Bütün bilgileri İngilizce kaynaklardan alıyoruz. Bitkilerin yenmesi durumundaki kötü etkileri için zararlı, sakıncalı, zehirlilik etkisi gösterebilen manasında toxic terimini kullanırlar. Biz bu kelimeyi fazla düşünmeden zehirli diye dilimize çeviriyoruz. Ne yazık ki aynı yanılgıya TDK sözlük bile düşmüş durumda. Sonuçta tercüme bilgiler okuyan insanlarımız “bu bitki zehirlidir” diye bir uyarı görünce onun kesin öldürücü etkiye sahip olduğunu düşünür ve derhal çöpe atar. Bir yanlış anlama yüzünden gitti bin liralık muhteşem difenbahya!
Oysa İngilizcedeki toxic sözcüğü dilimizdeki zehirli sözcüğüyle birebir anlamda değildir. Toxic zararlı, zehirlilik etkisi gösterebilen anlamındadır. Ama direkt zehirli anlamına gelmez. Örneğin alkollü içkilere de toxic derler. Fakat evindeki difenbahyasını çöpe atan bir insan gayet rahatça içkisini içer. Çünkü ona içki zehirlidir diye bir Türkçe uyarı gelmemiştir. Belki alkollü içkiler toksik maddelerdendir gibi sözleri duymuş veya okumuşlardır. Ama toksik’i ciddiye almazlar çünkü onun Türkçedeki anlamının “zehirli” olmadığını bilirler. Ve alkollü içkilerden hiçbiri hakkında hiçbir yerde “bu içki zehirlidir” diye bir uyarı görmeyiz. Kısaca:
Difenbahya toksik.. aman zehirlenirsin çöpe at gitsin. Rakı toksik ama bir şey olmaz lıkır lıkır iç! .. bu neyin mantığıysa..
Bu arada, İngilizce uyarılarda toxic sözcüğünü görürseniz, manası yukarıda anlattığım gibidir ama poisonous demişlerse işte bu kelime dilimizdeki zehirli sözcüğünün tam karşılığıdır.
Aşağıda ben yine zehirli kelimesini kullanmış olarak devam edeyim.
Ev bitkilerinden zehirsiz olanlara birkaç örnek
Kurdele çiçeği, paşa kılıcı, begonyalar, telgraf çiçeği türleri, Yucca, tül kuşkonmaz, yaprak güzeli, Aloe vera, Cactaceae familyasından olan kaktüsler.. Hatta yapraklarından yemek yapılıp yenen bir süs bitkisi bile var: Para ağacı. Siz yine de bu bitkileri yemeyin ne olur ne olmaz.
Süs bitkileri zehirli veya toksik
Yukarıda zehirsiz olanlara birkaç örnek saydım ve dikkat ederseniz hemen hepsi eskiden çok popüler idi. Sanki eski insanlar daha bilinçliymiş gibime geliyor. Fakat günümüzde popüler olan süs bitkilerinin çoğunluğu zehirlidir. Aslında korkulacak bir şey yok. Yerseniz zehirlenirsiniz. Yemezseniz, yapraklarını ezip öz suyunu yüzünüze gözünüze sürmezseniz inanın hiçbir zararları yoktur. Süs bitkilerini zaten yemiyoruz. Ama çocuklar, köpekler, kediler yiyebiliyor ve esasen bu durumlarda tedbirli olmalı, o zehirli bitkileri evde bulundurmamalıyız.
Zehirli ve toksik aynı şey midir?
Aslında aynı şey değildir ama tedbirli olmak lazım. Çünkü süs bitkilerini küçük çocukların ve ev hayvanlarının yeme ihtimali yüksektir. Duruma göre hiç öldürücü olmayacak kadar toksik etkili bir bitkinin hassas bünyelere öldürücü etkisi olabilir. Dikkatli olun. Kesin zehirli (İngilizce poisonous) bitkilere gelince.. “Zehir”den bahsediyoruz. Sadece kusturan, karın ağrısı yapan kimyasallardan değil, öldürücü zehir.. Ona göre küçük çocuklarınıza, evcil hayvanlarınıza dikkat etmelisiniz.
Bitkilerin zehirleyici etkisi kişiden kişiye ve yaşa göre değişebilir. Nasıl ki bazı insanların bünyeleri hiç olmadık şeylere alerjik tepki gösteriyor, onun gibi. Yemedikçe zararı olmaz ama hassas bünyeli kişilerin dokunması, yapraklarını elinde ezmesi, özsuyunu tenine bulaştırması bile ciddi rahatsızlıklara yol açabilir.
