arasında, bazılar tüm yıl çiçek açar.
Çöl gülü Adenium türleri sıcak çöllerde bütün gün güneş altında aylarca susuz kalsalar bile kodeks gövdelerindeki birikimler sayesinde ölmezler. Kodeks gövde oluşumu bu bitkilerde tohumdan çimlenir çimlenmez başlar. Çelikle üretilen adeniumlarda ise kodeks oluşumu ikinci yıl hafiften başlayarak dört yıl içinde olması gereken hale gelir.
Adenium’un öz suyu çok fena zehirlidir. Çocuklar ve hayvanlar ilişmemelidir.
Habitat
Adenium türlerinin anavatanları Afrika kıtasının doğusu, kuzey doğusu, Arabistan cıvarları ve Afrika’nın güneyidir. Genellikle aylarca hiç yağmur yağmayan çöllerde ve kurak yerlerde bulunurlar. Sadece Adenium swazicum türü yağışlı iklime sahip Svaziland’a özgü bir türdür.
Doğada adenium türleri daima güneşe tam gün açık arazilerde yaşarlar. Kıraç topraklı ovalarda, seyrek ağaçlı savanlarda, kumlu topraklarda ve alüvyonlu ve parçalanmış kayalı, taşlı arazilerde.. Ayrıca bazı sukulent türlerinin yaşadığı ve çürüntülerinin biriktiği kireçtaşı kayalıklarının aralarında..
Kullanım
Adenium’un öz suyu çok zehirli olduğundan dolayı eskiden avcılar mızraklarının ve oklarının uçlarında kullanırlarmış. Günümüzde sadece süs bitkisi olarak kullanılıyor. İklimi uygun yerlerde adenium susuz bahçe tasarımlarında, kayalık bahçelerde, ve hatta sıradan bir çit bitkisi gibi kullanılırlar. Dünyanın her yerinde sukulent ve bonsai meraklıları saksılarda yetiştirirler. Bonsaicilikte önemi olan bitkilerdendir.
Soğuğa dayanıklılığı
Genel olarak -1C derece deniyor fakat 8C dereceden daha fazla soğukta bırakmamalısınız. 10C derece ve daha serinde toprağı ıslak olursa kökler çürüyebilir.
Adenium yetiştirme, bakım ihtiyaçları
Evlerde yetiştirmesi en zor bitkilerdendir. Toprağın özelliği ve yetişeceği yerin şartları uygun olmazsa kolayca çürüyüp ölür.
Ortam
Her şeyden önce, bulunduğu yerde hava akımlarının sürekliliğinin olmazsa olmaz bir gereklilik olduğunu belirtmek lazım. Oldukça havadar ortam ve uzun süre direkt güneş ister. Havasız mekânlarda hem gelişim gösteremez hem toprağı uzun süre kuruyamayacağından dolayı köklerde hastalıkların oluşması ve köklerin çürümesi riski yüksektir. Havasız ortamlarda hiç sulamasanız bile köklerin nefes almaya çalışmasıyla ortaya çıkan nem hastalıkların oluşmasına yeterlidir. Onun için, eviniz ya da ofisiniz sürekli hava hava akımlarına sahip değilse ve uzun süre güneş almıyorsa oraya adenium almayı hiç düşünmeyin.
Toprak
Çöl gülünüze yapacağınız en iyi şey hem havadarlığı ve süzekliği iyi olan hem her türlü elementlere ve minerallere doğal olarak sahip olan bir toprak karışımı yapmanızdır. Fakat böyle bir toprak hazırlamak çok zordur ve uğraşmanızı tavsiye etmem. Onun için mineral isteğini maden suyu ile, element isteğini bitki besini ile sağlamalıyız (daha aşağıda anlattım). Bu kısımda konumuz toprak.
İdeal toprak karışımı
2 ölçü sade yapılı torf toprak + 1 ölçü iri taneli (3-4mm), yıkanmış temiz dere kumu + 2 ölçü ponza taşı.
