Özellikleri
Sellukanın ana vatanı Amerika kıtalarının orta kısmı ve orta kısmın biraz daha güneyi olan tropikal iklim bölgeleridir. Güneşi ve sıcağı sever. Yaprakları aynı fasulye yaprakları gibidir (üç yaprakçık bir arada). Ve onun gibi başka bitkilere ya da değneklere sarılarak uzar gider. 6 metre kadar uzar. Kış soğuklarına -6C dereceye kadar dayanır.
Unutulup gitmekte olan eski tip süs bitkilerinden, çiçekleri güzel kokulu nostaljik bahçe süs bitkilerindendir. Çiçekleri kıvrımlı olur ve günden güne rengi değişir.
Çiçek açması
Genellikle ağustostan önce çiçek açmaz. Nitekim bazı tropikal bitkiler yazın gündüz süresinin fazla uzun sürdüğü kuzey ülkelerinde ilkbahar sonundan yaz ortasına kadarki dönemde çiçek açmazlar. Selluka da bu özelliktedir.
Çiçeğinin kokusu sümbül, yasemin ve manolya kokularının karışımı gibidir. Büyük salkımlar halinde açan selluka çiçeklerinin kokusunu olağan üstü güzel bulanlar çoktur. İki metre uzaktan bile koku hissedilir. Çiçekleri ayrıca yapısı ve rengi ile çok sevilir. Burgulu şekilde olup günden güne renk değiştirir. Sarı, mor, beyaz ve pembe.
Polenleşme ve tohum oluşumu
Selluka çiçekleri çeşitli böcekleri ve kelebekleri cezbettiği halde polenleşme ancak çiçeklerden eksik olmayan karıncalar sayesinde mümkündür. Karınca olmayan yerde sellukalar tohum vermez. Çiçek açması genellikle yaz ortasından sonra ve sonbaharda olduğu için tohum oluşumu çoğu zaman kış soğuklarına sarkar. Tohumlar yeşil fasulye gibi tohum kılıfı içinde gelişir (fasulyeden ziyade iri börülcelere benzerler). Eğer tohum kılıfları hala yeşilken kış soğukları başlarsa kurumalarını beklenmeden almalı, havadar ve kuru bir yerde kurumaya bırakmalısınız. Yalnız, don olayı olmayan yerlerde tohumları bırakın bitkinin üzerine kalsın.
Yetiştirme, bakımı
Ne kadar uzun süreli güneş alırsa o kadar sağlıklı gelişen selluka sıcağı ve suyu seven bir bitkidir. Sıcak aylarda toprak hafifçe kurumaya başlayınca tekrar sulayın. Serin havada daha seyrek sulama yeter. Kış boyunca hiç sulamasanız bile (soğuk yerde olması şartıyla) zarar görmez.
Organik besleyiciliği yüksek, humuslu ve yumuşak toprakları sever. Verimsiz toprakta ya da torf toprakta yetiştirecekseniz yaz başı – sonbahar başı arasında 15-20 günde bir çok hafif dozajda bitki besini suya karıştırarak vermelisiniz. Tavsiye dozajın yarısını ayarlayın.
İlkbaharda hızlı uzayan dalları 30cm kalacakları kadar kısaltın. Böylece daha çok sayıda dal uzatır. Bundan sonra budamayın. Saksıda yetiştirip kışın kapalı yere alacağınız sellukaları bu sırada budayın. Yani içeri alırken 15cm gibi kısa hale getirmeniz iyi olur. Bahçelerde kışı zarar görmeden atlatan sellukaları ise kış sonunda yarım metre kalacakları şekilde budayın.
Fide üretimi
Selluka Cochliasanthus caracalla türünü çoğaltma yolu çoktur. Tohumla, her tip çelik yöntemiyle, yaprak çeliği ile, havai daldırma ve basit daldırma yöntemleriyle..
Tohumları ilkbahar başında uzun süre güneş alacağı bir yere 1cm kadar derine gömün. Sık sık sulamayın. Güneşin ısıtmasıyla en geç üç haftada çimlenirler.
Çimlenmeyi çabuklaştırmak için selluka tohumlarını ekmeden önce akşamdan kaynar suya bastırın ve sabaha kadar bekletin. Sonra ekin. Ama aslında buna hiç gerek yok. Tohumları güneşli yere ekmek yeterlidir. Tohumları kış sonunda kapalı ortamlarda ekerek fideler elde ettiyseniz ilkbaharda dışarıya açık havaya çıkarmada acele etmeyin. Gece ısınının 9C derecenin altına hiç düşmeyeceği günleri beklemelisiniz.
