Opuntia kaktüs cinsinde pekçok türler var. Bu tür onlara çok benzer fakat ayrı bir cinstendir. Tek cins, tek tür olarak bilimsel adı Brasiliopuntia brasiliensis‘tir. Cactaceae (Kaktüsgiller) familyasının Opuntioideae alt familyasına mensuptur. İngilizcede Brezilian prickly pear derler. Dikenli Brezilya armutu anlamına geliyor. Ama bizde meyveli Opuntia’lara dikenli armut değil dikenli incir denir.
Brasiliopuntia brasiliensis üst kısmı görünümü. Fotoğraf: worldofsucculents.com
Özellikleri
Ana vatanı Güney Amerika kıtasında Arjantin’in kuzeyinden Brezilya vesaire daha kuzeye ekvator çizgisine kadar subtropikal ve tropikal bölgelerdir. Kış soğuklarına -5C dereceye kadar hiç zarar görmeden dayanır. Veya mesela sardunyaların bahçeye ekili olarak kışı hafif veya orta hasarlarla sağ salim atlattıkları yerlerde Brasiliopuntia brasiliensis kaktüsleri kışın hiçbir zarar görmez.
Görüp göreceğiniz en tehlikeli kaktüslerin en başta gelenlerinden biridir. Dikenleri derinizi battığı anda bitkiden kopar ve çekseniz çıkmaz. Esas kötü tarafı çekip çıkarmaya çalışırken çok büyük acılar çekersiniz. Dikenlerinin büyük tehlikesi olduğunu düşünüp bu kaktüsten edinmeyin. Çocuklara batarsa fena acı çeker, çok ağlarlar. Hem kalın uzun dikenleri hem küçük dikenleri aynı derecede tehlikelidir.
Diken tehlikesi asla bitmez. Ana gövdesi bile dikenlerle kaplıdır. Öyle ki, gövdeyi tıraş edip dikensiz bıraksanız zamanla gövde tekrar tehlikeli dikenlerle kaplanır. Bu özelliğinden dolayı kaktüs aşılamalarında anaç kök bitki olarak kullanımı sakıncalıdır. Yani alt anaç kısım sürekli tehlikeli dikenli olacaktır.
Dimdik bir ağaç gibi yetişen bir kaktüstür. Doğal yaşam alanlarında boyu 20 metreyi bulur. Bizim klasik köy kavakları ve kara serviler gibi dalları yanlara pek fazla uzamaz görüntüye sahip bir ağaç olur.
Çiçek açma olgunluğuna gelmesi 3 yaşından sonradır. Yaz başında pekçok açık sarı çiçekler açar. Peşinden hızlıca meyvelerini büyütür. Meyvelerin yenebilecek irilikte olması ancak gübreli toprakta iyi bakımla mümkündür. Yoksa gereği kadar irileşemezler.
Gelişim özelliği
Brasiliopuntia brasiliensis küçük fideleri klasik kaynanadili kaktüsleri gibi dil ucuna dil gibi gelişirken, kökleri güçlendikten sonra esas ana gövde yapmaya koyulur. Silindir çubuk gibi uzattığı ana gövde sağlamca ortalama 15cm veya daha fazla uzadıktan sonra tepe ucundan her yöne birçok diller geliştirir. Yaz sonunda veya ertesi yıl ilkbaharda ana gövde uzaması tekrar başlar ve o da biraz uzadıktan sonra tepesinden çevreye diller geliştirir. Biraz daha güçlendikten sonra uzattığı silindir dallar artık bir değil, birkaç tane olur. Ana gövdenin yanlarından da silindir çubuk dallar geliştirir. Her bir çubuk dal kendi yan ve uç “dil”lerini oluşturur. Ağaç gibi uzadıkça en alt en eski dallar kuruyup düşer.
Bahçe güvenlik çiti olarak kullanımı
Öncelikle belirtmeliyim ki acısını en çok siz çekersiniz. Dikenlerinin feci tehlikesini yukarıda anlattım. Gerçekten çok acı veriyor. İkliminiz uygunsa çiçek hırsızı yetişkinlerin, diğer hırsızların ve yaramaz çocukların bahçeye yaklaşmasını istemiyorsanız kullanabilirsiniz. Çeşme, Didim, Marmaris, Bodrum, Datça vb düşük rakım güneybatı ve güney sahil kasabalarında kışın zarar görmez. Bahçe kenarı boyunca 60cm aralıklarla fideleri ekin. İlkbahardan sonbahara toprak kupkuru oldukça sulayın. Toprağı biraz humuslu, biraz gübreli yaparsanız 3-4 yılda 1 metreyi kesin aşarlar ve ara boşluklar tamamıyla kapanır. İstediğiniz boya ulaştıktan sonra üst budamalarla fazla uzamalarına izin vermeyin. Böylece yan dallar vererek daha sıkı bir çit bitkisi haline gelir.
Yetiştirme, bakım
Brasiliopuntia brasiliensis aslında bakım filan istemez. Toprak seçmez. Kışın soğukta ıslak toprakta kalmaktan hiçbir zarar görmez.
Toprak olarak sıradan bir arazi toprağı + dere kumu karışımı uygundur. Sırf arazi toprağında bile yetişir. Ama saksıda yetiştirince toprak fena sıkışma yaptığı için mutlaka toprağı dere kumu veya ponza taşı ile harmanlamalısınız. Çok güçlü ve hızlı gelişmesini, birkaç yılda devleşmesini istiyorsanız torf + kireçsiz arazi toprağı + dere kumu + ponza taşı + koyun gübresi veya solucan gübresi hepsini eşit oranlarda harmanlayıp karışım yapmanızı tavsiye ederim.
Sulamaları toprak kupkuru oldukça yapın. Sadece ilkbahar ortası – yaz başı döneminde biraz daha sık sulamak iyi olur. Bodrum vb yerlerde bahçede yetiştiriyorsanız hiç sulamasanız da olur. Ama ilk iki yılı atlattıktan sonra.
Zararlıları, hastalıkları 7 yıldır gördüğüm kadarıyla hiç yok gibi diyebilirim. Yoğun kireçli topraklar gelişimini yavaşlatır. Bir de toprakta nematod parazitleri varsa küçük fidelerin gelişimini fena halde sekteye uğratırlar.
Budamalar
Budama pek gerekmez. Ağaç görünümlü özel şekil vermek istiyorsanız budayın. Boyu uzadıkça en alttaki 4 yılını tamamlamış yan dalları ve dilleri ana gövdeye bitiştiği yerden dikkatlice keserek budayın. Birden fazla ana gövde geliştirmişse isterseniz o şekilde yetiştirin, isterseniz tek ana gövde halinde uzayacak şekilde tek bırakın. Aslında tek gövde halde uzaması daha iyidir. Zira fazla gövdeli olursa fazla yer kaplar. Dikenlerinin tehlikesinden ötürü ne kadar dar çevre kaplarsa o kadar iyidir.
Brasiliopuntia brasiliensis çoğaltılması-üretimi
Tek dilleriyle, yan dallarıyla, tohumla her yolla basittir. Çelikler sorunsuz köklenir. Bahçemde üstten kopup düşen dillerin ben bir şey yapmadığım halde toprakta köklenip filizlendiğini görmüşümdür. Kış sonundan yaz ortasına kadarki dönemde, herhangi bir parçayı kesip aldığınızda önce birkaç gün açıkta bekletin (kesik yerin kuruması için). Sonra kuru toprağa ekin. Bir hafta geçmeden önce can suyu vermeyin.