Saksı
Dar ve derin saksılar adenyumlara iyi değil. Mutlaka yayvan saksı kullanın. Adenium yetiştirirken köklerinin derinlere gitmesine izin vermemelisiniz. Bu yüzden çok sığ değil ama orta derinlikte gibi, biraz sığ saksıları tercih edin. Veya saksının dibine iri taşlar koyun. Saksının dibinde ise biraz genişçe birkaç delik olması hayati önem taşır.
Sulama
Adenium mineral ve element çeşitliliğine fazla ihtiyaç duyduğundan dolayı normal sulamaların dışında ayrıca maden suyu ve bitki besini kullanacağız. Maden suyu mineralli olduğu gibi bitki besinlerinde olmayan bazı elementleri de içerir.
Maden suyunun niteliği: Kızılay marka gibi yani “doğal maden suyu” şart. Soda olmaz, hiç bir işe yaramaz. Ayrıca maden suyunu iki gün açıkta bekleterek gazının uçmasını sağlayın.
Bitki besinine gelince, salon bitkilerine özel bitki besinlerinden çiçek amaçlı olanını kullanın. Kaktüs besini de uygundur. Hatta her ikisi ara sıra dönüşümlü kullanmada yarar var.
Su, maden suyu ve besinli su ile Adenium sulamalarını su, maden suyu ve besinli su nöbetleşe kullanarak yapacaksanız.
Örnek:
Önce bol bol su ile sulayın. Saksı alt deliklerinden su süzülüp çıksın. Toprak adeta yıkansın. Sonra toprak kuruyunca maden suyu ile sulayın. Bunun miktarı sadece saksı alt deliklerden bir iki damla su gelene kadar. Yine toprak kuruyana kadar bekleyin. Toprak kuruyunca yine normal sulama yapın. Peşinden toprak kuruyana kadar bekleyin. Bitki besini öncesi toprağın kurumasını fazla beklemeyin. Kupkuru olmaya yakınken tamamdır. Sırada bitki besini vermek var. Miktarı bunda da maden suyunda olduğu gibi az tutun. Toprak kuruyana kadar bekleyin. Şimdi en başa döndük. Yani toprağı yıkarcasına bolca su ile sulayın. Ve bu sıralamayı aynen devam ettirin.
Kısaca, sıralama şöyle:
Normal sulama .. Maden suyu ile sulama .. Normal sulama .. Bitki besinli sulama .. Normal sulama .. Meden suyu.. böyle peş peşe farklı şekillerde devam edin.
Çok serin zamanlarda hiçbir sulama yapmayın. Bırakın dinlensin. Yaprakların bozulmasını, dökülmesini hiç ciddiye almayın.
Saksı değiştirme
Her yıl az farkla bir büyük boy saksıya aktararak toprak tazeleyin. Çöl gülü adenium için saksı / toprak değişimi her yıl ilkbahar sonunda yapın. Kodeks gövdenin veya çok kalın köklerin toprak altındaki gelişiminin fazlalığına göre, yeni saksıya dikerken o kısmın bir iki santim kadarlık kısmının toprak dışında kalmasını sağlayın. Her yıl böyle devam edin.
Budama
Adenium çöl gülünün sağlığı için budama şekli çok önemlidir. Dallarını biraz uzunca bırakarak ve birbirinden uzak olacak şekilde yetiştirmenizi tavsiye ederim. Resimlerde gördüklerinize aldanmayın. Sık – kısa dallı ademyumların parazitlerden ve hastalıklardan korunması çok zordur. Kış sonunda istediğiniz şekilde budayabilirsiniz. Nasıl bir şekil vermek istiyorsanız ona göre budarsınız. Yaz boyunca da ufak tefek budamalar yapılabilir. Budarken adenium özsuyunun öldürücü derecede zehirli olduğunu unutmamalı, dikkatli olmalısınız.