Bahçede yetiştirdiğiniz sellukanız tohum vermedi ise ve kışın hayatta kalamayacağı kadar soğuk olan bir yerde yaşıyorsanız sonbaharda dallarından alıp evde güneşli pencere önünde köklendirmeye çalışın. Başarırsanız ilkbaharda tekrar bahçeye dikersiniz.
Kış korumasında selluka çoğaltma
Kışın fazla soğuk olan memleketlerde saksıda yetiştirip kışın korursanız yıllarca yaşar. Kış korumasını evlerde güneşli pencere önünde toprak kurudukça sulayarak bekletmekle yaparsınız. Veya donmayacağı kadar soğuk (garaj, bodrum vs) kapalı bir yerde hiç sulamadan bekletin. Kış korumasına aldığınız veya dışarıda bıraktığınız sellukalarınızdan tedbir amacıyla çelikler almanızı ve ayrı bir saksıda güneşli pencere önünde köklendirmeye çalışmanızı tavsiye ederim.
Çelik almak için uygun zamanı öğrenebilir miyim?
***
Fazla dalları varsa şimdi başlayın ve ilkbahar sonuna kadar zaman zaman farklı dallardan denemeler yapın.
Renkli olması için iki tane fidan dikimi önerenler var. Doğru mudur?
***
Zaten bir çiçek her gün renk değiştirir ve sonra solar gider. İki ayrı bitkinin yan yana dikilmesi gerekmiyor.
Merhaba selluka çiçeğini çok seviyorum fakat yetiştiremiyorum. Sabahtan saat ikiye kadar güneş alan havadar balkonda büyük saksı içindeki selluka kurudu. Daha sonra tekrar aldım. Acaba çok sıcak olduğu için mi kurudu? Nerede yanlış yapıyorum? Bir de önümüz kış. Balkonda zarar görür mü?
***
Muhtemelen toprağın niteliği yüzünden kurumuştur. Bundan sonra salt hazır poşet toprak kullanmayın. Çünkü yazın sıcakta kökleri pişiriyor. Hazır poşet toprağı doğal arazi toprağı ile eşit oranlarda karıştırırsanız sıcak memleketlerde balkon saksıları için çok faydalı olur. Kışın selluka İzmir şartlarında tamamen kurusa bile kökleri sağlam kalır ve ilkbaharda yeniden filizlenir.
Tohumları bardağa ekip sulayıp poşeti bağladıktan sonra sulanması gerekiyor mu?
***
Elbette sulayacaksınız. Aslında poşetle kapatmak hiç gerekmez. Bu sadece her gün sulama imkanı bulamayan insanlar için bir kolaylıktır. Kapalı tutacaksanız da sakıncası yok. Tohumlar çimlenmeye başlar başlamaz poşetten çıkarmanız şart.
Saksıda olan selluka fidemi ne kadar uzayınca tepesinden kesmeliyim? Çok ince dal ve sürekli uzuyor. Yan dallarının gelişip daha gür olmasını istiyorum.
***
Şimdi bu zamanda ne olacağı belli olmaz. Yan dallar vermesi için uzun dalları kesme işinin ilkbaharda yapılması tavsiye edilir.
Bu bitkiyi büyük bir saksıda sağlıklı yetiştirebilir miyim?
***
Evet uygundur.
Selluka bitkimi tohumdan yetiştirdim. Çimlenme sonrası şaşırtma işlemini de gerçekleştirdim. Sulamasına dikkat etmeye çalışıyoruz fakat yapraklarını içe doğru kapattı.
***
Fide şaşırtması bu tür için uygun değil. Sonuç ne olur bilmem. Bekleyip göreceksiniz.
Sellüka büyük saksıda mı yetiştirilmeli? İzmir’de kışın balkonda durabilir mi?
***
Evet büyük saksı daha iyidir. Kışın orada güney cephe balkonda pek zarar görmez.
Mart ayında ektiğim sellukam 3m’den fazla büyüdü. Keyfi çok iyi. Ama çiçek açmadı. Ne yapmalıyım ki çiçek hatta çok çiçek açsın?
***
Yazı içinde bunun açıklaması vardı. Bir şey yapmanız gerekmiyor. Çiçek açma zamanı yaz sonundan önce pek olmaz. Genelde, en çok eylül-ekim aylarında çiçek açıyor.
Sellukanın yapraklarında sararmalar oldu. 1 gün içinde sararıp dökülüyorlar. Kırmızı örümcekten şüphelendim ama herhangi bir zararlı bulamadım. Demir eksikliği olabilir diye toz demir verdim. Sararma ve dökülme yavaşladı ama halâ devam ediyor. Neden olabilir? Çiçeklerde tomurcuklanma oldu. Ama tomurcuklar da çok az da olsa dökülüyor. Normal midir bilmiyorum. NPK’lı ve diğer elementleri içeren sıvı gübre versem ne kadar zaman içinde kendini toplar?
