Bir filkulağı, bir bahçede gelişmiş hali
Dünyada en çok filkulağı (elephant ear) adıyla bilinen süs bitkileri iki ayrı cinsin çeşitli türleri ve hibritleridir. Alocasia türlerinin yaprakları genelde uçları yukarı doğru gelişir. Ama Colocasia türlerinin yaprakları birçok bitki gibi yaprak uçları aşağı yöneliktir. Her ikisi de Araceae familyasının Colocasieae grubundan yumrulu ve rizomlu bitkilerdir. Alocasia cinsinin yumrulu ve rizomlu 81 filkulağı türü var. Colocasia cinsi büyük rizomlara sahiptir ve en az 25 türü vardır.
Bu bitkiler zehirlidir fakat Güneydoğu Asya, Okyanusya civarında bazı filkulağı türlerini iyice pişirerek yerler. Ve bu amaçla tarımı yapılır. Türkiye’de de aynı şekilde Mersin civarlarında Colocasia esculenta türü yemeklik amacıyla tarlalarda yetiştirilir. Bizdeki yöresel adı gölevezdir.
Salon ve ofislerin dekorasyonunda önemli yeri olan filkulağı çeşitlerinin bakımı hakkında burada bilgi vermiyorum. Aşağıda bahçelerde yetişmeye uygun birkaç tür hakkında kısa bilgiler..
Bahçelere uygun filkulağı çeşitlerinden birkaçı
Yaprakları devleşen Alocasia türlerinin yaprakları havası nemli (deniz etkisindeki) yerlerde güneş sayesinde 1m²’den daha fazla geniş ve uzun yapılı olur. Yaprak sapı uzunluğuyla beraber 3 metreyi bulur. Birkaç tür ve kültivar kışın don olaylarının hemen hiç olmadığı (veya sadece kışın don olaylarının çok hafif geçtiği) il ve ilçelerimizde bahçelerde yetişmeye uygundur.
Direkt güneşe ya da filtrelenmiş güneşe ihtiyaçları var. Kışın -1C derece soğuğa kadar pek fazla zarar görmezler. Soğuğa dayanıklılıkları kof değil de dengeli gelişimlerine göre değişir. Soğuğun uzun sürmesine göre yapraklar soğuktan yanar. Ama her yıl baharda sıcakların artmasıyla beraber yeniden yeşerir ve her yıl çok daha büyük yapraklı olurlar. Küçük bir yavru iyi bakım şartıyla en geç 3. yılda devleşir. Devleşmeleri yumru – rizom kısmının zamanla güç kazanıp büyümesine bağlı.
Bahçe havuzlarında su içinde yetişmeye uygundurlar. Fakat su sabit, her zaman aynı olursa oksijen tükenir, kökler çürüyüp bitkiler ölür. Devamlı akan bir süs çeşmesi veya bir süs fıskiyesi ile suyun oksijen kazanması gereklidir.
Alocasia macrorrhizos (yabani taro)
Kış soğuklarına dayanıklılığı: -9,4C derece. Toprak: Nötr (pH 6.6 ila 7.5). Boy: 2 metreye çıkar. Çiçek rengi: Krem, koyu krem, ten renginde.
Alocasia macrorrhizos ‘Borneo Giant’
Kış soğuklarına dayanıklılığı: -4C derece. Boy: 3 metrenin üzerinde. Çiçek rengi: Yeşilimsi.
Alocasia macrorrhizos ‘Black Stem’ (kara sap’lı yabani taro)
Kış soğuklarına dayanıklılığı: -7C derece. Toprak: asitli, hafif asitli ve nötr (pH 5.6 ila 7.5). Boy: 5 metreye yakın.
Alocasia odora
Kış soğuklarına dayanıklılığı: -15C derece. Toprak: orta asitli ila hafif alkalinli topraklar (pH 5.6 ila 7.8). Boy: 2 metrenin üstünde. Çiçek rengi: Soluk pembe ve fuşya renklerinde.