Adenium nasıl çoğaltılır?
Ticari açıdan en akıllıcası, tohumla üretip onların üzerlerine yaşlı adenyumlardan aşılamaktır. Böylece çok kısa boylu oldukları halde çiçek açarlar. Hem de çok sayıda ve daha sıklıkla çiçek açarlar. Çiçeklenmesi yönünde ikinci avantajlı metod çelikle çoğaltmaktır.
Çelikle üretim
İlkbahar sonuna doğru bir dalını kesip alın. Keseceğiniz dalı ana gövdeye birleştiği yerden değil, 2cm yukarısından kesin. Çünkü kesik yerde çürüme bozulma olabiliyor. O bozulma ana gövdeye sirayet etmemeli. Adenium çeliğini 4 gün açıkta bekletin ki kesik yer iyice kurusun. Sonra yukarıdaki gibi toprak karışımına dikip sulayın. Açık havada güneşli bir yerde tutun. Toprak ıslaklığını yitirip yarı yarıya nem kaybedince üstüne naylon geçirin. İçerisi yüzde yüz nemli hava olunca köklenmesi daha garantidir. Her gün sabah erken saatlerde veya geceleri bir iki saat açıp havalandırın. Toprak iyice kurumadıkça sulamayın. Kuruduğu zaman ise az miktarda su ile sulayın. 3 – 8 hafta içinde yeterince köklenmiş olur. Çelikle üretilen ademyumların gelişmesinde ve çiçeklenmesinde sorun yoktur ama kodeks gövde sahibi olmaları birkaç yıl sürer.
Tohumla Adenium üretimi
Tohumlar yarım santim kadar derine gömülür. Toprak olarak, yine yukarıdaki tarifim uygundur. Fakat tohumlar çimlenene kadar sık sık sulayacaksınız. Direkt güneş alan yerde tutun. Çimlenme olduktan sonra sulama sıklığını yavaş yavaş azaltın. Biraz daha geliştikten sonra toprak iyice kurumadıkça sulamayın. Yaprak sayısı 6’yı geçince tek tek kendi gelişecekleri saksılara aktarın. Çiçek açma olgunluğuna 6 ay sonra ulaşırlar ama bu sık sık ve bol bol çiçek açacağı anlamına gelmez. Tohumdan yetişmiş genç adenium fidanlarında çiçek açma hem uzun dallarda olur hem küçük ve az sayıda olur (üstelik daha az sıklıkta). İri, dolgun kodeks üstünde kısacık dallarda kaliteli ve devamlı çiçek açması yaşlı çöl güllerinden alınan parçaları aşılamakla mümkün oluyor. Hobi olarak yetiştirenlere gerekmez. Çünkü nasılsa iki – üç yıl içinde daha iyi olacaktır. Amacı ticaret olan kişilerin aşı yapması gerekir.
Aşı ile üretim
Tohumdan üretilen çöl gülü adenyumlar yeterince büyüyüp (9 aylık, 12 aylık gibi) iyi bir kodekse sahip olunca güzel çiçekli yaşlı hibrit ya da kültivar türlerden adenyum dallarıyla aşılanır. Aşılanan dallara şeffaf naylon poşetçikler geçirilip bağlanır. Eğer amacınız daha gösterişli, daha fazla çiçekli çöl gülleri üretmekse, yavruların en az 6 dal geliştirmiş olmalarını beklemelisiniz. Dalların her birini aşılayacaksınız.
Adenium zararlıları ve hastalıkları
Örümcek bitler ve pamuklu bitler ademyumlara en fazla dadanan zararlılardır. Örümcek bitler daha fazla tehlikelidir çünkü çıplak gözle kolay kolay göremezsiniz. Pamuklu bitler kolayca görülür. Her ikisi için aynı çözümü kullanın: Henüz hiçbir zararlı yokken haftada bir iki defa yaprak altlarını ve dalları ıslak bezle silin. Sıcak günlerde en az haftada bir defa kuvvetli su püskürterek yıkayın (bunu yaparken toprağı ıslatmayın). Yıkamadan sonra yapraklarda su damlacıkları kalmamalı.