Küçük çocukları bu konuda eğitin
Korkutmak işe yaramaz. Sevgiyle ve sevdirerek öğretirseniz kesin işe yarar. Süs bitkilerinin evinizdeki varlıklarını, güzelliklerini ve evinizdeki değerini fark ettirmeye çalışın. Beraber sulama yaparak “sen çikolata sevdiğin gibi onlar da suyu seviyor” diyebilirsiniz. Dokunmamasını öğretmek için en başta siz asla elinizi sürmemelisiniz ve “Çiçeklere dokunursan çok üzülürler hasta olurlar. Bak ben hiç dokunmuyorum” diyebilirsiniz. Yani “sana zararlı olur.. cız.. kakaç …” vesaire sözlerle yasaklamaya girişmeyin. Hem çocuklarınız sizin ne yaptığınızı gözlemleyerek öğrendiklerini unutmayın. Siz çiçeklere onların yanında hiç dokunmayın ki sözünüz etkili olsun. Çocuklarınıza bitkilere karşı merhamet ve sevgi aşılarsanız çocuklar da böylece onlara zarar gelmemesi için ellerinden geleni yaparlar. Sakın anlamaz, aklı ermez diye düşünmeyin. Gayet iyi anlarlar. Çocukların anlamaları sizin uygulamalarınızı, yaptığınız işleri anbean gözlemleyerek oluyor. Telkinleriniz, sözleriniz, nasihatleriniz salt söz halinde kalırsa çocuklarınız elbette öğrenemez. Suç sizdedir.
Abartılı söylentiler sizi paniğe sokmasın
Zehirli diye evden atacaksanız, bitkilere gelmeden önce evlerimizdeki “yenildiği, içildiği zaman öldürebilen” maddeleri düşünün. Mesela sıvı ve toz deterjanlar, parfüm-krem vb kozmetik ürünler, makyaj malzemeleri, sabunlar, şampuanlar, çamaşır suyu, kezzap ve hatta ilaçlar, merhemler ve diş macunu. Bunları niçin evde tutuyorsunuz? Niçin atmıyorsunuz? Demek ki panikle hareket etmek yerine mantıklı düşünmek gerekir. Öyle insanlar var ki yıllarca çok severek yetiştirdiği, yapraklarını öptüğü bitkiden hiçbir zarar görmediği halde zehirli olduğunu duyunca paniğe kapılıp çöpe atıyor. Halbuki, düşünürseniz meyvesini yediğimiz bitkilerin bazıları zehirli. Mesela incir ağacının yapraklarında, dallarında ve tam olgunlaşmamış meyvelerinin dış kabuklarında bulunan süt benzeri beyaz sıvı zehirlidir. Ama olgun meyvelerini güzelce yiyoruz. Zehirli ev bitkisi diye abartılarak anlatılan kauçuk ve benjamin incir ağacı ne kadar zehirli ise aynen o kadar zehirlidir. Zaten aynı cinsten, Ficus cinsindendirler. Difenbahya bunlardan daha zehirlidir. Ayrıca çamaşır suyu ve deterjanlar kadar kesinkez öldürücü etkiye sahip değiller.
Kanser yapıyor söylentileri
Halk arasında bazı bitkilerin özellikle de aşk merdiveni bitkisinin kanser yaptığı söylentileri dolaşıyor. Bu söylentileri ciddiye almayın. Bazı bitkilerin öyle özellikleri olsa bile siz yemedikçe veya her gün sabah akşam alıp onunla yüzünüzü gözünüzü ovmadıkça veya salatalarınıza yemeklerinize katmadıkça size herhangi bir etkisi olmaz. Onlara gelene kadar herkesin evinde “olmazsa olmaz” diye düşünülen eşyaların çoğu kanserojendir. Esas bunlardan kurtulmanız lazım. Bir de neler giydiğinize, neler yediğinize ve kızartmaları nasıl yapıp yediğinize bakın araştırın da sizi gerçekten kanser yapabilecek acı gerçekleri öğrenin.