Alocasia Robusta
Kış soğuklarına dayanıklılığı: -3.8°C derece. Toprak: orta asitli, hafif asitli, nötr (pH 5.6 – 7.5 aralığı). Boy: 6 metre. Çiçek rengi: Çok açık krem ve beyaz..
Küçük yapraklı fil kulağı bitkisi sahibiyim. Aldığımdan beri dış yaprakları eğilip sararıyor ve yere kadar eğiliyor. Oyaprağı gövdesinden ayırınca ortasından yeni yaprak çıkmaya başlıyor. Dış yapraklarındaki sorunun ne olduğunu çözemedim.
***
Evlerde fil kulaklarına mutlaka mini örümcek bitler musallat olur. Bunlar yüzünden yapraklar son derece kısa ömürlü kalıyor. Bitler yaprakları sürekli sömürerek öldürür. Bitleri görebilmek için yapraklarına güneş gelmesi gerek. Güneşin sıcaklığıyla bitler hızlı hareket eder ve o sayede gözle görülmesi zor olan çok küçük ve renksizce olan örümcek bitleri görebilirsiniz. Çaresi, eğer etkili bir ilaç bulamazsanız her gün ıslak bezle yaprakları silip bitleri temizlemektir. O zaman yapraklar birkaç ay gibi uzun süre sağlıklı kalırlar.
Fil kulağı bitkisinin öz suyu ağzıma kaçtı. Dilim uyuştu. Bildiginiz zararları var mıdır?
***
Yani yenecek bir bitki değil. Özsuyunda okzalik asit bulunur.
Fil kulağı çiçeğimi nasıl çoğaltabiliriz?
***
Dipten yavrular. Onları ayırarak çoğaltabilirsiniz.
Elimde boyum kadar bir fil kulağı yaprağı bulunuyor. Kaynaklardan araştırdığım kadarıyla yapraktan köklendirme tavsiye etmiyorlar ancak bunu çöpe atmaya asla kıyamam şansımı deneyeceğim. Suda mı köklendirme tavsiye edersiniz yoksa toprakta mı?
***
Sadece yaprak ise hiç uğraşmayın (uzunca bir yaprak sapı üzerinde koca bir yaprak). Ne yaprakta ne de sağlam görünen sapında asla köklenme olmaz. Ancak dipten bir yan filizden uzamış bir yaprak ise ve dipte filizin kendi rizom oluşumu varsa o takdirde gübresiz, kumlu bir toprakta kolayca köklenir.
Merhaba, alocasia macrorrhizos bitkim var. Yapraklar çok canlı. Bazı yapraklarım dallarında aşağı doğru eğilme ve dallarda kırılma oluyor. Bunu nasıl önleyebilirim? Sonbahar aylarında haftada kaç kere sulamalıyım? Az sulamaktan olabilir mi?
***
Toprak yüzeyinde hafiften kuruma görmüyorsanız haftalar geçse bile sulamayın. Susuz bıraktıysanız ondan etkilenmiştir ama önemli bir sorun değil. Yaprak ömrü uzun olmaz. Sonbaharda, bulunduğu ortamın ısı yetersizliği yüzünden eski yapraklar daha çabuk bozulabilir. Yaprakların en büyk düşmanı gözle görülmesi zor olan örümcek bitlerdir. En az haftada bir defa ıslak bezle yer yerini iyice silmekle belki başa çıkabilirsiniz. Ne kadar sık silerseniz o kadar etkili olur.
Yaprakları kurumuş bir fil kulağını kurtarmaya çalışıyorum. Yaprakları kesmeli miyim? Nasıl bir bakım uygulamalıyım?
***
Son yıllarda satılanlar bambaşka türler. Önce hangi tür olduğunu tespit edin ve sonra o türün bakım bilgilerini arayın.
Büyük yaprağımda bozuk para büyüklüğünde önce sararma şimdi de incelme gözlemliyorum. Sanırım oradan bir açılma meydana gelecek. Bunun önüne nasıl geçebilirim?
