Sarı kız gözü çiçeği

Papatyagiller‘den Coreopsis grandiflora türü Kuzey Amerika kıtasında ABD’nin iç kesimlerine ve Kanada’nın doğusuna aittir. Hem ağır kış soğuklarına, hem şiddetli sıcak ve kurak yaz şartlarına dayanıklı olduğu, hem de yaz boyunca sürekli güzel çiçekler açtığı için makbul bir süs bitkisi olarak bütün dünyaya yayılmıştır.

Özellikleri

Coreopsis grandiflora türünün birkaç kültivarı çeşitli isimlerle meşhurdur. Bunların çiçekleri yalınkat ve katmerli olmak üzere sarı renktedir. Yalınkatlardan bazılarının sarı taç yapraklarının dip kısımları kırmızıdır. Katmerlileri ise az, orta ve çok katmerli çeşitliliktedir. Türkiye’de katmerli çiçek açanları yaygındır ve yanlış olarak hepsinin Coreopsis ‘Sunray’ kültivarı olduğunu iddia ederler. Katmerlilerden en yaygın olanlarından üçü..

Early Sunrise: Bu kültivar daha az katmerlidir ve daha zarif görünümlüdür. Kış soğuklarına en fazla -25C dereceye kadar dayanır.

Sunray: Ege Bölgesi’nde yıllardır semt pazarlarındaki çiçekçilerin fidelerini sattığı kültivar budur. Çiçekleri tatlı bir sarı tonundadır. Katmerlilik orta derecedir. Kış soğuklarına -35C dereceye kadar dayanıklıdır.

Golden Ball (altıntop) kültivarı fazla katmerlidir. Düz sarı iri çiçekli kadife çiçeği gibi çiçek açar. -40C derece don olaylarına dayanıklıdır.

Ortak özellikleri

Boyları yetiştikleri yerin şartlarına göre 30cm ile 60cm arasında değişir. İlkbahar ortasından sonbahara kadar sürekli çiçek açarlar. Susuz kalmazlarsa gelişimleri çok hızlıdır. Sulanmayan bahçelerde gelişimleri yavaş, çiçekleri az olur. Çiçekleri kesme çiçekçiliğe yani vazoluk olarak uygundur.

Uzun ömürlüdür. Kökten sürgünlerde çoğalır. Yani tek fide en geç iki yılda birçok fideler kolonisi haline gelir. Ayrıca çevresine dağılan tohumları kolayca çimlenir ve çevrede sayıları artar.

İklim uyumu

Sarı kız gözü çiçeği çeşitlerinin çoğu -35C dereceye kadar kış soğuklarına dayanıklıdır. En yaygın olanlarından üçünün dayanıklılık dereceleri yukarıda yazılı. Tüm çeşitleri şiddetli sıcağa ve saatlerce yakıcı güneş altında kalmaya uyumludur. Kuraklığa da iyi dayanırlar. Bu konuda çöl kaktüsleri gibidirler.

Kullanım

Tüm çeşitleri pek bakım istemeyen çok iyi bahçe, balkon ve teras bitkisidir. Kabir üstü çiçeği olmaya idealdir. Susuz bahçe tasarımlarının olmazsa olmaz gerekli süs bitkilerindendir.

Yetiştirme, bakım

Kız gözü çiçeği güneşli veya yarı güneşli yerleri sever. Açıklık, rüzgarlı yerlerde daha sağlıklı olur. Kuytu, rüzgar almayan, nemli ve sulak yerlerde mantar hastalıklarından dolayı çürüyüp gitme riski yüksektir. Eğer böyle uygunsuz bir yere dikecekseniz fideleri kocaman büyük taşlarla, kökleri taşların arasında sıkışık gibi dikmelisiniz. Taşlar toprağın 10cm derinine kadar yerleşecek şekilde büyük olmalıdır. Bahçemdeki en sağlıklı ve dayanıklıları tesadüfen büyük taşların arasına düşmüş tohumlardan gelişenler oldu. Sırf toprakta olanların bazıları aniden ölüyor.

Toprak

Sarı kız gözü çiçeği toprak seçmez. Fakat hem sulak yerde hem killi toprakta olunca durum değişir. Bu durumda toprağı dere kumu, ponza taşı ve büyük arazi taşlarıyla elverişli hale getirin. Bir üst paragrafta anlattığım gibi sadece büyük taşlar da iş görür.

Sulama

Bir yere ektiğiniz fideler birkaç hafta sonra hızlıca gelişim göstermişse artık hiç sulama istemezler. Ama sulamanız daha iyi çiçek verimi için gereklidir. Toprak tamamen kurudukça sulayın. Aslında hiç sulamasanız pek bir şey fark etmez. Sadece kısa boylu ve az çiçekli olurlar.

