Fındık turp hobi bahçesinde balkon saksısında yetiştirme

Brassicaceae (Turpgiller) familyasından turp en fazla iki yıllık ömürlü bir bitki türüdür. Bilimsel adı: Raphanus raphanistrum subsp. sativus’tur. Birçok çeşitleri var. Konumuz olan küçük kırmızı turp çeşitlerine fındık turp denir.

Özellikleri

Fındık turp genelde ilk yılında çiçek açar, tohum verir ve ölür. Yediğimiz yumrusu aslında kazık köktür (kazık kökün fazlaca besin ve enerji depolamış hali). Yumrunun dışı kırmızı, iç kısmı beyazdır.

Turp tohumları çabuk çimlenir ve çabucak yumru kök oluşumu başlar. İlkin 10cm – 15cm uzunluğunda yapraklar dalsız olarak direkt kökten yükselir. Yapraklar rozet gibi çevreye yönlenir. Daha sonra çiçek açmak için bir çiçeklenme dalı uzatır.

Turp kök oluşum süresi: Tohumların çimlenmesinden itibaren 3 hafta ile 5 hafta arasında, duruma ve hava şartlarının gidişatına göre değişir. Fındık turp tohum çenek yapraklarından sonra ilk gerçek yapraklarını geliştirirken kök yumrusunu da büyütmeye başlar. 4-5 hafta sonra (bazen üç haftada) kökünü yeterince büyütmüş olur. Acilen hasat edilmesi gerekir. Yoksa çabucak kartlaşır. Yenilebilirlik özelliğini yitirir.

Bazen daha ilk yapraklarla birlikte çiçek sapı gelişmeye başlar: O zaman sadece ince bir kazık kök gelişir. Ve turp fidesi 3-4 hafta içinde çiçeklenip tohumlarını oluşturmuş olur. Sonra da ölüp gider.

Tarihçesi

Raphanus raphanistrum türünün ana vatanı Asya’nın güney doğusu olduğu tahmin ediliyor. Bildiğimiz turp çeşitleri ondan evrilip bir alt tür olmuş.

Tarihi kaynaklara göre 2000 yıl kadar önce Yunan ve Romalı ziraatçiler turpu bildiğimiz şekilleriyle yazıp anlatmışlar. (Wikipedia). Ondan öncesinde, ne zaman nasıl değişim gösterdiğinin ve bildiğimiz şekillerini alan alt türe evrildiğinin tarihçesi bilinmiyor.

Fındık turp yetiştirmek

Turp bitkisi tohumdan yetişir. Tohumları ekin. 4 hafta sonra kırmızı yumru köklerini salatalarda kullanın. Ürün almak bu kadar çabuk. Çok basit, çok da zevkli bir iş.

Turp yetiştirmede fide satın almayacaksınız zaten satılmaz. Veya tohumları ekip fideleri sonra başka yerlere dikemezsiniz. Tohumlar direkt kalıcı yerlerine ekilir.

Yer seçimi

Kış sonunda ve ilkbaharın en başında tohum ekilecekse güneşin toprağı saatlerce ısıtacağı bir yer gerekiyor (en az 6 saat). Daha sıcak zamanlarda yarı güneş yarı gölge yerler daha iyidir. 

Toprağın hazırlanması

Toprağınız yumuşak, süzek, koyu renkli, lifli, çürüntülü ise turplar için idealdir. Neredeyse gübre bile istemez. Sert ve ağır killi topraklar uygun değil. Çünkü kökler sıkışır ve yumru geliştiremezler. Veya yumrular az gelişimli ve eğri büğrü olur. Ayrıca köklerin gerektiği gibi saçaklanması ağır killi toprakta mümkün değildir. Bu da verimi bir hayli düşürür.

Sizin bahçe toprağınız ağır killi ise dere kumu, bitkisel çürüntüler, torf, leonardit, saman, çiftlik gübresi.. Bunlardan hangileri varsa (hepsi olsa daha iyi) toprağa karıştırın. Turp tohumları ekiminden iki ay önce bu işi halledin.

Gübreleme

Benim tecrübelerimde fındık turplar gübresiz toprakta bile güzel gelişiyordu. Yine de gübrelemek iyi olur. Her toprak aynı değil. Tohum ekmeden en az iki ay kadar önce toprak gübrelenmiş olmalıdır. Aksi takdirde şöyle yapın: Turp tohumlarını ekeceğiniz yerde üst yüzey toprağı 10cm derinden kaldırın, bir kenara yığın. Bölgeyi çapalayarak gübreleyin. Kenara aldığınız gübresiz toprağı tekrar yine 10cm yükseklikte gibi olacak şekilde yerine yayın, düzleyin. İyice sulayın ve tohum ekmeden önce birkaç gün bekleyin.

Saksıda fındık turp için gerekenler

Toprak derinliği en az 20cm olmalıdır. Toprak ise her yerde satılan genel amaçlı saksı süs bitkisi torf toprakları tek başına uygundur. Doğal arazi toprağı ile eşit ölçülerde harmanlanması daha iyi olur (özellikle bütün gün güneş alan yerler için böylesi daha iyidir). Her iki durumda da gübre gerekmiyor.

Saksıda fındık turp yetiştirme sadece çok serin aylarda yapılmalıdır. Çünkü saksılar fazla ısınır. Bu da turpları kötü etkiler.

Fındık turp tohumlarının ekim zamanı

Tohumları 10-15 gün ara ile farklı yerlere dikseniz daha iyi olur. Böylece ihtiyacınız kadar fındık turp birkaç hafta boyunca taptaze körpe şekilde elinizin altında hazır olacaktır.