***
Geçemezsiniz. Bozulmalar geri dönmez, ilerler. Filkulağı türlerinde yaprakların sağlığına en başta dikkat etmeniz lazım. Zaten fazla ömürlü olmuyorlar. Örümcek bitler olmazsa olmaz baş düşmanıdır. Toprağın tuz tutucu özelliği de öyle. Toprak ve sulamada şu iki sayfaya göre hareket edin:
1- Salon bitkilerine sağlıklı torf toprak hazırlamak
2- Yaygın ve öldürücü sulama hatası
Çiçeği alalı 3 gün oldu. Yapraklarından su damlıyor. Neden su geldiğini anlamadım. Sürekli mi böyle su damlatır? Çocuklar elleyip duruyor. Göz yaşı damlası gibi.
***
Tüm Arum familyası türlerinin ortak özelliğidir. Ama her zaman değil. Hava neminin sıcaklığa göre daha baskın olduğu gece saatlerinde ve eğer bulunduğu yerde hava hareketleri yoksa.. Ve eğer toprağı fazla ıslak ise. İşte bu şartlarda gece boyunca yapraklar su damlatır. Sizinki eğer bütün gün su damlatıyorsa hem eviniz bitkilerin yaşayamayacağı derecede havasız hem de toprağı kökleri çürütecek kadar olumsuz özellikler taşıyor demektir. Hiç sulamayın. Bırakın toprak iyice kurusun. Hatta yapraklarda pörsüme görmedikçe hiç sulamayın.
Fil kulağı bitkimin yavrusunu bu mevsimde başka saksıya ayırabilir miyim? Havalar izmir’de sıcak gidiyor 19-20 derece civarı.
***
Ev içinde yetiştiriyorsanız ve bulunduğu yerde gelişimi hızlı ise evet. Diğer şartlarda nisan ayını bekleyin.
İlk kez fil kulağı bitkisi bakıyorum. Çiçek açar mı onu öğrenmek istemiştim.
***
Evet ama gösterişli değil. Sadece yapraklarının güzelliği için yetiştiriliyor.
Fil kulağı kökleri haşlanıp yemek yapılır mı veya kızartma yapılarak yenir mi?
***
Her türü uygun olmaz. Zehirleyebilir. Siz şu sayfaya bakın: Colocasia esculenta, gölevez (taro)
yeni aldığım alocasia machorriza mi serada saksını değiştirmiştik. Dibinden fazla su akıyor ancak bir miktarda haznesinde içinde tutan cinslerden. İlk hafta önce yaprağı ucundan sarardı ve kırıldı. Sonraki hafta diğer dalı kırıldı. Bir yandan yeni yaprak verdi. Yeni yaprakta gece sulanma olmuş. Haftada 1 iyi suyla duş yaptırıp iyi suyla suluyorum. Dallarının kırılması saksı kaynaklı ve köküne zarar veriyor olabilir mi?
***
Dallanma olmaz. Dal dediğinize göre alakasız bir tür olmalı. Eğer bahsettiğiniz tür olduğundan eminseniz dal demekle yaprak sapını kastediyorsunuzdur. Bahçemde aşırı rüzgarda, lodos ve poyraz fırtınalarında bile yaprak sapları kırılmıyor. Siz nasıl bir ortamda tutuyorsanız onun etkisi vardır. Bu türler ışık yetersizliğinde son derece güçsüz olur. Direkt güneş günde en az iki saat alması lazım. Bunun dışında diğeer gündüz saatlerinde son derece güçlü gün ışığı lazım. Ayrıca örümcek bitler fil kulağı bitkilerinin tüm gücünü emip tüketirler. Önlem için neredeyse her gün yapraklarını ıslak bezle silmeniz lazım (ektili bir ilaç bulamadığınız takdirde). Yıkamak etki etmiyor çünkü filkulağı yapraklarının özelliği o parazitlerin tutunup yuvallanmalarına elverişli dokuya sahiptir.
