Arıcılık için çiçekler

Arılar çiçeklerden nektar (tatlı sıvı: enerji ve karbonhidrat için) ve polen (çiçek tozu: protein ihtiyacı için) toplar. Çiçekten çiçeğe dolaşarak çiçeklerde bulunan erkek organlardaki polen tozlarının dişi organlara bulaşmasına sebep olurlar. Ve böylece çiçeklerin meyveye/ tohuma dönüşmelerini garantilerler. Dolayısıyla aşağıdaki bilgiler arıcılıkla uğraşanlar kadar meyvecilik ve sebzecilikle uğraşanları da ilgilendirir. Zira arıları çeken bitkiler sayesinde gelen arılar sizin meyve / sebze amaçlı yetiştirdiğiniz bitkilerle de ilgilenecek, sonuçta onların meyve, yemiş, tohum verimi artacaktır. Meyve deyince domatesleri, hıyarları ve kabakları da bu kapsamda düşünün. Arı çeken bitkilerden en çok mor ve lila tonlarında çiçek açan türleri tercih edin.

Doğanın çiçekleri yetmiyor mu?

Her bitki her yörede iyi yetişmez. Zaten bazı arıcılar kovanlarını mevsimden mevsime başka doğal arazilere taşıyıp durur. Yılın her zamanında aynı yerde tutmazlar. Bazı yetiştiriciler sürekli aynı yerde tutar. Böyle olunca özel olarak bazı bitkileri bol bol yetiştirmek gerekir. Özel olarak yetiştireceğiniz bitkiler tüm bal verimi için yeterli olmaz elbette. Ama önemli derecede katkı sağlayıcı olacaklardır. Arılarınız için çeşit çeşit çiçekler yetiştirirken sakın hiçbir şekilde yaprak biti ilaçları ve yaprak hastalığı ilaçları kullanmayın.

Arı kovanı yakınlarında ne kadar çok çiçek olursa o kadar iyidir. Arılar gerçi 8-9 kilometre uzağa bile nektar ve polen için giderler ama çok fazla enerji kaybederler. Bu probleme “ömürlerinden ömür gidiyor” da diyebiliriz. Onun için mesafe 2 kilometreyi aşmamalıdır.

Birkaç örnek

Hem ilkbaharda hem sonbaharda çiçek açan ve arıların üstlerinden hiç eksik olmadığı bir tür ahududu (frambuaz) bitkisidir. Diğer böğürtlen türleri de aşağı yukarı aynı özelliğe sahiptir. Soğanlı bitkilerden, ilkbahar başında çiçek açan sümbüllere arılar deli gibi üşüşür. Öyle ki biraz sıcak bahar günlerinde gündüz saatlerinde sümbüllere yaklaşamazsınız.

Yem bitkisi korunga türleri yaz boyunca soluk pembe çiçekler açar ve bal arıları için önemli bir nektar kaynağıdır. Kovanlarda bal verimi için önemi büyüktür. Kanola tarlaları sapsarı çiçekleriyle arıların yoğun çalıştığı yerlerdir.

Muz bitkisi yaz başında kapkalın bir sap ucunda kocaman çiçek kılıfları arasından çiçek açmaya başlar. Meyveli ilk dişi ve nötr yapılı çiçeklerden sonra artık sadece erkek çiçekler geliştirip durur (bunlar meyvesiz olup hep dökülürler). İnsanlar boşa güç gitmesin diye meyveli kısımdan sonraki kısmı keserler. Ama kesmezseniz sonbahara kadar o sap hiç durmadan çiçek aça aça aşağı doğru 1-2 metre uzayacaktır. Şıpır şıpır nektar damlatır. Arılar üzerinden eksik olmaz. Yere dökülen nektarlı çiçeklerine sürekli karıncalar gelir.

Karagözlü Suzan çiçeği adeta yabani ot gibi zahmetsiz gürce gelişir. Az bir bakımla yaz ve sonbahar boyunca sürekli çiçek açan, arılara faydalı bitkilerdendir. Yaz ayları için civan perçemini de sayabiliriz. Bunlar arıcılık alanında önem taşıyor.

Kabakgillerden hıyar, kabak, kavun, karpuz, kudret narı bitkileri ilkbahar ortası ile yaz ortası arası döneminde (bazı türler sonbahara kadar) arılar için çiçek açar dururlar.

