Köklerinden çeşitli şekerlemeler, kuzey Avrupa ülkelerinde pestil benzeri yiyecekler yapılır. En çok Avrupalılar sever. Sonra halkı yine Avrupa kökenli olan Avustralya ve Yeni Zelanda’da meyan kökünden mamül lezzetli/tatlı yiyeceklere ve likör vb içeceklere rağbet fazladır.
Meyan bitkisi görünümü
Meyan köklerinden şekerleme benzeri tatlı yiyeceklere ve soğuk içeceklere halkımızın büyük rağbet göstereceği kesindir fakat Türkiye’de bu tip tüketimleri yaygın değil, çünkü pek bilinmiyor. Mesela çoğumuz hiç bilmeyiz. Oysa gereken tanıtımlar yapılsa meyan kökü yetiştiriciliği kat kat artar ve tarımı, işlenmesi vesaire yönüyle de iyi bir istihdama yol açar. Yani işsizliğin azalmasında rolü olur. Fabrikalarda işlenmesi gereken tarım ürünlerinden olarak aslında endüstri bitkilerinden kabul edilmelidir. Meyan kökü yetiştiriciliğinde Fransa ve İtalya bile bizden kat kat ileri durumda.
Özellikleri
Yarı otsu bir bitkidir. Kışın toprak dışı kısımlar kurur. İlkbaharda kökler tekrar filiz verir ve yeniden ortaya çıkarlar. Ortalama 1,5 metre boyunda gelişir. Yaprakları birkaç yaprakçıklar bütünü halindedir. Kökleri stolonlu olup gelişigüzel yönlere yeni fideler oluşturarak ilerlerler. Böylece meyan bitkisi bir yerde sabit kalmaz, zamanla çevreye yayılır.
Kış soğuklarına dayanıklılığı toprağının yapısına ve hava şartlarının gidişatına göre -10C derece ile -20C dereceler arasında değişir. Yazın şiddetli sıcaklara karşı ve kışın donmaların köklere ilerlememesi için malçlama yapmak önemlidir.
Zehirli/toksik etkisi çok fazla yenmesi durumda olur ve tehlikelidir. Öldürücü etkisi bile var. Yani bazı gelişmiş ülkelerde o kadar muhteşem lezzetli şekerlemeler yapıyorlar ki birçok insan bağımlısı olmuş ve çok fazla miktarda yeyip zehirlenenler oluyor. Meyan kökünün kendisi veya ondan yapılan şerbet, şekerleme, ilaç hangisi olursa olsun dozajı fazla kaçırmayın. Hamileler meyan ürünlerinden uzak durmalıdır (W).
Kök hasatı amacıyla meyan yetiştirme
Bütün gün güneş alan yerlerde yetiştirmek gerekiyor. Toprağın süzekliği iyi ve en az 1m sırf toprak olarak derinliği olmalıdır. Ancak bu sayede kök verimi iyi olur. Toprağın hem bolca kumlu hem yumuşak olması ciddi önem taşıyor (özellikle de hasat kolaylığı açısından). Meyan fidelerini ekmeden bir ay önce toprağı elinizden geldiğince derinden belleyin. Eğer toprak süzek değilse bol miktarda dere kumu ve saman karıştırmalısınız. Sonra az miktar gübre dökerek iyice çapalayın (fazla gübreye gerek yok). Yağmur yazmazsa sulayın. Birkaç hafta sonra fideleri 40-50cm ara ile ekin.
Kuraklığa dayanıklı değildir. Yaz boyunca uzun süre susuz bırakmayın.
Hasat zamanı ve şekli
Hasat için nadiren 1 yıl, genelde 2 yıl, bazen 3 yıl gelişmelerini beklemek gerekir. Bazı yetiştiriciler 4-5 yıl bekler, sonra hasat ederler (gerçi bu kadar bekletmede köklerin kalitesi düşme riski var). Meyan kökü hasat zamanı yaz sonu / sonbahar başı dönemidir. Bitkileri topraktan tümden sökün. Yarım metreye kadar derinden kazmak gerekiyor. Metrelerce uzun kökleri olur. Bunlar genellikle toprağın biraz altından ilerlemiş ve yeni fideler geliştirip dallar uzatmıştır. Sonra köklerin işe yarar çoğunu kesip alın ve kalanını toprağa yeniden ekip sulayın. Hasattan sonra yeniden dikeceğiniz fidelerin dimdik aşağı giden kazık köklerini kesmeseniz daha iyi olur.
Beraber yetişecek bitkiler
Baklagillerin birçok türü gibi meyan kökleri de toprağı azotça zenginleştirir. Meyanların yakınlarına yaprak amaçlı sebzeler (pazı, ıspanak, semizotu, maydanoz vs) ekebilirsiniz. Gayet verimli gelişeceklerdir.
Fide üretimi
Meyan kendi kendine çoğalan bir bitki olduğundan üretimi kökten ayırmayla yapılır. Tohumla fide üretimi de mümkündür. İlkbaharda havalar yeterince ısındıktan sonra tohumları ekin.