Merhaba. Benim odora var. Gelişimi yaprak çıkarması falan çok iyi ama evin içinde çok yer kaplıyor. Doğu cephesi olan balkona alabilir miyim acaba?
***
Dışarıda kışın yapraklar tümüyle gider. Yazın (balkon açık ise) oranın hava nemliliği muhtemelen çok yetersiz kalır ve yapraklar gerektiği gibi serpilemez. Şimdi dışarı çıkarmadan önce toprağının iyice kurumasını bekleyin. Çünkü yaş veya nemli toprakta aniden soğuk yere çıkınca tamamıyla çürür. Toprak kupkuru iken çıkarırsanız sadece yapraklar soğuktan kururlar ama ana rizom sağlam kalır. Bence yerini değiştirmek yerine yapraklarını azaltın. Böylece daha az yer kaplayacaktır.
Filkulağı haftada bir yaprak silerek böceklenmenin önüne geçilebilir mi?
***
Hayır. Mümkün değil. Özellikle sıcak odalarda her gün ıslak bezle her yerini silmek lazım. Tabii eğer hiç bit yoksa o kadar sık silmeye gerek yok.
Bir seneden uzun bir süredir alocasia bakıyorum. 1,5 ay önce evimi değiştirdim. Daha yeni yapraklarda çürümeyle birlikle eğilme başladı. Pencereden uzakta ama aydınlık bir yerde. Dışarısı -20 derecelerde. Böyle olunca evin ısısında değişme oluyor(18-24). Üşüme ihtimali varmı? Bu sorunun nasıl önüne geçebilirim?
***
Hayır o kadar sıcak fazlasıyla yeterli. Bozulmasından sebep şudur: Eski evinizde daha sıcağa alışıkken “aniden” daha az sıcak yere geldiği sırada toprağının ıslak olması ya da yeni yere gelince sulamanız yüzündendir. Böyle olunca tüm kökler çürüyor. Yer değişiklikleri sırasında bitkilerin toprağı kuru olmalı ve yeni mekanda ilk on gün kuru toprakta bekletilmelidir. Tüm bitki türleri için geçerli bir kural. Şimdi toprak tamamen kuruyana kadar hiç sulamayın. Bu sırada yapraklar da kurur ama önemli değil çünkü çürümeye başlamışlar. Toprak iyice kuruduğu zaman toprağı eşeleyip kabartın. 3 gün bırakın havalansın. Ondan sonra tekrar sulamaya başlayın. Tam pencere yanında tutun ki ışıksız kalmasın. Sizin orada kışın gündüz süresi zaten çok kısa iken bir de loş ışıklı köşelerde durması iyi olmaz.
Merhaba odora cinsi fil kulağı bitkim var. Daha yeni aldım ama neredeyse her gün özellikle geceleri yapraklarından su damlatıyor. Küçük cocuklarım var korkuyorum zehirli falan olur mu diye.
***
Damlaların zehirlemesi pek mümkün değil ama yaprakları yerlerse mutlaka zehirlenirler.
Sonbaharda bahçeye ektiğim fil kulağına şimdi kar yağıyor. Zarar verir diye söküp tekrar saksıya ekip sıcak odaya alsam bozulur mu tutar mı?
***
Sanki İstanbula bu kış ilk defa kar yağıyor gibi yazmışsınız. Geçen sefer daha fazla yağmıştı ve daha fazla soğuk olmuştu. Bırakın yerinde kalsın. Kardan ölecek olsaydı o günlerde ölüp gitmiş olurdu. Genelde sadece yaprakları bozuluyor. İlkbaharda yeniden yeşerir.
Alacasia portodora bir ay önce ofise geldi. Yeni bir yaprak doğuruyor fakat yan yapraklardan dördüncüsü de ölmek üzere. Boyu 2 metreye yakındı. bu yapraklar düşünce bir metre kaldı. Bu şekilde doğru mu işliyor? Yaşamı duracak mı?