Gıdasız kalma probleminde gelişimlerin cılız olması, yapraklarının sararması, dökülmesi ve deforme gelişimler görülebilir. Adenyumların gıdasız kalma sebeplerinin başında hava akımları yetersizliği gelir. İkinci sırada güneş ve ısı eksikliği.. Son sırada bitki besini ve maden suyu vermemek geliyor.
Kök çürümesi probleminde adeniumu söküp çürük köklerin hepsini kesin. Kökleri iyice yıkayıp kurutun. Sonra 10-15 gün normal oda şartlarında açıkta bekletin. Yaprakları kuruyabilir ama hiç önemli değil. Temiz ve sağlıklı yeni bir toprak karışımı yapın ve sulayın. Biraz kuruması için birkaç gün bekleyin. Toprak orta – az arası nemliliğe gelince adeniumunuzu dikin. Diktikten sonra sulamayın. En az bir hafta bekleyin.
Kaynaklar
Adenium obesum ssp. sokotranum – iucnredlist.org
A. multiflorum – plantzafrica.com
Adenium obesum – wikipedia.org
Adenium propagation – tropicanursery.com
Büyük fotoğraf: Tips Plants
Adeniumum yaz boyu dışarda güzelce gelişti. Havalar soğumadan camekana aldım. Camekan maalesef havasız ve aşırı nemli. Toprağı şu an kupkuru. Sizce dışarıya balkona yağmur suyu almayan yere koysam yaza kadar hiç sulamasam olur mu?
***
Camekan dediğiniz yer dışarıya göre bir hayli sıcak oluyorsa bu ani değişiklikte toprağı kupkuru bile olsa havalar fazlaca soğumuşken bitki çok fena zarar görebilir. Ama camekan dış ortama yakın soğuk ise ya da sıcak olsa bile sizin açık balkonda tam bugünlerde gece en düşük sıcaklık dışarı koyacağınız bu ilk günlerde 10C derece altına düşmüyorsa uyum sağlayacaktır. Yani birkaç gün sonra daha fazla soğuk olacak olsa bile zarar görmez. Yeter ki dondurucu derecede (sıfırın altında) soğuk olmasın.
Adenium ve zamialarım dısarıda balkonda idi. fakat aşırı ve siddetli yağan yağmurdan toprakları ıslandı. Ben bugun onlari güneşe çikardım. Topraklari torf ponza karısımı. Saksıları çömlek küçük saksı. Toprakları şu an hafif nemli duruyor. Hava geceleri 9 10 derece gündüz 16 17 derece sizce bitkilerim çürür mü? Nasıl kurtarabilirim?
***
Bahsettiğiniz karışım %50 – %50 oranlarında ise çürüyeceklerini sanmam. Bir de eğer son 3 ayda hiçbir bitki besini vermediyseniz yine bir sorun çıkacağını sanmıyorum. Yağmurdan ıslanmayacakları yerde tutun. Süretkli dışarıda duran, açık havaya yazdan beri alışık olan bitkilere o kadar soğuğun hiç zararı yok ama ıslak toprakta duruma göre zararı olabilir.
Geçtiğimiz yaz temmuz ayında viollere adenium tohumu ekimi yaptım. Fideleri 4-5 yapraklı iken sizin burada yine aynı aylarda tavsiye ettiğiniz (toprak, organik madde, inorganik madde karışımı) toprağa yakın bir karışıma ektim. Fakat ekim için ayran kutusu kullandım. Şimdi ev içinde ve beyaz led ışığında büyüyorlar. Baharda kalıcı saksılarına almak istiyorum. Saksı büyüklüğü ve toprak karışımlarından hangisini kullanmalıyım?