Kesin öldürücü zehir taşıyan süs bitkileri
Çöl gülü Adenium en başta gelir. Eskiden öz suyu avcılıkta okları ve mızrakları zehirli etmek için kullanılırmış. Kana karıştığı anda ani bir felç gibi etki eder. Şiddetli kalp spazmlarına sebep olup öldürür. Zakkum da fena halde zehirlidir. Neyse ki zakkumu çocuklarınız, koyunlarınız, köpekleriniz istese de yiyemez çünkü küçük bir damla özsuyu bile dehşetli çirkin bir lezzete sahiptir. Tadına bakan bin pişman olur. Böylece zakkumdan zehirlenme vakaları hiç duymuyoruz. Meksika zakkumu denen tür ise güzel görünümlü meyveler verir. Bunun meyvelerinden bir ısırık bile insanı öldürebilir. Bu bitkiden bahçenizde yetiştiriyorsanız solan çiçeklerini daima kesin ki meyve oluşmasın. Tedbirli olmak lazım. Herhangi bir şekilde ağaca yaklaşan biri o meyveleri yemeye yeltenebilir.
Zehirli bitkilerinizi çoğaltmak ya da budamak için dallarını keserken özsuyunun fışkırıp gözünüze gelmemesi için tedbirli olmalısınız. Zehri her birinde farklıdır. Kimi zehirler göze feci ağrı sancı verirken kimilerinin zehri gözde tahribat yapabilir ve tedavi gerekir.
Ev hayvanlarınızla ilgili kısa bilgi
Bizim için hiç zehirli olmayan ev süs bitkilerinin bazıları (mesela Aloe vera ve tül kuşkonmaz) köpeklere zehir etkisi yapar. Ayrıca bizim için öldürmeyecek kadar zehirli olanlar ise köpeklere ve kedilere kesin öldürücüdür.
Soğan ve sarımsak insanlara çok faydalı olduğu halde köpeklere ve kedilere öldürücü etkisi olabiliyor. Zararlı etkisi direkt zehirlemek şeklinde değil, kan değerlerini bozması yönündedir. Bazen bu yüzden hayvanlar bir iki gün hasta düşerler de sahipleri farkına bile varmaz. “Bugünlerde pek keyfi yok” der geçerler. Öldürücü etkisi soğanın veya sarımsağın niteliğine göre ve hayvanın ne miktarda yediğine göre değişir. Gerçi ara sıra az miktarda verince herhangi bir zararını görmüyoruz ama yine de soğanlı sarımsaklı yemeklerinizden köpeklerinize ve kedilerinize yedirmeyin. Ancak kokusunu aldı canı çekti diye tadımlık verebilirsiniz.
Melisa bitkisi almak istiyorum ve ev içerisinde yetiştirmek istiyorum zehirli mi merak ettim.
***
Evet zehirli. Burada (Didim’de) herkes bahçesinde yetiştiriyor. Hiçbir zehirlenme vakası duymadım. Gerçi yenilecek bitki değil. Süs bitkisi. Onun için hiç kimse yemeyi düşünmemiştir herhalde. :) Süs bitkilerinin çoğu zehirlidir. Ama eğer yemezseniz ve alıp yüzünüze gözünüze ovuşturmazsanız kesinlikle zehirlenmezsiniz.
Para çiçeği de zehirsiz midir almak istiyorum ama sormadan almak istemiyorum.
***
Bu sefer cevabı bilmiyorum çünkü bildiğim on kadar birbiriyle alakasız türe para çiçeği deniyor. Süs bitkilerinin yüzde doksan dokuzu zehirlidir. Ama hiç kimse zehirlenmiyor çünkü kimse süs bitkilerini yemiyor. Yani dikkat ederseniz televizyon haber bültenlerinde ıvır zıvır en basit şeyleri dahi abartarak anlatıyorlar. Bitkilerden zehirlenmeler olsaydı emin olun mutlaka her gün bahsederlerdi. Kısaca her bitkiyi tek tek sormanız gerekmez. Yemeyin ve çocuklarınız yiyecek kadar küçük ise o zaman evinizde hiçbir bitki bulundurmayın. Zehirli olmasalar bile çocuklar koparıp parçalayacaklar ziyan olacak.
Kedimin eve yeni aldığım telgraf çiçeğinden yediğini düşünüyoruz. Şu an yoğun bakımda veternerde. Telgraf mor uzun yapraklı olan cinsinden bu bitki kediler için ölümcül şekilde toksik mi? Kedimin durumu bayağı ağır.