Turp bitkilerinin en sağlıklı gelişimi serin aylarda mümkündür. Bölgeye ve iklim özelliklerine göre turp tohumlarının ekim zamanı aralıklarını aşağıda anlatıldığı gibi belirleyin:

Kış sonu – ilkbahar dönemi

Bölgenizde kış sonu-bahar başı en son don olayı olma riski ne zaman ise o zaman fındık turp tohumlarını ekmeye başlayın. Mesela Didim’de 15 şubat, İstanbul’da 31 mart. Meteoroloji haberlerini takip edin. Hava şartları iyi gidecekse bir iki hafta önce başlayın. Ne kadar erken o kadar iyi. Isının hemen hiç sıfırın altına düşmediği Akdeniz kıyı kesimlerinde tüm kış uygun.

İlkbaharda en son mayıs başına kadar tohum ekin. Çünkü gündüz süresinin çok fazla uzun olduğu dönemde fideler tohumdan çimlenir çimlenmez çiçek dalı halinde gelişirler (tümü değil bazıları). Bu tip gelişimde yani fide ilk evresinde tohuma kaçma olayında sadece ince bir kazık kök uzar. Turp kök oluşmaz.

Yaz sonu – sonbahar dönemi

Şu meseleye dikkat etmelisiniz: Yaşadığınız yerde ilk don olayları ihtimali ne zaman başlıyorsa o günden 5 hafta öncesi tohum ekim tarihinin sonudur.

Fındık turp tohumları ekmeye Ağustostan itibaren gündüz süresi uygundur ama bu sefer turplara yaramayan sıcak hava söz konusudur. Sıcak yüzünden iyi bir gelişim olmayacağı gibi olsa bile lezzeti yavan olur. Gerçi karasal iklim bölgelerinde gece ısısı 20C derecenin altında kaldığı için pek sorun olmaz (gündüz sıcaklığı da 28C dereceyi aşmıyorsa daha iyi). Aslında ağustos sonundan itibaren başlamak buralarda daha elverişlidir.

Deniz etkisindeki yerlerde yani hem denize yakın hem de deniz seviyesi gibi düşük rakım yerlerde ise şöyle:
– Marmara ve Karadeniz kıyı kesimlerinde eylül sonundan ekim ayı sonuna kadar 10-15 gün arayla turp tohumları ekilebilir.
– Ege kıyı kesimlerinde ekim ayı ortasından kasım sonuna kadar.
– Akdeniz kıyı kesimlerinde ekim ayının sonundan itibaren nisan ortasına kadar.

Fındık turp tohum ekimi yöntemleri, fidelerin durumu

Önceden hazırlanmış, çapalanmış, düzleştirilmiş toprağın yüzeyini tırmıkla hafiften eşeleyin ve tohumları serpin. Sonrasında sulayın. Veya, çok küçük bir bölge ise (ya da teras-balkon saksılarına ekecekseniz) tohumları tek tek 5-6cm aralıklarla 1cm derine gömerek ekin. En iyisi budur. Sonra sulayın.

Fındık turp tohumları bir haftaya kalmaz hemen çimlenirler. Bir ay sonra hasata hazır olurlar ve iş biter. Bu yüzden fide şaşırtma ve çapalama filan hiçbir şey yapılmaz. Sadece susuz bırakmayın.

Fideler arasında 5-6cm mesafe olmalı. Daha sıkışık ise şu şekilde seyreltin: Tohumlar çimlendikten sonra çenek yapraklarının tam gelişimlerini ve ilk gerçek yaprakların görünmesini bekleyin. Ve o zaman birbirlerine gereğinden fazla yakın olanlardan daha güçsüz görünenleri söküp atın. Bitişik fidelerde ise birini sökmek diğerinin köküne zarar verebilir. Bu durumda zayıf olanı makasla en dipten kesin.

Seyreltmede ayırdığınız fideleri atmayın. Körpe yeşil turp yapraklarının çok lezzetli salatası olur.

Turp nasıl sulanır?

Toprak asla kupkuru hale gelmemelidir. Üst yüzeyi kontrol edin. Yeterince kuruma olmuşsa acilen sulayın.

Su miktarı önemli. toprağın 15cm derinliğine ulaşacak kadar su dökmeniz lazım.

Hasat

Fındık turplar ilk yapraklanmaya başladıktan 3-5 hafta sonra hasata uygun gelişimlerini tamamlarlar. Üçüncü haftanın başında ve sonunda birkaçının dibini eşeleyerek kontrol edin. Yeterli büyüklüğe gelmişlerse dört veya beş hafta beklemeyin. Çünkü ne kadar büyürlerse o kadar yenilebilirlik kalitesi azalır. İdeal büyüklüğü iri olmayan bir ceviz kadar olmasıdır. Yani ortalama ideal irilikte çap 2,5cm’dir.

Topraktan sökme tüm yaprakları avuç içine bir araya getirip çekerek yapılır.

Fındık turp yapraklarını genellikle çöpe atarlar. Halbuki faydalı ve lezzetli bir yemeği olur: Soğan, sarımsak ve tereyağ ile kavurun. Veya en azından orta körpe yapraklarını salatada kullanın.

Fındık turp (yani turp dediğimiz içi beyaz dışı kırmızı kök kısmı) ne kadar körpe ise o kadar lezzetlidir ve kolay yenir. Hazmı da kolay olur. Dış tarafını soyup atmayın. Fındık turpun özelliği her şeyiyle körpe olmasıdır.