Özellikleri
Soğan ve sarımsak gibi sosyete sarımsağı da Amarillisgiller’dendir (Amaryllidaceae). Fakat onlar gibi sadece serinde aktif olma özelliği yoktur. Yaz sıcaklarında yemyeşil yapraklarıyla gelişime devam eder ve sürekli çiçek açar. Kışın hava dondurucu soğuk olmadıkça yine yeşil yapraklı kalır. Yaprak renginde ve çiçek renginde ufak tefek farklılıkları olan birkaç çeşidi türetilmiştir.
Ana vatanı Afrika kıtasının en güneyinin doğu kıyı kesimleridir (kış kuraklığı bölgesi).
Salatalara katılır. Eğer çok miktarda yerseniz mide bulantısına ve kusmaya yol açar. Başka zararı yok. Yani bir toksik etkisi olsa da zehirli değildir.
Bahçelerde çevreye rahatsız edici koku saldığına dair şikayetler çok. Gayet memnun olanlar da çok. Bu mesele sanıyorum sosyete sarımsağının çeşitlerine, kültivarlarına göre değişiyordur. Zaten sosyete sarımsağı bahçelerde baş köşelerde değil de kıyı köşe yerlerde olması gereken bitkilerdendir.
Hafif don olaylarına (-4C ile -7C dereceler arası) tam dayanıklıdır. Kışın toprak yüzeyini saman, kuru yapraklar ve toprak karışımı ile örtmek şartıyla -20C dereceye kadar dayanması da mümkündür.
Sosyete sarımsağının görünümü
Yaprak yapısı ince yapraklı ve ufak yapılı bir pırasa fidesi gibidir. Kök kısmı da pırasanınkine benzer yapıdadır. Yani soğanlı değildir diyebiliriz ama dip kısmı hafifçe dolgun (taze yeşil soğan dip kısmı gibi) ve çok dayanıklı yapıdadır. Kök kaidesinden filizlenmeyle kardeşlenir, çoğalır durur. Yapraklanması ve çiçeklenmesiyle boyu 60cm uzunlukta olabiliyor. Kültivarlarına göre yaprak rengi düz yeşil, pırasa rengi, kurşuni yeşil ve bazıları da kenarları beyazımsı renk şeritli olur.
Ne zaman çiçek açar?
İlkbahar ortasından sonra, sonbaharda havalar iyice soğuyana kadarki zaman aralığıdır. Çiçekleri nil zambağı tarzında açar. Yani uzun bir sap üzerinde 20 kadar küçük çiçekler bir arada. Her bir çiçeğin büyüklüğü baş parmak tırnağı genişliği kadardır. Sosyete sarımsağının çiçekleri genelde leylak rengine çalan pembe renkte olur.
Yetiştirme, bakım
Toprak seçmez. En gür gelişeceği toprak humuslu ve süzek olan topraktır. Güneş ihtiyacı fazladır. Tam gün güneşli yerlere uygunluğu tamdır.
Susuzluğa çok iyi dayanır. Sosyete sarımsağı susuz bahçe (xeriscaping) konseptine uygun bitkilerden olduğu halde çiçek açmasını istiyorsanız sulamalısınız. Çünkü susuzlukta gelişimi son derece yavaş olur. Hatta bir süre sonra tamamen durur. Mesela çiçek tomurcukları ortaya çıktığında sulamayı bırakın. Çiçekler açar, zamanla solar, biter. O zaman boş çiçek saplarını dipten kesin ve derinlemesine bol bol sulayın. Yeni çiçek tomurcukları görünene kadar susuz bırakmayın. Bu dönüşümlü uygulamanın sürekliliği mayıstan ekim ayı sonuna kadar uygundur. Çiçeklenmesi sizin için önemli değilse hiç sulamasanız da olur.
Üretim
Sosyete sarımsağı üretimi kökten ayırmayla yapılır. Her bir parçanın kendi kökleri varsa ya da kök çıkaracağı kök kaidesi kısmı tam gelişmişse ayırmaya uygundur. Yaz sıcaklarında denemek risklidir. Çünkü sıcakta hiç köklenememe riski var. Serin ve soğuk aylarda bölmelisiniz.
Güçlenmeleri için kökün 8-10cm üstünden budamak doğru olur mu? Bizimkiler biraz cılızlaştılar. Bir de nedense pek az çiçek veriyorlar.
***
Budama işe yaramaz. Zaten budanacak bir tür değil. Her kış sonunda sökmeli, yerini derinden çapalamalı ve yeniden dikmelisiniz. Bu civarların toprakları yıldan yıla kış yağmurlarıyla fena sıkışıp kökleri de fena halde sıkıştırıyor.
Ekim ayında cogaltabilir miyim?
***
Serin ve soğuk aylarda her zaman. Sadece yaz ayları uygun değil. Sizin orada en iyi zaman aralığı ekim ayının ortasından mayıs başına kadardır. Mayısta havaların daha da ısınmasını beklerseniz yeterince köklenme yapamaz ve yazın ölürler.