Arıcıların sorduğu sonbaharda çiçek açan Hedera helix yıllardır gördüğüm kadarıyla ancak sadece hiç budama yapılmazsa çiçek açıyor. Yani yerine göre fazla azgın gelişim gösterdiği için sık sık budama yapılır ve dolayısıyla hiç çiçek açamazlar. Bu bitki türü sanıyorum arıcılık için önem taşıyor ki soran birkaç kişi oldu. Ve anladığım kadarıyla arıların sonbaharda çiçeklerden beslenmeleri önemli bir mesele. Sonbahar hakkında biraz aşağıda kendi paragrafında birkaç bitki adı yazdım.

Arıların çiçeklerini sevdiği iki geniş bitki familyası

Ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından birçok yabani ve özel türlerin çiçekleri arıların hiç kaçırmadığı nimetlerdir. Boş arazilerde kendiliğinden yetişen ballıbaba otu, bahçelerde yetiştirdiğimiz ateş nanesi, hatta yaprak güzeli süs bitkisinin çiçekleri bile uygundur. Yine aynı familyadan lavanta, fesleğen, biberiye ve nane bitkilerinin çiçekleri de arıcılık için büyük önem taşır. Yaz aylarında ateş çiçeği sürekli çiçeklidir.

Ballıbabagiller’den bazı türler sonradan Verbenaceae familyası olarak sınıflandırılmış. Bunlar da arılar için önemlidir. Ağaç minesi, yer minesi, duranta ve limon şekeri çiçeği gibi.

Asteraceae (Papatyagiller) familyası yüzbinlerce farklı yabani bitkileri ve süs bitkilerini kapsar. Endüstri bitkilerinden ayçiçeği ve aspir bile bu familyadandır. Arılar bildiğim kadarıyla Papatyagiller familyasının tüm türlerinin çiçeklerinden faydalanıyor.

En önemli örnek ekinezya ilkbahardan sonbahara sürekli çiçek açan, arıların çok sevdiği ve kuraklığa dayanıklı, iri çiçekli bir papatyadır. Karasal iklimde daha iyi yetişir. Uzun ömürlüdür ve kış soğuklarına dayanıklıdır.

Yazın çok sıcak olan Akdeniz iklimi bölgelerinde sonbahardan itibaren, kış boyunca ve yaz başına kadar aynısafa sürekli çiçek açar ve arılar çok sever. En yoğun çiçeklenme ilkbahar ortasındadır. Karasal iklimde ilkbahar ve yaz aylarında çiçeklidir. Yaz boyunca Dahlia -yıldız çiçeği ve kadife çiçeği, sonbaharda çeşitli kasımpatları arılar için önem taşır. Ayçiçeği tarlaları genelde ilkbahar ortası ile yaz ortası arasında arıların en çok ziyaret ettiği yerlerdir. Aspir tarlaları ise yaz boyunca arıların beslenme yerlerindendir.

Kuraklığa ve şiddetli sıcağa uygun iki Papatyagiller türü aspir ve gayret çiçeğidir. Gayret çiçeği adından da anlaşılacağı gibi elverişsiz şartlarda ilkbahardan sonbahara kadar sürekli çiçek açmasıyla ve hem de arıların sevdiği bir tür olmasıyla önemlidir.

Ağaçların arıcılıkta yeri

Pekçok ağaç türlerinin çiçeklerinden arılar faydalanır. İlkbahar başında birçok meyve ağacı türleri, ilkbahar ortası- yaz başı döneminde akasya ve ıhlamur çiçekleri arıların en sevdiği çiçeklerdendir. Yeni dünya (Malta eriği) ağaçları sonbaharda çiçek açar. Çam balı ise bazı çam türlerinin çiçeklerinden değil, unlu bitlerinden oluyor. Arılar o parazitleri emerler. Aldıkları tatlı sıvıyı peteklere yerleştirirler. Buna çam balı denir.

Narenciye ağaçlarından bazıları ilkbaharda, kumkuat yaz başında ve yaz sonunda, bazı narenciyeler ise yediveren özellikli olup yıl içinde ara sıra çiçek açarlar.

Komar (diğer adı sifin) ağaç ve çalıları Doğu Karadeniz bölgemizdeki doğal bitki örtüsünün bitkilerindendir. Herkesin bildiği açelya bitkileri Uzakdoğu’nun komar türlerinden elde edilmiş minyatür hibrit komar süs bitkileridir. Komar çiçeklerinden olan anzer balı çok meşhur ve çok pahalı bir baldır. Bu türler yılda bir defa, ilkbaharda çiçek açıyor. Bazen (veya bazı çeşitleri) sonbaharda da çiçek açar.