***
Zehirli değil. Hafif toksik etkisi olabiliyor. Kedinizin yediğinden düşünüyorsunuz. Yani bilmiyorsunuz. Bitkiyi kontrol edin bakın yapraklarda parçalanma, ısırılma, koparılma var mı.. Yoksa kediniz muhtemelen başka şeyden etkilenmiştir. Mesela soğanlı sarımsaklı bir şey, özellikle sucuk ya da pastırma ve çiğ köfte gibi yani soğanı veya sarımsağı pek pişmemiş olan etli yiyecekler kedilerin/köpeklerin kan değerlerini fena bozar. Ayrıca kedileri köpekleri aynı diyabet hastaları gibi kabul etmelisiniz ve hiçbir şekilde tatlı yiyecekler yedirmemelisiniz.
Merhaba muhabbet kusum mum çiçeğinden yemiş. Zehirlenmesinden korkuyorum. Zehirli midir acaba?
***
Bilmiyorum. Zaten herhangi bir bitki ister zehirli olsun ister olmasın, zehirleyici etkisi hayvandan hayvana değişiyor.
Merhaba evimde küçük çocuklar var ve bitkiler aldıktan sonra bazı bitkilerin zehirli olduğunu öğrendim. Starliçya, monstera monkey mask, pilea çin para bitkisi, dağ palmiyesi, areka palmiyesi, telgraf cicegi pembe olan, ve sukulentler.
***
Saydığınız iki palmiye güvenli. Diğerlerine bir şey diyemem. Sukulentlere gelince: Bunlar tek özellikli bir şey değil. Binlerce türü var. Bazıları yenir. Bazıları bir damla öz suyu bile insan öldürecek kadar zehirlidir. Nasıl ki ağaç denince elma ağacı var çınar ağacı var. Birbirleriyle alakasız bitkiler. Sukulentler de öyle. Binlerce farklı türleri süs bitkisi olarak kullanılıyor.
Merhaba muhabbet kuşlarım mor çiçekli orkidenin çiçeklerinden yemişler bir sakıncası olur mu?
***
Bildiğim kadarıyla orkideler hayvanlara tamamen tehlikesiz.
Cennet papağanım siklamen bitkisinin çiçeğinden yedi. Arkasından gagasını titretmeye başladı. Sonra geçti. Başka zarar verir mi acaba?
***
Yenildiği takdirde öldürücü derecede zararlı toksik etkisi var. Zaten ev bitkisi değil. Evde tutmanız hem o bitkiye zararlı hem papağanınız yerse zehirlenip ölür.
Merhaba cam güzeli çiçeği aldım. Evde kedim var onun için zararlı olur mu?
***
Bu tür için bilmiyorum. Ama kediler için saksıda mutlaka çimen gibi bitkiler bulundurmalısınız. Çok önemli. Şu sayfada da bahsetmiştim: Ev hayvanları (kedi, köpek) ve bitkiler aynı evde olunca
Tavşanım yarım yaprak salon bitkisi kauçuk yaprağı yemiş. 1 gün 9 saat sonra öldü. Ölümunun sebebi bu bitki midir?
***
Sanıyorum evet. Beyaz öz suyu toksik etki yapar. Duruma göre fena rahatsızlıklara yol açar. Minicik bir hayvan için yarım yaprak az değil. O kadar miktarın öldürmesi normal.
Ben evimde aviarium yapmayı düşünüyorum. Gouldian finch ve ayni familyadan kuşlar besliyecem. Bu kafesimde kuşları zehirlemeyen bitki türleri nelerdir? Ağaç gövdeli büyük gösterişli bitkiler olabilir veya küçük renkli gösterisli bitkiler..
***
Ne yazık ki o konularda bilgim yok. Hayvanlara zararsız birkaç tür hakkında isterseniz şu sayfaya bakın: Ev hayvanları (kedi, köpek) ve bitkiler aynı evde olunca
Kızım evimde bulunan sukulent yapraklarından ısırıp yerlere atmış. Acaba kendisini zehirler mi ne yapmalıyım?
***
Siz yazalı 10 saat geçmiş. İnşallah bir şey olmamıştır. Sukulent diye bir bitki türü yok. Birbirleriyle alakasız pekçok bitkilere sukulent denir. Bazıları salatalarda kullanılacak kadar yenebilir. Bazıları zehirli, bazıları ise bir damla öz suyu bile çok fena zehirli olabiliyor.
Eve yeni aldığım beyaz yasemin zehirler mi?
***
Bilmiyorum. Binbir çeşit farklı bitkilere aynı ismi veriyorlar. Falan yasemini, filan yasemini gibi. Türüne göre değişir. Hele sizinki salonlara uygun bir bitki ise kesinlikle gerçek yaseminlerden değildir ve zehirli olma ihtimali büyüktür.
