Campanula özellikleri
Campanulaceae (Çançiçeğigiller) familyasının Campanula cinsi 500’ü aşkın türe sahiptir ve çan çiçeği adıyla ve mavi ya da maviye yakın tonlarda çiçekleriyle bilinir. Latince’de Campanula küçük çan demektir.
Süs bitkisi kullanımında
Maviş çiçeğinin dayandığı Campanula türlerinin doğal yaşam alanları en çok Akdeniz çevresi ve Kafkaslardır. Afrika ve Asya’nın tropikal bölgelerindeki dağlarında da bazı türleri vardır. Türlerine göre mevsimlik, iki yıllık ve uzun ömürlü olurlar. Fakat uzun ömürlü olsalar bile park ve bahçelerde kullanımları kısa dönemliktir.
Campanula’nın birçok türünün bahçelerde yetiştiriciliği kuzey ülkelerinde yaygındır. Çünkü yaz ayları şiddetli sıcak olmayınca gelişimleri ve çiçek açmaları verimli olur. Has türler kış soğuklarına -35C ve -40C dereceye kadar çok şiddetli ağır don olaylarına dayanıklıdır. Fakat kültivarları genellikle -25C ile -30C dereceler arası soğuğa dayanır.
Türkiye’de maviş çiçeği adıyla meşhur olan çeşitlerinin kullanımı genelde balkon saksı çiçeği olmakla sınırlıdır. Maviş çiçekleri evlerde yetişmez. Bahçe-balkon süs bitkileridir. Ancak yüksek havadar ve güneşli pencere önünde olması şartıyla eve uyum sağlamaları mümkündür. Tabii eğer o kadar hava hareketli ortam sağlamaya imkanınız varsa.
Maviş çiçeği iki türüne geçmeden önce: Bu ikisi doğal gerçek ana türlerdir. Yani melez, hibrit, kültivar filan değil. Sizin saksılarda yetiştirdikleriniz ise genellikle söz konusu iki tür ağırlıklı olarak birkaç Campanula türünden elde edilmiş karışık hibrit/melez çeşitlerdir. Ve dolayısıyla çiçekleri daha gösterişlidir.
Campanula garganica (yıldız çiçekli maviş)
Güney Avrupa’ya ait mavişlerden Campanula garganica’nın çiçekleri çandan ziyade yıldız şeklindedir. Yapraklarının kenarları düzensizce irili ufaklı dişlilik gösterir. Toprak üzerinde neredeyse hiç yükselmeden çevreye yayılır. En fazla 15cm yükselirler. Yayılıcı özelliğinden dolayı saksılarda sarkıcı gelişir. Yaz aylarında çiçek açar. Beyaz ve lila-lavanta gibi renkte kültivarları türetilmiş.
Campanula garganica
Campanula carpatica (çan çiçekli maviş)
Ana vatanı Karpat Dağları’dır. Romanya ve çevresi: Sırbistan, Ukrayna, Polonya vs. Çiçekleri kokuludur. Yaprakları kalp biçimindedir. yaprak kenarlarındaki dişlilik hafifçe ve düzenlidir. 30cm kadar uzar. Gelişimi yavaştır. İlkbahar ortası – yaz sonu arası çiçek açarlar. Mavi, mor, pembe, beyaz renklerde ve bunların ara tonlarında ve çiçek şekilleri az çok farklı birkaç kültivarı var.
Campanula carpatica
Yukarıda bahsettiğim her iki türün yaprakları da çiçekleri de hem yemeklerde hem salatalarda kullanılır. Toksik etkisi yok. En azından fazla yemediğiniz sürece.
Maviş çiçeği yetiştirme ve bakım şartları
Yazın fazla sıcak olan bölgelerde yarı güneşli yerlerde, yaz sıcakları pek etkili olmayan bölgelerde tam gün güneşli yerlerde yetiştirmek gerekiyor. Bu arada güneş ışınların tam üstlerine gelmesi şart değil. Çok yakınlarına yoğun bir şekilde güneş geliyorsa oradan yansıyan ışınlar da güneş etkisi verir.
– Yıldız çiçekli maviş güneşe daha düşkündür. Toprak seçmez. En ağır alkalinli topraklarda bile sıkıntı çekmez. Hazır poşet toprakta yetiştirecekseniz toprağına bir miktar mıcır karıştırın. Mıcır toprağın pH derecesini biraz yükseltir. Yani alkali etkisi verir. Böylece yıldız mavişler daha fazla çiçek açar. Ayrıca toprak biraz besleyici olmalıdır.