***
Küçük fidelere 8cm çapında olan saksılar uygundur. Toprak karışımı ise aynen yukarıda yazdığım gibi.
Çiçekleri yalın kat olan adeniumlara farklı renklerde adeniumları üst üste ası yaptığımızda en üstte oluşacak yeni çiçeklerde mevcut aşılama kesitlerinden farklı bir renk veya katmerli bir çiçek elde edilebilir mi?
***
Hayır mümkün değil. Öyle farklı gelişimler belki milyonda bir doğal tesadüflerle olabiliyor. Yan dal olarak gelişecek olan filizlerde somatik mutasyon ile.
2 yıl önce aldığım adenyumun yaprak uçları karardı. Zamanla tamamen sarardı döküldü. Kalan birkaç yaprağı çay ağacı yağı ile sildim fakat pek faydası olmadı hiç yaprak kalmadı. Gelişimi durdu. Toprağını değiştirdim. Gövde sert sağlıklı duruyor. Kökte çürüme yok. Kökte yana doğru aşırı büyüme olmuş. Havaların ısınmasıyla tekrar yaprak vermeye başladı fakat yapraklar eğri büğrü uçları deforme olmuş şekilde çıkıyor. Neden kaynaklanıyor olabilir? Nerede hata yapıyorum? Ne yapmamı önerirsiniz?
***
Örümcek bit var mı, güneş ışınları altında büyüteçle yeni yaprakları iyice kontrol edin. Yoksa toprağı bozuktur. Acilen tarif ettiğim gibi yeni toprak karışımı hazırlamalısınız. Bakımını her şeyiyle aynen yukarıda yazdığım gibi yapmanız lazım.
Yeni adenium satın aldım. Kökleri saksı dibinden çıkmış. Eğer toprak deşistirirsem ve bonsai toprakla küçük bonsai saksısına diksem olur mu yani kökler toprak değişiminden etkilenir mi? Üzerinde tomurcukları da var.
***
Bence şimdi hiç rahatsız etmemelisiniz. Mart başında veya ortasında, toprağının kupkuru olması şartıyla saksısından çıkarın. İnce köklerinin fazlalıklarını makasla kesin. Sonra kupkuru haldeki yeni toprak karışımı ile saksıya dikin. İlk on gün sulamayın. Veya daha iyisi ilkbaharda havalar yeterince ısınana kadar sulamayın. Sizin orada sanıyorum nisan ortası uygundur (sulamaya başlamak için). Isı yeterliliği ve sulama sayesinde yeni ince kökler uzatmaya ve yeni yapraklar vermeye başlar.
Merhaba,adeniumlarıma temmuz başında saksı değişimi (15cm.en 10cm.boy) yaptım. Toprağı bilinen bir seranın internet sitesinden aldım. Sizin tarifinize uyuyor. Bitkiler Bodrum’da evin terasında öğle güneşini almayan, havadar ortamdalar. Toprakta üç aylık akıllı gübre olduğu için ayrıca gübre vermedim. Saksılara fazladan delik de açmama rağmen alttan yapraklar sararıp dökülüyor, üstten yeni yaprak vermeye devam ediyorlar. Bu durum normal midir? Bazı videolarda çok az yapraklı adeniumlar görüyorum.
***
Bilmiyorum ama muhtemelen küçük saksıda kökleri fazla ısındığı içindir. Buralar yaz boyunca olağanüstü sıcak. Gece en düşük sıcaklığı bile 26-30C dereceler arası geçiyor. Adenium’ların ana vatanında geceler bir hayli serin geçer.
Merhaba ben adenium bitkimi budamak istiyorum fakat zehirlenmekten korkuyorum kendimi nasıl korumalıyım?
***
Budamak zehirlemez. Yemeyin, öz suyunun tadına bakmayın. Bunlar yeterli. Suyu elinize bulaşırsa elinizi yıkarsınız. Ben birçok zehirli bitki budamışımdır. Hiçbir şey olmadı.