Sonbahar çiçeklileri

Yukarıda adlarını yazdığım birçok tür var. Bunlar arıcılıkta sonbaharda arıların beslenmeleri için önemlidir. Biberiye (sonbahar ve kış), aynısafa (sıcak yaz ayları hariç bütün yıl), kasımpatı ve aster türleri (genelde sadece sonbahar, bazen ayrıca yaz başı).. Ateş nanesi iklim uygunsa tüm yıl çiçekli olup yaz ortasında ya çiçeksizdir ya da az çiçek açar ama sonbahar için önemlidir. Ahududu hem sonbaharda hem ilkbaharda arılar için çok büyük önem taşır, çok severler. Ağaç papatyası Akdeniz ikliminde bütün yıl çiçek açar ve sonbahar için uygun türlerdendir.

Ağaçlardan ise, yukarıda da dediğim gibi Malta eriği ağacı var. Sonbaharda çiçek açan birçok narenciye türlerini sayabiliriz. Bunlar gerçi sadece sonbaharda çiçek açmıyor. Yediveren narenciyeler ve sadece serin aylarda çiçek açan narenciyeler genelde sonbaharda da çiçek açarlar.

Ballıbaba otu yılın çeşitli zamanlarında çiçek açan ve arıların çok sevdiği türlerdendir. Sonbaharda da çiçek açarlar. Kışın bile (ben İstanbul’da iken) çiçek açtıklarını görmüşümdür. Gayret çiçeği ve gazanya eğer güneye bakan, bütün gün güneş alan cepheye ekili iseler sonbaharda kışa kadar bol bol çiçek açarlar. Hatta Akdeniz ikliminde bu şartlarda kış boyunca bile çiçek açıyorlar.

Sonbaharla ilgili bir mesele

Arıların sonbaharda özellikle ihtiyacı olduğu, kışın sağlıklı kalmaları için önem taşıyan maddeler içeren çiçekler var mı, varsa nelerdir şu an için bilgim yok. Eğer öyle bir şey varsa bilenler lütfen aşağıya yazsın.

Çiçek rengi ve tür özelliğinin arıcılık ile ilgili yönü

Lila ve mor renklerinde ve bu renklerin her tonunda çiçek açan bitkiler arıları en çok cezbeden ve/veya arıların en çok sevdiği türlerdir. Nitekim arı deyince akla gelen bitkilerden ekinezya ve arı otu bitkileri de bu renklerde çiçek açarlar. Öyle ki sırf bu renkler bile arıları çeker.

Arıların çiçekleri görerek geleceklerini düşünürsek, onları çeken renkler mor, lila, mavi, beyaz ve sarı renklerdir. Kırmızı rengi algılayamıyorlar. Ama yakınından geçerken kokuyu ya da nektarın kokusunu hissedecekleri kesindir. Bu sebeple kırmızı çiçek açan bitkileri yoğun bir şekilde aynı yere ekmemek lazım. Gerçi kırmızının birçok farklı çeşitleri var ve bize göre kırmızı olan her rengi arılar için kırmızı diye düşünmemek lazım.

Arıların has tür bitkilerle çok iyi ilgilendikleri, ama insanların sonradan ürettiği daha gösterişli çiçek açan hibrit ve kültivarlara pek rağbet etmedikleri görülmüş. Yani demek ki mümkün olduğunca safkan türlere ve yabani türlere ağırlık vermek lazım.

Ayrıca, arılar polen de toplarlar, sadece nektar değil. Bu ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak katmerli çiçek açan türlerle uğraşmamalısınız. Çünkü onlarda hem polen az olur hem de çiçekteki yoğun taç yapraklar arıların işlerini bir hayli zorlaştırır.

Son söz

Arıcılık ile ilgili olarak bitki bilgisi ve arıların sevdiği çiçekler hakkında başta dediğim gibi benim derin bilgilerim yok. Bu konuya değinmemin sebebi bana sık sık soranlar olmasıdır. Yukarıda verdiğim bilgilerden başka katkıda bulunmak isteyenler kendi bilgilerini/ tecrübelerini aşağıya yazabilir. Başka yerlerden yazı kopyalayıp getirmemenizi rica ederim. Hiç bilginiz olmasa bile arıların başlarından hiç eksik olmadığı ama benim yukarıda yazmadığım türler biliyorsanız lütfen aşağıya yazın.

Son olarak, bu sayfada konunun arıcılık olmadığını, arıların sevdiği, ciddi ihtiyaç duydukları çiçekler olduğunu belirteyim.