– Çan çiçekli maviş ise mutlaka süzek toprak istiyor ve besleyiciliği iyi olmayan toprakları sever. Toprağına ponza taşı ya da iri taneli dere kumu karıştırın.
Sulamalarına gelince maviş çiçeği türleri kupkuru toprakta beklemeye gelmez. Toprak hafiften kurudukça sulamalısınız. Kış aylarında bir de mavişinizin yeri serin veya soğuk ise sulamayı ihmal etmenizin pek zararı olmaz. Yaz kış her zaman sulamaları saksı alt deliklerinden su dışarı çıkacak miktarda bol su ile yapın. Zira bu sayede toprakta tzlaşma tehlikeli seviyeye yükselmez. Maviş çiçeği tuzlu topraklara uyumlu değildir.
Bitki besin nisan sonunda ekim ayı sonuna kadar ayda bir defa verin. Genel kullanım (çok amaçlı) çeşitten. Saksının orta kısmını ıslatmadan, en kenarlardan yavaş yavaş dökerek verin.
Fide üretimi
Kökten ayırma ile, dip dallarını kırıp köklendirmeyle ve tohumla çoğaltılırlar. Bahçede yetiştikleri yerde çevreye saçtıkları tohumlar kendiliğinden çimlenir ve çevrede yeni fideler peyda olur. Ayrıca çeşitli maviş çiçeği kültivarları bir arada yetişince çiçekler birbirlerinin polenlerinden etkilenir. Yani aralarında melezleşmeler olur. Sonuçta bunların verdikleri tohumlardan çıkan mavişler biraz farklı renk ve şekillerde çiçek açarlar.
Kökten ayırma
Eğer dipten birçok sürgünlerle çoğalmışsa bu takdirde ilkbaharın başında saksıdan toprağıyla bütün halde çıkarın. Tek tek değil gruplar halinde: Her bir grupta en az 3 güçlü dallı olacak şekilde, köklerine fazla zarar vermeden ayırın. Sonra her birini ayrı saksılara dikin.
Çelik
Maviş çiçeği çelikle (dallarını kesip köklendirerek) çoğaltmaya pek elverişli değil. Denemek isterseniz kış sonunda açık havada yapın. Bunun için ilkin ⇒ köklendirme toprağı kullanın. 8-9 hafta geçtiği zaman güzel bir gelişim varsa köklendikleri kesindir. O zaman köklerini toprağından hiç ayırmadan esas istediği toprak ile saksılarına dikin.
Tohum ile maviş çiçeği üretimi
Kış soğuklarına dayanıklılığı yüksek olan bitkilerinin birçoğunun tohumları ortalama 8 hafta kadar ıslak toprakta kış üşümesi istiyor. Ancak bu takdirde ilkbaharda çimlenirler. Fakat maviş çiçeği bu konuda istisnalardandır. Öyle bir şeye ihtiyaçları yok. Tohumları ilkbahar ilk yarısında toprak yüzeyine serpin ve sulayın. Tohumlar çok küçük olduklarından gömmeye gerek yok. Sulama ile nasılsa toprak ile karışacaklar. Suladıktan sonra saksının üstüne şeffaf naylon gerin ve hava geçirmeyecek şekilde sabitleyin. Güneşi günde birkaç saat direkt alacağı bir yerde tutmanız şart. Çinlenmeleri ortalama 10 günde başlar. Gözünüz hep üstünde olsun. Zira tohumlar çimlenmeye başlar başlamaz acilen naylonu kaldırmanız lazım. Yoksa çürürler.
Fideler 8-10cm büyüdükleri zaman tek tek küçük saksılara aktarın. Muhtemelen çiçek açmaları sonraki yıla kalır. Bu sebeple tohum ekme işini bölgenizde yaz ayları biraz serince geçiyorsa yaz boyunca da yapabilirsiniz. Sıcak yerlerde ise hem ilkbahar hem sonbahar tohum ekmeye uygun zamanlardır.
Maviş fideleri 12 cm oldukları halde hiçbir yan filizlenme yapmadılarsa tepelerini koparın.
Problemleri
Maviş çiçeği havadar ve süzek toprak ister. Sulamaları toprağı yıkıyorcasına yapmalısınız. Bu iki konuda dikkatli olun. Sonra durup dururken benim maviş çiçeğim niçin öldü demeyin. Koyu gölge, loş ışık hiç uygun değil. Sağlıkları bozulur. Güneş ya da en azından son derece güçlü aydınlık ortam ister. Ayrıca maviş çiçeğinin ev ortamlarında yaşamasının mümkün olmadığını, ancak çok havadar odalarda belki yaşayabileceğini unutmayın.