***
En iyisi hiçbir şey yapmayın. Çünkü muhtemelen toprağının kimyasal dengesi bozulmuştur. Bu durumda bitki besinleri, gübreler ancak toprağı büsbütün zehir haline getirir. Saksılardaki toprağın kimyasal dengesinin bozulmasında, toprağın bitkiye zararlı hale gelmesinde en yaygın etken az miktar su ile sulamaktır. Şimdilik kendi haline bırakın. İlkbahara sağ çıkarsa büyük bir saksıya sağlıklıklı toprak ilavesiyle selukanızı aktarın. Şu sayfayı mutlaka okuyun: Yaygın ve öldürücü sulama hatası
Yaklaşık 7 yıldır Selluka yetiştiriyorum. Bol güneş alıyorlar ve çite zeytine begonvile sarılıyorlar. Son 3-4 yıldır çiçeklerin kokularında azalma var. Hatta bu yıl neredeyse hiç kokmuyorlar. Neden olabilir?
***
Bu konuda bilgim yok. Yaşlanmış olmalarından kaynaklanır mı onu da bilmiyorum. Eğer hiç budama yapmıyorsanız bunun etkisi olabilir. Uzun ömürlü bitkilerde çiçek veya meyve verimi sürekli yaşlı dallarda oluyorsa zamanla verim düşer. Ara sıra yaşlı dalların yerini genç dalların alması her türlü verimliliği arttırır. Yani ara sıra gençleştirme budamaları çok iyi olur. İlkbaharda güzelce budayın bence.
Şellukayı bahçede saksıda yetiştirmek için kaç litrelik saksı en uygundur? Her yerde büyük saksı deniyor.
***
Evet saksıda olunca ve güneşli yer istiyorsa, hatta bu kural tüm bahçe-balkon saksı bitkileri için geçerlidir, kocaman saksılar kullanmak lazım. Küçük saksılarda açık havada güneş altında bitkiler gerektiği gibi gelişemez.
Ben yeni selluka fideleri aldım. Büyük bir saksıya 4 adet fideyi aralıklı olacak şekilde diktim. Toprak olarak …. 2017 den beri her yıl alıyorum bu çiçeği. İnternette gördüm ve bayıldım. Bir türlü yetiştirmek nasip olmadı. Balkonda bakıyorum. Boylanıp dallanıyor. Haziran sonunda birden yapraklar sararıp dökülüyor ve kuruyor. Bu konuda yukarıda yazdıklarınızı dikkate alacağım. 3 sorum olacaktı size. Yeni aldığım fideler için bu toprak kalitesi uygun mudur? Tek bir saksıda olmaları sorun olur mu? Bu ayda dikim yaptığım için gelişim gösterir mi? Muhtemelen çiçeklenemeycektir diye düşünüyorum.
***
En kötü arazi toprağı bile o yaptığınız karışımdan bin kat daha sağlıklıdır. Cocopeat, perlit ve vermikülit saksı bitkilerinde sadece zarar, ziyan yapar. Toprağı biraz olsun verimli olan bir yerden alacağınız arazi toprağı + torf + iri taneli dere kumu + ponza taşı + yanmış koyun gübresi. Bakın 5 madde yazdım. Her biri eşit ölçülerde karışım pararsanız selluka için fazlasıyla iyi olacaktır. Bunlardan başka bir şey karıştırmayın. Solucan gübresi ise, nereden aldığınıza, hangi marka olduğuna göre güvenilirliği değişir. Türkiye’de bu iş çok karmaşık olduğu için maalesef solucan gübresini açıkça tavsiye edemiyorum. Çok kişinin canı yandı. Ama doğru usulde üretilmiş olanları tam güvenlidir onları ise bulmak şansımıza kalmış. Bir saksıda çok sayıda olmalarına gelince: Saksının çapı 30cm ise 4 fide için uygundur. Ağustos sonuna kadar güneşin fazlasından korumanızı tavsiye ederim.
Selluka hayalimdi ama dilini çözemedim. Birkaç ayda hızla büyüdü ama alt yapraklarında sarı. Kırmızı mercimek büyüklüğünde lekeler oluştu (kuruma değil). Ayrıca kimi alt yaprağın ortasında hafif renk açıklığı da var ve yaprak uçları kurumuş. Nerede hata yaptım bilmiyorum. Birkaç gün içinde bu hale geldi. Bana tavsiyeniz olur mu? Balkonda,en az 5-6 saat sabahtan öğleden sonraya kadar güneş alıyor. 30 cm’lik derin saksıda. 1 ay önce akıllı gübre vermiştim. Toprağı kurudukça drenajdan çıkmayacak şekilde akşamları su veriyorum.