***
Hayır kolay kolay ölmez. Dev yapılı olması doğru şartlarda olsa bile ara sıra azot oranı yüksek salon bitkilerine özel bitki besini vermek sayesinde oluyor. Güneş ışınlarını alması da çok önemlidir. Aslında tüm filkulağı türleri iç mekan bitkilerinin en sorunlularının başında gelirler. Çünkü yapraklarda sürekli ve hızlı bir şekilde gözle görülmesi zor olan örümcek bitler türer ve yaprakları mahvederler. Bitkinin hem gelişimi yavaşlar hem hastalıklı yapraklarla bir türlü belini doğrultamaz ve cüceleşir. İki günde bir tüm yaprakları ıslak bezle silmek, bitleri temizlemek lazım. Ev yapımı ilaçlar zerre kadar işe yaramaz. Etkili ilaçlar ise (örneğin Avirmec EC) iç mekanlarda kullanılamaz yoksa insanları ve ev hayvanlarını zehirler. Ağır bir zehirleyici kimyasal kokusu var.
Daha önce kocaman yaprakları olan bitkimin artık yaprakları çok küçük neden olabilir?
***
Lütfen sizden bir önce soru yazan Kezban Hanım’a yazdığım cevabı okuyun.
Fil kulağım ben tatildeyken yapraklarını tamamen kaybetti. Köklere bağlı sap yeşil. Ümit var mı?
***
Problem sadece susuz kalması ise evet tekrar yapraklar çıkarır.
Alocasiamda kök çürümesi oldu. Üzerinde halen sağlıklı kökler var. Sağlıksız olanları steril bir şekilde budadım. Bir süre suda mı köklendirmeliyim yoksa toprağa mı geçirmeliyim? Daha önce clusia bitkimde aynı problemle karşılaşmıştım. Toprağa geçirdiğimde çürüme devam etmişti. Aynısını yaşamaktan korkuyorum.
***
Bunların türlerine göre toprak altı kısmı kereviz gibi veya şekil olarak soğan gibi oluyor. Ve kolay kolay çürümezler. Gayet dayanıklı ve dirençli özellikleri var. Yapraklar kurusa ve kökler çürüse bile onlara bir şey olmaz (genelde). Kısaca kullandığınız toprak çürütüyordur. Torf toprak, temiz dere kumu ve ponza taşı karışımında yetiştirin. Suda köklendrebilseniz bile yanlış toprakta o kökler hemen çürüyecektir.
Benim fil kulağım çürüdü. Soğanını suya koydum ve deli gibi su altından bir çok dal çıkardı. Bu şekilde su ile devamlı büyütebilir miyim ekmeden yoksa toprağa ekmem mi gerekiyor?
***
Evet topraksız olmaz. Şimdilik, ilkbahara kadar şu sayfadakine benzer bir toprak karışımında tutun: https://azbitki.com/koklendirme-topragi/
Çoğaltmak istiyorum ama yavru rizom (soğan) yok ne yapmalıyım?
***
Sizdeki muhtemelen Alocasia macrorrhizos türüdür. Bunlar 4-5 yıl güçlenmeden yavru vermez. Ancak tepesi zarar görürse olabiliyor. İlkbahara kadar bekleyin. Rizomun üst yarısından biraz azını kesip alın. Bunu köklendirebilirsiniz. Geri kalan alt tarafı ise iki veya üç filiz vererek çoğalacaktır.
Evimde fil kulagi yetiştirmekteyim. ancak cok buyudu ve tavana degmek uzere. budama islemini nasil yapabilirim? yapraklarin altindan toprak kismina yakin bolumden kessem zarari olur mu ve kesin ust kisim tekrar filiz verir mi?
***
Her şekil budama uyar ve kesip aldığınız rizomunu birkaç parçaya bölseniz her parçası köklenir, filizlenir.