Geçen sene aldığım maviş çiçeği tomurcukları bir süre sonra kuruyup soldu. Yazın yarı gölgede tutuyorum. Geçen yazdan beri bir daha çiçek açmadı. Şimdi yarı günesli ve havadar olan bir yere aldım. Mutfakta pencere önünde duruyor. Yaprakları canlı. Çiçeklenmesi ve tomurcukların sağlıklı büyümesi için ne yapmalıyım?
***
Bunların pekçok çeşitleri var. Genelde yaz ortasından sonra artık çiçeklenmezler. Bazı çeşitleri en geç sonbahar başına kadar çiçek açar. Ev ortamlarına uygun değil. Varsa balkonda/bahçede tutmanız lazım. Kışın soğuktan bozulmazlar ama sizinki şimdi sıcak eve alışık olduğundan dışarı çıkarırsanız daha ilk günden kökler çürür. Onun için haziran başından önce dışarı çıkarmayın. Sonra devamlı yaz kış dışarıda tutun. Evde tutmaya mecbursanız çok havadar ve güneşli bir pencere kenarında olması şart.
Maviş çiçeği arıyorum. Sarkan türünden mavi ve beyaz. Nereden bulabilirim?
***
Çok zor. Tamamıyla şansınıza kalmış.
Elimde maviş çiçeği var. Evde bakılmış. Şimdi balkona koysam olur mu yoksa havalar ısınınca mı koyayım?
***
Sıcak eve alışık bitkiyi kış ve ilkbahar aylarında beş dakikalığına bile dışarıya koyarsanız anında kökler çürümeye başlar.
İri çiçekli, sarkan mavişlerin tohum verip vermediklerini öğrenmek istiyorum. Fidesini bulmak çok zor. Satışının yapıldığına ise hiç rast gelmedim ne yazık ki.
***
Bahsettiğiniz çeşitleri hakkında pek fazla bilgim yok ama onlar kesinlikle hibrittir. Ve hibrit bitkilerden bazıları hiç tohum vermez. Bazıları tohum verse de tohumdan yetişenler bambaşka özellikler gösterir. Pek az hibrit bitki saf tür gibi değişmeden tohumlarıyla nesilden nesile devam eder (örnek hercai menekşeler). Dolayısıyla nadir hibritleri sürekli dallarından köklendirip çoğaltmanız gerekiyor. Şimdi sizde varsa bugünler maviş çiçeğini dallarından köklendirmenin en uygun zamanı. Her şeyi garantiye almak için önce köklendirme toprağı kullanın. Sayfası: Köklendirme toprağı hazırlama
Maviş çiçeğim ilk ektiğimde yaprakları çok güzel yemyeşildi ama zamanla yapraklarda bozulma oldu. Marazlı gibi beyaz lekeler oldu ve bozuldu. Tekrar nasıl yeşil hale gelir?
***
Dışarıda açık havada güneşli bir yerde tutmanız lazım. Ev ortamlarında bozulur.
Çok zor olmasına rağmen maviş çiçeği tohumları buldum ve aldım. Saksıda salon camının önünde öğleden sonra güneşi alıyor ve üzeri streç filmle kapalı. Bir hafta oldu çıkmıyor. Suyunu eksik etmiyorum. Ne yapmalıyım?
***
Bilmiyorum. Bekleyip göreceksiniz. Ama salonda olmaz. Balkona veya pencere dışın çıkarın. Üzerini açık tutun.
Nisan ayı başında maviş çiçeği aldım. Çiçekleri yoktu. Cam balkonda içeride tuttum. Tomurcuklarının kahverengileştiğini ve kenar yapraklarının kuruduğunu gördüm. Güneş alan balkona koydum. Başka ne yapmam gerekir? Arada çiçek besini veriyorum. Saksısı küçük. Büyük saksı mı daha iyi olur?
***
Yeni almışsınız. Nasıl bir toprak özelliği var bilmiyorsunuz. Bu gibi hatalar yüzünden bitki besin kökleri yakıp çürütüyor ve bitkiler ölüyor. Havalar biraz daha ısınınca, daha doğrusu uzun süre esinti almasını sağlayacağınız günler geldiğinde daha büyük saksıya aktarın. Bitki besini sakın vermeyin.
Yeni aldığım mavişim tamamen karınca istilasında. Ne yapmam lazım?
