Bir gecelik gelin kaktüsü, Fotoğraf: panoramaweb.com
Özellikleri
Dalları ince ve yassıca olup uzun şeritler halindedir. Tamamen dikensiz olurlar. Bazen dipten gelen yeni sürgünler normal dal gibi bir süre uzadıktan sonra kendi yassı şerit halinde gelişmeye devam ederler.
Doğal yaşam alanları deniz seviyesine göre 200m ila 600m yüksek rakım ormanlık bölgelerdir. Buralarda bir epifit olarak ya ağaçların üzerinde ya da kayaların üzerinde yaşarlar.
Epiphyllum hibritleri (atlas kaktüsleri) ile büyük benzerlikleri var ama bu tür onlar gibi melez değil safkan bir türdür. Ayrıca onlar kadar hassas değildir.
Gelişimi
Çelikten türetilen bir gecelik gelin kaktüsü ilkin 20cm kadar uzar. Sonraki yıllarda gücü artar ve daha uzun gelişmeye başlar. Kök sistemi güçlendikçe dipten eskilere göre daha güçlü ve daha fazla uzayan sürgünler çıkarır. Boyu yarım metre ile üç metre arasında (bakıma ve yerine göre) değişir. Güçlü bir sürgün önce silindir yapıda, bir ağaç dalı gibi ve dimdik uzar. Bu şekilde uzayan dalın kalınlığı gücüne göre değişir ve ne kadar ince ise o kadar az uzar. Uzaması hızını aldığında gayet geniş ve yassı, yaprak gibi bir hal alarak bir miktar daha uzar ve gelişimini tamamlar. Sonra yan filizler verir. Yan filizler daha çok tepedeki geniş yerden çıkarlar. Bunlar geniş ve uzunca şerit gibi yapraklara benzer şekilde gelişirler.
Çiçek açması
Bir gecelik gelin kaktüsünün çiçekleri yemek tabağı kadar kocaman, bembeyaz ve güzel kokuludur. Sadece sabahları güneş alıyorsa çiçeklerini akşam ezanından sonraki ilk bir iki saat içerisinde, eğer öğleden sonra güneş alıyorsa gece yarısı civarında çiçek açar. Çiçekleri sabah olmadan önce solar gider. Sadece bir gecelik ömürlüdürler ama güzellikleri muhteşemdir.
Güçlü ve uzun yassı dalların uç kısma yakın kenarlarından gelişmiş yassı dallar ertesi yıl çiçek açar. Bunlara dikkat edin. Budamayın.
Hindistan’da kutsal sayılır. Hintlilerin inançlarına göre: Uğurludur. Her yerde her zaman çiçek açmaz. Ama çiçek açarsa eve rahmet-bereket getirecektir. Hatta çiçeğini açtığı sırada edilen dualar kabul olur.
Kışa dayanıklılık
Soğuğun uzun sürmemesi ve soğuk rüzgarları direkt almaması şartıyla -5C derece soğuğa dayanır. Fakat kuzeyli rüzgarları alırsa -1C derece soğukta bile feci yıpranır.
Yetiştirme, bakım
Epiphyllum oxypetalum bir gecelik gelin kaktüsü kış boyunca uzun süre direkt güneş alırsa iyi olur. Diğer mevsimlerde sadece sabah güneşi veya akşam güneşi almalıdır. Hiç direkt güneş almasa da olur ama yeri güçlü ışıklı olmalı.
Toprak
Hiç toprak seçmez. Atlas kaktüsleri gibi hassaslıkları yok. Ama benim tavsiyem şu şekilde:
3 ölçü torf toprak + 1 ölçü iri taneli tertemiz dere kumu + 1 ölçü ponza taşı
Saksı olarak büyük saksılarda yetiştirin. Çünkü boyu uzadıkça üstten yan dallarla bir hayli ağırlaşır. Mesela yeni köklenmiş tek dal bile olsa en az 20cm×20cm ebatlarında saksıya dikin.
Sulama
Bir gecelik gelin kaktüsü sulama konusunda da hassas değildir. Dikkat edeceğini hususlar şunlardır:
1- Sıcak yaz aylarında sulamaları gece geç saatlerde, fazla serin zamanlarda ise sabah ile öğle arasında sulayın. Normal, az sıcak zamanlarda ise sulama saati fark etmez.
2- Mayıstan eylül sonuna kadar sık sık sulayın. Diğer zamanlarda toprak adam akıllı kupkuru olduğu zamanlarda sulayın.
3- Her zaman sulamalarda bol bol su kullanın. Saksı alt deliklerinden su dışarı çıkıp gitmelidir.
Bitki besini
Nisan ortasından sonra başlayarak haziran sonuna kadar çiçek amaçlı bitki besini, sonrasında ise eylül sonuna kadar kaktüslere özel bitki besini verin. Sıklığı ise 20-30 günde bir olmalıdır.