***
Selluka sorunlu bitkilerden olduğundan dolayı halk arasında hiç yaygınlaşamıyor. Yapacak pek bir şey yok. Yaz sıcaklarında kötüleşip sonbaharda tekrar canlanmaya başlar. Bir komşumun iddiasına göre belediyelerin sivrisinek ilaçlamaları bu ve benzeri türlerin yapraklarını mahvediyor. Komşum yaşlı, tecrübesi yüksek bir meraklı ve bu yüzden iddiasını göz ardı edemedim. Ama yine de kesin doğru bir bilgi olduğu öne sürülemez. Son iki üç yıldır yaz sıcakları buralarda felaket zararlı oluyor ve bunun da mutlaka olumsuz etkisi olur. Doğu cephe, açık hava en iyi şartlar. Saksısı küçük değil. Bunlar iyi. Fakat sulamanız çok zararlı bir sulama biçimi. Şuradan okuyun: https://azbitki.com/yaygin-ve-oldurucu-sulama-hatasi
Sellukam inanılmaz sağlıklı yetişiyor. Merak ettiğim uzun ömürlü bir bitki mi?
***
Evet uzun ömürlü ama yıldan yıla bünyesinin direncinin düşmesi riski var. Toprağının özelliğine göre 3. yıldan itibaren her an ölebilir. Bu yüzden tohumlarıyla veya dallarından köklendirmekle yenilerini üretmeye çalışmalısınız.
Selluka dalında çoğaltma yapmak istedim beceremedim. Dalarını kesip üc göz bırakarak bir gözü toprak altında kalarak saksıda tutmadı Bu konuda bilgi verirseniz sevinirim.
***
Yılın çeşitli zamanlarında tekrar deneyin. En önemli püf noktası toprağın niteliğidir. Bakınız: https://azbitki.com/koklendirme-topragi/
Sellukamı kışa girmeden budamıştım. Şimdi dip kısmından 3 sürgün vermiş. Bir sürgün 1 metreyi aştı. Diğer ikisi 30-40cm civarında. Bu dip sürgünlerinden çıkartarak çoğaltmak mümkün mü? Eğer değilse budamamam gerekir mi uzun dala kuvvet gitmesi açısında? Cevap için şimdiden teşekkürler, çok şey öğrendim sizden, severek okuyorum.
***
Bana sorarsanız hiçbir şekilde rahatsız etmeyin. Üç dallı veya daha fazla dallı olarak büyüsün. Böylece çok daha fazla çiçek açar.
Hem yerde hem saksıda defalarca yetiştirdim, çok güzel hızla büyüyüp birden bire ölüyor, nedenini çözemedim.
***
Ben de net bir cevap veremeyeceğim. Bir tahminimi yazayım:
Yaprak bitlerinin her bitkiye zararı aynı olmuyor. Esas kendi zararları, mesela düşünün bir bitkiye daha fazla zarar verirler ama o bitki yaşamına devam eder. Başka bir türe çok daha az zarar verirler ama o bitki ölür gider. Bu ölümden sebep o yaprak bitlerinin taşıdığı birtakım virüslere o türün hiçbir direncinin olmamasıdır. Yaprak bitlerinin bulaştırdığı virüsler yüzünden ölen bitkiler var. Bunu düşünün. Belki sizin oralarda olan bir virüs türüne sizin oranın yaprak bitleri taşıyıcılık yapıyor olabilir ve sellukaların o virüse karşı hiçbir direnci olmayabilir. Başka bir şey şu an için aklıma gelmiyor. Topraktaki kök yiyen kurtlar yüzünden ölüyorlardır diyecektim ama çok defa farklı ortamlarda denediğinize göre en azından birkaç tanesinin ölmemesi gerekirdi.
Çok şükür sellukam 1 yılı tamamlamak üzere. Sonbaharda 2 defa tomurcuklanmıştı ama nerede hata yaptım bilmiyorum açmak üzereyken düştü. Yaklaşık 3m ve gövdede yaprak ve yan dallar yok. Nasıl ve ne zaman budama yapmalıyım? Toprağına takviye besin vermeli miyim? Kış boyunca yapraklarını dökmedi ama yaprakları çok sağlıklı görünmüyor (sararmalar ve üzerlerinde sarı noktacıklar var) bu durum mevsimden dolayı olabilir mi?
***
Elbette mevsimin etkisi vardır. Havalar ısınınca yeni dallar uzatır. O zaman eski kötü dallardan istediğiniz kadar budayın. Alt kısımlardan güçlü sürgünler uzarsa üst kısmı komple kesebilirsiniz. Şimdi budamanızın faydası olmaz. Diğer bakım işlerini yazı içinde anlattığım gibi yapmalısınız.