***
bir iki dakika ara ile sürekli yerini değiştirin. Karıncalar panikle saksıyı, bitkiyi terk edecektir. Sonrasında ne gibi tedbirler alabilirsiniz, şurayı okuyun: https://azbitki.com/toprak-hasereleri#karinca
Maviş çiçeğimin yaprakları büyüktü. Bu yıl hiç yaprakları büyümüyor. Mini mini. Çiçek açar mı bu durumda?
***
Evet çiçek açar. Kışın dışarıda durdu ise soğuk etkisi olmuştur. Anca şimdi tekrar eski gücünü toplamaya başlar.
Bu yıl pazardan mor yıldız şeklinde açan maviş çiçeği almıştım. 4-5 hafta harika açtı. Ama şu anda çiçekleri soldu. Yeni çiçek çıkarmıyor. Doğu cepheli balkonda duruyor. Yapraklarında bir sorun yok. Sulamasını eksik etmiyorum. Acaba neden yeni çiçekler vermiyor? Saksısını değiştirmemiştim. Ondan mı bilemedim küçük bir saksıda çünkü. Sizce ne yapmalıyım?
***
Sürekli olmaz. Dönem dönem olur. Şimdi biraz güç toplayacak. Sonra yeni tomurcuklar ortaya çıkar. Ayrıca çok çeşitleri var. Bazıları sadece bahardan bahara yılda bir defa çiçek açarlar.
Mavi çan çiçeği tohumlarını ilkbaharda mı ekmeliyim?
***
Aslı Hanım veya Ayşe Hanım. Gerçek adınız beni ilgilendirmiyor ama bir sorunuzda Aslı-Ankara, bir sorunuzda Ayşe-İzmir diye yazmakla doğru bilgi edinemezsiniz. Çünkü İzmir ile Ankara arasında iklim farklılığı çok fazla. Hangi tohum hangi ilde hangi zamanda ekilmelidir cevapları belirttiğiniz şehire göre yazıyorum.
Maviş çiçeğimin dalları ve yaprakları kurumaya ve sararmaya başladı. Ne yapmam gerek?
***
Hava akımlarına ihtiyacı var. Sıcak + havasız odalarda yaşayamaz. Şiddetli sıcak iklimi sevmez. Yaz boyunca kuzey cephe gölgeli ve serin bir yerde tutmanız gerekirdi. Aydın’ın yaz mevsimlerine uygun bir bitki değil.
Konya’da maviş yetiştirebilir miyiz? Bu iklimde yaşar mı?
***
Evet ama saksıda o kadar dayanıklı olamıyorlar.
Maviş çiçeği İzmir’de yetişir mi? Deniz kıyısına çok yakın bir yerde bahçeli evimde bakmak istiyorum. Orman toprağı ve bahçe toprağı, biraz da solucan gübresi karışımı bir toprak uygun olur mu?
***
Gübre katmayın. İzmir’de yaz boyunca kuzey cephe gölgeli ve serin esintili bir yerde tutmalısınız.
Ankara’da doğu cephe balkon bu çiçek için uygun mudur?
***
Evet çok iyi. Tam uygun.
K.yaka’da batı cepheli balkonda maviş çiçeğim çok güzel açtı. Şimdi tek tük çiçek veriyor. Daha önce çiçek vermiş sarkan dalların bazilarında kuruma oluyor. Aynı zamanda toprakta yeni sürgünler var. Çiçeği geçmis sarkan dalları budamamız mı gerekiyor?
***
Şiddetli sıcağı sevmeyen bir bitkidir. Demek ki çok iyi bir toprakta ve çok iyi bakıyorsunuz. Yoksa kesin ölürdü. Şimdi değil yaz sıcakları dindiği zaman eski-güçsüz dallarını budayın. Yeni sürgünler daha güçlü gelişir ve daha verimli çiçek açarlar.
İri çiçekli ve daha küçük çiçekli iki saksı maviş çiçeği edindim bu sene. Güney doğu direkt güneş vurmayan cam kenarında güzel çiçeklendi. Bahçe toprağına ekmiştim. Toprak çökme yaptı. Üzerine Kaktüs-Sukulent için olan hazır topraktan ilave edip hafif karıştırmam sorun olur mu? Bir de dışarıda bıraksam donar mı? Hibrit mi değil mi bilmiyorum.