Merhaba bende tredyoldan aldım fide halinde. suyuna dikkat etmeme rağmen yaprakları sararmaya basladi. icerde camdan biraz ışık alan yerde düzelir mi ne yapmam lazim acaba.
***
Hiç mi hiç sulamamanız gerekiyordu. Zaten bunları seralarda acayip usullerde tamamen uygunsuz topraklarda yetiştirip satışa çıkarıyorlar. Her kim alsa ölüyor. Yukarıdaki bakım bilgilerini okuyun ve nasıl toprakta, daha da önemlisi nasıl şartlarda yaşayabilir öğrenin. Hiç de kolay bir bitki değildir.
Ben uygun fiyata bulduğum için dayanamadım ve adenium aldım. Şu an havalar bulutlu ve 10 derece civarında. Toprak ve saksı değişimi yapmalı mı yoksa ilkbahara kadar beklemeli miyim?
***
Şimdi ihtiyacı olan tek şey kuru toprakta olmak. Yukarıdaki bakım bilgilerini okuyun.
Merhaba, yeni aldığım adenium için toprak ve saksı değişimi yapmalı mı yoksa ilkbahara kadar beklemeli miyim diye sorduğumda bakım bilgilerini okuyun, şimdi ihtiyacı olan tek şey kuru toprakta olmak demiştiniz ama sorun da bu zaten :) Aldığım yerden sulayarak göndermişler. İlk kez aldım. 5,5’luk saksıda. Birinin gövdesi hafiften yumuşak diğeri sert durumda.Kargoda bir kaç gün ıslak toprakta kaldığı için acaba çürüme başlamış olabilir mi? Kışın bitki almayın diyorsunuz ama uygun fiyatlı bulduğum için almak istedim. Baharı beklemeyip toprağı arındırıp yeni saksı ve kuru toprağa alsam mı? Kaybetmek istemiyorum. Fikrinizi almak istedim.
***
Her halükârda sonuç %99 ihtimal aynı olur. Yani bedava bile verseler yaşatamazsınız. Sadece süper zengin evlerinin tüm yıl düzeni ısıtmalı-serinletmeli, ısı dengesinin otomatik ayarlandığı ve hava akımlarının sürekli sağlandığı şartlarda yılın her zamnında yeni bitki alınabilir.
Şimdi şu ikisinden birini yapın:
1- Bitkiyi saksıdan toprağıyla birlikte çıkarın ve açıkta bekletin ki toprak çabucak kurusun. Tam kupkuru olunca tekrar saksıya yerleştirin.
2- Saksıdan toprağıyla çıkarın. Eğer toprak kurumayacak gibi durumda ise musluk altında yıkayarak kökleri topraktan tamamıyla arındırın ve kurulayıp bir köşede bekletin. Adenium’lara uygun bir toprak karışımı yapın ama toprak kuru halde olmalı. Sonra bu toprak ile saksıya yerleştirin. Hiç sulamayın.İleride havalar ısınınca ya da yeterince ısınmadan önce bitki üzerinde filizlenmeler başlarsa o zaman sulayın.
Not: Herkesten alışveriş yapılmaz. Yazın bile olsa, ıslak toprakta gönderilmeyecek bir bitkiyi üstelik kışın ıslak toprakta gönderecek kadar bilinçsiz-bilgisiz kişiler bunlar. Dürüst kişiler her şeyi gerektiği gibi yapacakları gibi, sattıkları bitkilerde en ufak bir hastalanma alameti varsa anlarlar ve gereğini yapmadan sağlığını tam güvenceye almadan satmazlar. Diğerleri marketlerde satılamamış yarı çürük bitkileri bedavadan toplayıp internet ortamlarında yüksek fiyatlardan satıyor. Bunların mantığı sadece şu kadar: “Enayi çok.. ben müşteri bulurum”.