Çoğaltma
Epiphyllum oxypetalum – bir gecelik gelin kaktüsünü parçalarından çoğaltmak gayet basit ve kolaydır. İlkbahar – sonbahar arasında her zaman mümkün. Yassı yaprağımsı dallarını 8cm kadar parçalara bölün. Üç beş gün kesik yerlerin kuruması için açıkta bekletin. Bu sırada köklenme toprağını şu şekilde hazırlayın:
Torf toprak + 3mm temiz dere kumu + mangal kömürü parçacıkları (pirinç taneleri kadar) + kullanılmamış kuru çay. Hepsi eşit ölçülerde olacak.
Kuru çay yerine aslında kestane toprağı (kestane gübresi değil, kestane toprağı) kullanırsanız daha iyi olur. Ama her yerde bulamıyoruz. Onun için kullanılmamış kuru çay tavsiye ediyorum.
Çabuk ve hızlı kök salmaları mini viyollerde mümkündür. Açık havada tutun ve sık sık sulayın. Bir aya kalmaz hem kök salar hem filiz verirler. Sonra köklerini topraktan ayırmadan yukarıda toprak kısmında anlattığım şekilde hazırlayacağınız toprak karışımı ile büyük saksılara dikin. Bir büyük saksıya üç fide dikebilirsiniz.
Benim çiçeğimin gelin çiçeği olduğunu sizin yazınızı okuduktan sonra öğrendim. Toprağını daha önce sizin atlas çiçeğinin bakımıyla ilgili yazınıza göre hazırlamıştım. Toprağına leonardit, kestane toprağı ve ponza taşı ilave etmiştim. Acaba toprağını tekrar değiştirmem gerekir mi? Bir de çiçek açması için soğukta üşümesi adına dışarı koydum. Ancak tekrar içeri aldığımda yapraklarının alt kısmında pas gibi lekeler olduğunu fark ettim. Hastalıklı yaprakları kestim. Acaba kesmekle doğru mu yoksa yanlış mı yaptım bilemiyorum. Şimdi bir dalında daha aynı pas lekeleri oluşmaya başlamış. Çiçeğimi kurtarmak için acaba ne yapmalıyım?
***
Hangi şehirde olduğunuzu bilmediğim için pek yardımcı olamayacağım. Ben sürekli dışarıda tutuyorum (Didim iklimi gayet uygun). Yıllardan beri hiç çiçek açmadı. Geçen ilkbaharda bahçeye diktim yani artık saksıda değil. Önümüzdeki yıl çiçek açacak diye umuyorum ama pek sanmıyorum da. Bunların çiçek açması çok zor. Hazırladığınız toprak çok iyi ve tam uygun. Lekeler pas veya hastalık değildir. Eskiyen kısımlarında öyle şeyler olabilir ve normaldir. Veya yeni gelişimlerinde sıcak veya soğuk etkisiyle benzeri yıpranmalar olabilir. Kesmekle büyük bir hata yapmışsınız.
Merhabalar benim üç yıldır bir gecelik gelin şitilim öylece büyümeden duruyordu. Toprak yenilemesi yaptım. Taze dallar verdi ama maalesef bugün güneşe koyunca o taze ve kalın yapraklar yandı. Bunun için ne yapabilirim? Nasıl bir yerde tutmam ve sulamam gerekiyor?
***
Demek ki tamamen güneşsiz bir yerde tutmuşsunuz. Ve şimdi aniden güneşe çıkarınca hiç alışık olmadan gelişen yeni dallar güneşten yanmış. Normal bir şey. Hata sizde. Ya önceden güneşli yerde tutacaktınız ki yeni dallar güneşe alışık gelişsinler ya da şimdi hiç güneşe çıkarmayacaktınız. Bu tür kaktüsler saatlerce güneşi sevmez. Ona göre sabah güneşi veya akşam güneşi iyidir. Toprakta kaydadeğer bir kuruma gördükçe bol bol su dökerek sulayın. Ama önemli bir kuruma olmuyorsa bu ıslaklık iki üç ay bile sürse hiç sulamayın.
Ayni çiçek şu an tomurcuğu var. İlk defa açıcak ve görmek için sabırsızım. Güzel ve faydalı bilgilerden dolayı şükran.
Üzerinde tomurcuğu oluştu. Birkaç gün sonra açacak. Bu aylarda mı çiçek açar sadece? Çiçeği geçtikten sonra keseyim mi kurutmasını mı bekleyeyim?
***
İlkbahar ortası- yaz başı döneminde çiçek açarlar ama demek ki bazen farklı zamanlarda da olabiliyormuş. Çiçeği solunca kesip kesmemenizin herhangi bir zararı veya faydası yok. Bence kesmeyin. Eğer meyve oluşursa bunların meyveleri yenebilir meyvelerdendir.
Merhaba. Bu kadar ayrıntılı birikime sahip olmanızın yanında bitkinize çiçek açtıramadığınızı anladım. Yanlış anlama mı oldu?
***
Hayır yanlış değil. Hala durum aynı. Bir diğer kılçık kaktüs o da yıllardır bir tane bile çiçek açmadı. Unutmayın ki terzi kendi söküğünü dikemezmiş.