***
Köklerini topraktan hiç dağıtmadan kalıp gibi çıkarıp alt kısma aynı topraktan eklemelisiniz. Böylece kökler aşağılara inmeye devam edecek. Zaten o toprağı sevmiş. Üstten toprak ilave etmeniz hiç iyi olmaz. Kışın orası ne kadar soğuk olur onu bilmediğim için o konuda bir şey diyemem. Yukarıda ne kadar soğuklara dayanıklı oldukları yazılı. Saray’da karasal iklim hakim olsa da kışın -25C kadar don olayı olacağını sanmıyorum. Ama saksıda olunca bitki açısından durum değişir. Bahçede zeminde olsa başka. Saksıda daha hassastırlar.
Mavişimin kuruyan çiçeklerini budayım mı öyle mi kalsın?
***
Dal uçlarından kesin. Yaz sıcakları biraz daha dinince (mesela sizin orada 20 eylül gibi) çok uzun dalları kısaltın. Cılız ve sağlıksız dalları diplerden kesin.
Maviş çiçeğimi geçen günlerde Migros’tan aldım. Kökleri saksının altından çıkmış durumda. Saksı değişimi yapmalı mıyım? Çiçekliyken yeni saksıya adapte olabilir mi?
***
Hayır kesinlikle hiç rahatsız etmemelisiniz. Hatta yeni yerine adapte olması için 15 gün kadar hiç sulamasanız iyi olur. Daha büyük saksıya geçirmek için nisan ayını bekleyin.
2 adet yerli maviş çiçeği fidesi aldım. Gelir gelmez kaktüs sukulent toprağına ektim. Üzerinde bir çiçek bir de çiçek tohumu var. Malum adana çok sıcak. Balkonda güneşi uzaktan alan bir yere yerleştirdim. Şimdi bunlara nasıl bakmam gerekiyor?
***
Keşke almadan önce sorsaydınız. Adana gibi Aydın gibi yazın felaket sıcak olan memleketlerde bazı çöl bitkileri dahi yazın perişan olup ölürken maviş çiçeği hiç olmaz. Serin dağ bitkilerindendir. İşiniz şansa kalmış. Bugünleri ölmeden atlatırsa sonbaharda canlanmaya başlar. Sukulent toprağına dikmek yanlış. Kocaman saksıya normal toprakla dikmeliydiniz ki kökleri serinde kalsın.
Beyaz renkli maviş çiçeği aldım. Kargodan çıkardım. Gayet canlı idi. İşyerinde camın önüne koydum. Malum ortam sıcak idi. Solar gibi oldu. Yaprakları karardı. Evde solan yaprakları kesip diksem acaba yeniden canlanır mı? Gövdesi yeşil ve dik duruyor şu an.
***
İç mekanlarda yaşaması mucize gibi bir şey olur. Hiç uğraşmayın. Hele sıcak + esintisiz ortamlarda yaşaması asla mümkün değil. Dışarıda serin ve esintili bir yerde tutun.
Komşudan odunsu dibi olan maviş çiçeği aldım. Ne zaman saksı değişimi yapayım? Balkonum güneye bakıyor. Soğuk havada bir iki ay sonra ne yapayım?
***
İlkbaharda daha büyük saksıya geçirin. Şimdilik güneye bakan yer iyi. Soğuktan zarar görmez. Yaz sıcakları başlayınca az güneşli çok esintili başka bir yerde tutmanız lazım.
Küçük çiçekli bir maviş çiçeğim var. Mayıs gibi aldığım zaman çok güzel çiçekliydi. Yaz sonu yaprakları sarardı, kurudu. Onları temizledim. Küçücük bir fide gibi kaldı ve tekrar büyümedi. Yeşil yaprakları var şu an. Hatta minicik bir iki tomurcuk da açtı. Fakat ilk aldığımdaki gibi saksıyı doldurmuyor. Ne zaman büyüme dönemine geçer? Sulamalı mıyım yoksa susuz kalsa daha mı iyi? Kuzey cephede cam balkonda duruyor.
***
Bunlar kışları epey soğuk geçen yerlerin bitkileri olduğundan dolayı birkaç ay kış dinlenmesine ihtiyaçları var. Sonra ilkbaharda tekrar en güzel hallerini alırlar. Sıcak yerde tutmayın.
Maviş çiçeğinin tohumu nasıl ve neresinde olur almak istesek nasıl alabiliriz?
***
Bunun için çiçek açması lazım. Bitkilerin tohum vermelerinin başka yolu yok. Çiçekler solunca çiçeklerin yerinde tohum kapsülleri büyür. Onlar olgunlaşıp kuruyunca içlerindeki tohumları alırsınız.