Kış hanımelisi, Caprifoliaceae familyasının Lonicera fragrantissima adlı türüdür. Bildiğimiz Hanımeli ile aynı cins, farklı bir türdür.
Bu bitkiyi İngiliz Kraliyet Hortikültür Derneği’nin bir bitki keşifçisi 1845’te Çin’de bulmuş. Ve böylece İngiltere’de yetiştirmeye başlamışlar. Sonra da kokusu çok sevilen bir çalı tipi bitki türü olarak kış hanımelisi diğer ülkelere yayılmış.
Özellikleri
İnce, zarif, sarılıcı olmayan dallar uzatan, orta boy bir çalıdır. Boyu genelde 2 metre altında kalır. Yetiştiği yerin şartlarına göre en fazla 5 metre uzama potansiyeli var. Bütün gün güneşli ve hafif gölgeli yerlerde çit bitkisi gibi değerlendirmek mümkündür. Sık dallarına çit gibi şekil vermeye, sık sık budamalara uygundur.
Çiçek açma zamanı kış aylarıdır. Uygun hava şartlarında arılar çiçeklerinden yararlanırlar. Genel olarak kasım, aralık, ocak ve şubat aylarında çiçeklidir. Fakat kış mevsimi yoğun soğuk geçen yerlerde çiçek açması kış sonuna kalır. -30C dereceye kadar olan dondurucu soğuklara dayanıklıdır.
Yaprakları hassas ciltli insanlara sürtünürse deri tahrişi gibi zarar verir. Meyveleri de toksik etkilidir. Sadece kuşlara zarar vermez.
Kış hanımelisi yetiştirme
Tamamıyla dış mekan bitkisidir. Camekan balkonları bile sevmez. Tam açık hava ister. Güneşli yerleri, en azından hafif gölgeli sever. Genellikle karasal iklim bölgelerinin süs bitkilerindendir. Toprak seçmez. Ama ilk yetiştirirken, kış hanımelisi ekeceğiniz yerde eğer toprak fazla sert/ağır yapılı ise, o durumda toprağı çapalayıp dere kumu ve ponza taşı karıştırın. Yerine tutunduktan iki yıl sonra artık sorunsuz bir şekilde hayatına devam eder. Gübre filan istemez. Üçüncü yıldan itibaren sulamaya bile gerek yok.
Saksıda kış hanımelisi yetiştirecekseniz elinizden geldiğince büyük saksı kullanın. Sebep, köklerinin serinde kalması gerekiyor. Saksı için taşlı arazi toprağı + torf toprak + dere kumu karışımı yeterlidir. Karışımda arazi toprağı killi değilse dere kumuna gerek yok. Toprağın biraz taşlı olması önemli. Yoksa ponza taşı karıştırın. İsterseniz az miktarda gübre de ekleyin. Ama kökler gübreli toprağa direkt temas etmeyecek şekilde saksıya ekmelisiniz.
Tek başına kaydadeğer bir güzelliği olmadığından, diğer güzel yapraklı çalılarla karışık yetiştirmek tavsiye edilir. Ayrıca dipten fazla kalabalık yapma özelliğini istemezseniz, sürekli budamalarla tek ana gövdeli tutmanız ve küçük bir ağaç biçimi vermeniz iyi olur.
Üretim yolları
Kış hanımelisinin kendiliğinden çevreye yayılmasının iki yolu var. En sık rastlanılanı: ihmal edilen çalılarda, kendiliğinden olan basit daldırma yöntemidir. Yani dik duramayıp toprağa yatan bir dal, zamanla toprağa değen yerlerinden sıkıca toprağa kök salar ve o köklenmiş kısımdan yeni dallar uzatarak ayrı bir bitki olur. Diğeri, kuşların meyvelerini yemesidir. Sonra kuşlar farklı yerlerde dışkılayınca tohumlar eğer uygun yere düşerse orada yeni kış hanemelileri gelişmeye başlar.
Tohumdan yetişmesi basittir. Dikkat edeceğiniz en önemli faktör, kış hanımelisi tohumlarının ıslak ve soğuk toprakta 2 ay kadar kış üşümesine maruz kalmaları gerekliliğidir. Bu sebeple tohumları sonbaharda veya en geç şubat ayında ekmelisiniz.
Kökten ayırmayla yani dip sürgünlerini kış sonunda çıkarıp istediğiniz yerlere ekerseniz tutarlar.
Çelik yöntemiyle kış hanımelisi fidanları üretimi
Daldırma yöntemleriyle üretimi kolaydır ve yukarıda da dediğim gibi kendiliğinden bile olur. Çelikle ise, yani dallarından kesip köklendirecekseniz, bu da kolaydır. Fakat eğer besleyici, gübreli toprağa ekerseniz köklenmesi yerine çürüyüp gittiğini görürsünüz. Tamamen gübresiz yerlerde sorun çıkmaz. Özellikle, saksıda uğraşmayıp direkt olarak kalıcı yerine ekmenizi tavsiye ederim. 10cm’den uzun, 20cm’yi pek fazla aşmayan, iyice olgunlaşmış, yapraklı genç dallarını yılın her zamanında kolayca köklendirebilirsiniz. Kış hanımelisi çeliklerini köklendirmek için en uygun, en elverişli zaman ilkbahar aylarıdır. Yani mart sonundan haziran ortasına kadar. Ama diğer zamanlarda, özellikle yaz aylarında yine uygundur. Yalnız, mevsime göre çelik uzunluğuna dikkat edin. Nisan ayında en fazla 35cm, mayısta en fazla 25 cm, yaz aylarında ise en fazla 15 cm çelikler hazırlayın. Hiçbir zaman çelik boyu 10cm’den kısa olmamalı. Ve çelikler asla körpe olmayacak. Alt kısmı iyice sertleşmiş, olgunlaşmış, üst tarafı git gide körpe ise, körpe kısmı kesmelisiniz.
Çelikleri sadece toprağa ekeceksiniz, o kadar. Tamamıyla açık havada, rüzgara güneşe tam açık olmalı. Ara sıra sulayın. Aykırı hatalar yapmazsanız, özellikle de ilkbahar ilk yarısında, genelde başarı yüzde yüzdür.