Gübreleme

Pek ihtiyacı yok. Yine de çok az miktar gübre iyi olur. Bitkilerin 15cm kadar uzağından toprağı çapalayıp hafifçe, az miktarda gübreleyin. Bu çok hafif gübrelemeyi bir kış sonunda bir de yaz başında tekrarlayabilirsiniz. Ama eğer yaz boyunca sulamayacaksanız sadece kış sonunda gübreleyin.

Tazeleme

Çiçek açma veriminin düşmemesi için her iki yılda bir kış sonunda sökün. Toprağı çapalayıp çok az gübreleyin (çok az gerekiyor çünkü gübrenin biraz fazlası bu bitkiye zarar verir). Sonra eğer bölmek gerekiyorsa bölün ve düzenli şekilde yeniden ekin.

Vazoluk çiçekleri olması için bakım

Sarı kız gözü çiçeği kesme çiçekçiliğe uygundur. Bunun için sürekli ilgilenmeniz lazım. Uzun süre susuz bırakmayın. Yoksa boyu kısa kalır ve çiçek sapları da kısa olur. Ara sıra çevrelerini çapalayın. Yeni sürgünlerin rahat gelişmesi için çiçeksiz kalmış dallarını (yeni dip sürgünler biraz uzadığı zaman) dipten kesin. Üzerinde solmuş çiçek bırakmayın. Çünkü tohum verme işine girişmek bitkilerde çiçek verimini azaltır. Bütün bunlara dikkat ederseniz gelişimi çok hızlı olur. Sonbahara kadar sürekli bol bol çiçek açar. Sulamalar yüzünden dallar fazla uzayacak ve tomurcukların ağırlığı yüzünden dik duramayacaklar. Yani yanlarına 50cm kadar uzun, ince, sağlam değnekler batırıp dalların o değneklere yaslanmasını sağlayın. Bağlamanız gerekmez.

Saksıda yetiştirme

Hem açık hava bitkisi hem uzun süre güneş gerekli bir tür olduğu için kocaman büyük saksı ister. Küçük saksılarda köklerinin fazla ısınması gelişimini aksatır. Süzek ve biraz besleyici toprak hazırlayın. Mesela şöyle bir karışım gayet uygun olacaktır: 4 ölçü torf toprak + 2 ölçü arazi toprağı + 2 ölçü dere kumu. Ve buna az miktar gübre karıştırın.

Sulamaları toprakta ciddi bir kuruma baş gösterdiği zaman fazla gecikmeden yapmalısınız. Çünkü saksıda olunca bahçeye dikili olduğu kadar susuzluğa dayanamaz.

Toprağına gübre karıştırmış olsanız bile yaz boyunca ortalama 20 günde bir çiçek amaçlı bitki besini vermeniz iyi olur. Saksıda yetiştirince kökler doğadaki gibi toprağın ekosistemiyle bir bütün halinde olamaz. Doğada toprak içinde kökleri besleyen pekçok imkan vardır. Yani saksıda takviye gerekiyor. Sürekli bol bol çiçek üreten bir bitki olduğundan dolayı takviye büyük önem taşır.

Üretim

Sarı kız gözü çiçeği kökten ayırmayla ve tohumlarıyla üretilir. Kökten ayırmayı  iki yılda bir, kış sonunda yapın. Aslında yerini severse hızlıca kökten çoğalıp durur ve iki yılda değil her yıl ayırabilirsiniz.

Tohumlarının çimlenmesi için biraz kış üşüme süreci istiyor. Yani kız gözü çiçeği tohumlarını sonbahar ve kış aylarında veya en geç kış sonunda ekmelisiniz. Aslında solmuş çiçekleri kesip atmazsanız tohum üretip çevreye yayar ve etrafta fideleri kendiliğinden gelişirler.

İlkbaharda tohumdan yeni çıkan sarı kız gözü çiçeği fideleri o kadar hızlı büyür ki yaza mutlaka çiçekli girerler. Sonra da sürekli çiçek açmaya devam ederler.

Problemleri

Gördüğüm tek problemi ilkbahar sonunda külleme hastalığı olmasıdır. Son iki yıl nedense olmadı. Galiba hava şartlarının gidişatıyla ilgili. Külleme başlar başlamaz acilen Topas ilacı fısfıslayın. Anında durdurur ve sonraki yıla kadar bir daha tekrarlamaz.

Başka ülkelerde kelebeklerin yumurta bıraktığını, sonra tırtılların yaprakları yiyip bitkiyi mahvettiklerinden bahsetmişler. Böyle bir sorunla karşılaşmadım. Belki o tür kelebekten yurdumuzda yoktur.

Diğer bir problem ise sulak yerlerde toprak killi ve ortam rüzgarlardan pek nasibini almıyorsa kök çürümesiyle ölme riskidir. Buna önlem olarak gerekenleri yukarıda bakımı bölümünde yazdım. Bahçenizi sık sık sulamak zorundaysanız sarı kız gözü çiçeklerini her defasında sulamamaya çalışın.