Tavsanım 4-5 gün önce çoğaltmak için suya koyduğum el uzunluğunda bir dal pembe telgraf çiçegini yedi ve maalesef dün kaybettim. Sebebi o muydu acaba?
***
Bildiğim kadarıyla telgraflar zehirli değildir ama bitkilerin insanlara etkisiyle hayvanlara etkisi aynı olmuyor. Benim bildiğim köpeklere ve kedilere tehlikeli bir telgraf türü Musa beşiği türüdür.
Merhaba kızım kalanşodan bir yaprak yedi. Kedi ve köpeklere zehirli yazıyor internette. Çoçuklara zarar verir mi? İki yaşında. Ne yapmalıyım?
***
Soruyu yazalı 5 saat geçmiş. Sanıyorum hiçbir şey olmamıştır. Bu türün pek zehirleyici etkisi yok. Çiçekleri çan şeklinde gibi ve aşağı yönelik olan Kalanchoe türleri zehirlidir.
Graptopetalum paraguayense sukulent bitkisi diye geçiyor. Çocuğum bir yaprağını yedi. Zehirlenir mi? Bitki zehirli mi?
***
Hayır. İnsanlara, kedilere, köpeklere ve diğer hayvanlara hiçbir zehirleyici etkisi yoktur.
Muhabbet kuşum aşk merdiveni isimli çiçekten bir hayli yedi. Bir sorun olur mu?
***
Sanmıyorum. Zehirli özelliği yok. Zararı olursa belki hazımsızlık gibi sebeplerle olur. Bu sebeple ölebilir bile (yani eğer çok fazla yediye).
Muhabbet kuşum Kalanchoe blossfeldiana bitkisinden yedi bir şey olur mu?
***
Büyük bir ihtimalle zehirlenir, ölebilir.
Kedim çilli begonyamın yaprak uçlarından kemirmiş biraz. Birçok kaynak begonya zehirli yazıyor ama siz zehirsiz yazmışsınız..
***
O birçok kaynak yanlış bir bilgiyi kopyalayıp yaymışlar. Biraz toksik etkisi olabilir ama bu asla zehirlidir diye Türkçeye tercüme edilemez. Bir şey bildikleri yok. İstisnasız tüm begonya türleri ve çeşitleri insanlara da kedi-köpeklere de zehirsizdir. Kedilere ve köpeklere sadece kusma etkisi yapar. Zaten bir kedi bitki yiyorsa kendisini kusturma amacıyla yer. Yani ya şiddetli mide bulantısı, karın ağrısı ya da baş ağrısı vardır ve kusmak, rahatlamak için ot yeme ihtiyacı duyarlar. Bundan emin olabilirsiniz. Size tavsiyem petşop dükkanlarında satılan özel tohumlardan alın. Bir saksıya ekin ve güneşli pencere önünde tutun. Yeşerdiklerinde kediniz ihtiyaç duyduğu zaman yer. Kedilerin ve köpeklerin yiyip midelerini rahatlattıkları veya kendilerini kusturdukları özel bir bitkinin tohumları. Petşoplarda satıyorlar. O tohumdan bulamazsanız onun yerine buğdaygiller familyasından herhangi bir türün tohumları aynı şekilde iş görür. Buğday, arpa, bahçe çimenleri, darı (kuş yemi) ve eski tip ev süpürgelerinin üzerindeki mini darılar.. Saksıya ekince kısa sürede çimlenip yemyeşil uzarlar.
Muhabbet kuşum 1 gaga kauçuk yemiş bir şey olur mu?
***
Emin değilim ama sanmıyorum.
Sultan papağanım monstera bitkimin yaprağından ve dalından yemiş. Zehirli midir?
***
Evet zehirli. Dikkatli olun.
Merhaba kızım 1 yaşında orkide yaprağının ucundan koparmış çiğnemiş hiç yuttu mu bilmiyorum. Orkideler zehirli midir?
***
Bilmiyorum. Aslında orkidelerin zehirli olduğuna dair hiçbir uyarı ile karşılaşmadım.
Görseldeki bitkinin adını öğrenebilir miyim?
***
Hintyağı ağacı. Çok çeşitleri var. Sayfasına bakın: https://azbitki.com/ricinus-communis-hint-yagi-bitkisi
Kuşum çok az dağ palmiyesi (chamaedorea) yemiş zehirli mi acaba?
***
Bildiğim kadarıyla hiçbir zehirlilik etkisi yok.