Benim 4 yaşında bir gecelik gelin kaktüsün var. Bahçe toprağında ekili. Yaz kış ağaç altında. Şu anlık hiçbir sıkıntı yok. Boyu 2m yaklaştı. Ektiğim yıldan beri bolca çiçek açıyor. Sizce toprağını değistirsem mi? Toprağında saydığınız hiçbir özellik yok. Direkt tarla toprağı.
***
Didim’de de bahçeye diktiklerim ağır killi toprakta nedense gayet sağlıklılar. Şimdi toprak değiştirmeyi çok isteseniz bile hiç zamanı değil. En azından nisan ayını bekleyin.
Yol kenarına atılı 1 metre köklü bu kaktüsten buldum. Fakat kökleri ölmüş, dalları ise suyu çekilmiş ve rengi sararmış gibi fakat yaşıyor. Direkt yere diktim. Yaşar mı sizce?
***
Ben daha kötüsünü canlandırmıştım. Ama her toprak uygun olmayabilir. Yaşayacağı varsa bile toprağın çürütüp öldürme riski var.
Mayıstan sonra az güneşli yerde tutulmasını önermişsiniz. Yarı gölge gibi mi yoksa aydınlık ama hiç doğrudan güneş almayan bir yerde mi tutulması uygun olur? Benimki üç dört saat sabah güneşi aldığı bir pencere önünde duruyor. Çevresinde tüy gibi uzantılar olan uzun bir sap çıkardı. Yazınızdan anladığım kadarıyla bunlar yapraklanacak. Az güneşli yere şimdi alırsam yapraklanması durmaz mı?
***
Bu tür için sabah güneşi zaten az güneş demektir. Yerini değiştirmeyin. Gerçi hiç direkt güneş almasa da olur ama orayı çok sevmiş. Yerini değiştirmenizin kötü sonuçları olabilir. En azından havalar iyice ısınmadan önce yerini değiştirmeyin.
Benim bir gecelik gelin çiçeğim dört yaşında. Daha hiç açmadı. Balkonda bakıyorum. Boyu iki buçuk metre. İştahı güzel. Yerden tavana değdi bu yıl. Acaba açar mı? Sadece akşam üstü güneş görüyor.
***
Bendeki belki 7 yıl oldu. Hiç çiçek açmadı. Galiba kışın biraz karanlık ve soğuk bir yerde üç ay kadar bekletmek lazım. Bilmiyorum. Ben de anlamadım gitti.
Yukarıdaki yazıyı okuyunca gördüm ki atlas çiçeği sandığım bitki bir gecelik gelin kaktüsüymüş. Bir sene oldu. Merak ediyorum atlas çiçeği ile arasındaki fark nedir nasıl anlarım? Araştırmalarıma göre atlas, gecenin kraliçesi, bir gecelik gelin çiçeği diyorlar..
***
Bir gecelik gelin kaktüsü saf türdür. Atlaslar ise karışık melez çeşitlerdendir ve her yıl çiçek açarlar. Aradaki farkı anlamanıza hiç gerek yok. Çünkü bakımları her şeyiyle tamamen aynıdır. Aslınca ciddi bir fark var. Şöyle ki, bir gecelik gelin kaktüsünün çiçek açması çok zor. İşin sırrını ben de anlamadım. Yaklaşık 10 yıldır yetiştiriyorum ve şimdiye kadar tek bir tane bile çiçek açmadı. Ama görünümü çok güzel. Hatta son yıllarda ilginç görünümlü salon bitkisi olarak lüks çevrelerde zengin evlerinde yer almaya başladı. Yarım metre gibi gelişmiş halde saksılarda oldukça şık ve sıra dışı bir dekoratifliği ile gerçekten güzel bir bitki. Bence siz de bu amaçla yetiştirin.
Atlasları, yılan kaktüslerini, yılbasi kaltüsleri ve rhipsalisleri dogru bakım ve o kadar şey yapmama rağmen eridi fakat bir gecelik gelinlerim balçık gibi toprakta bile sorunsuz yaşayıp çicekleniyor. Ektiğim çelikler şüphesiz sonraki yıl çiçekleniyor. Tropik kaktuslerin en dayanıklı türü gözümde. Yaz kış dışarda. Bakımı 10 litrelik saksilara herhangibir bulduğum bahce topragi ile doldurup 2 3 tane 1 gecelik gelin kaktüsu dalı sokup suluyorum. Eğer ilkbaharda ekmişsem yaz boyu ektiğim dallardan yaz filizler veriyor. Ve sonraki yil o dallardan çicekler veriyor.
***
İlginç. Sizinki muhtemelen bunun benzeri hibrit bir atlastır. Ben de sürekli dışarıda tutuyorum. Hatta 4 yıl önce iki ayrı komşuma verdim. Onlar da sürekli dışarıda veranda saksılarında yetiştiriyor. Hiç çiçek açmadılar. Ben ayrıca üç yıl önce belki faydası olur diye hepsini bahçeye farklı yerlere diktim. Bahçedeki toprak sizin dediğiniz gibi. Kuruyunca beton, ıslanınca balçık.. yine çiçek yok. Önce istanbul’da salonda, sonra 7 yıldır Didim’de bahçede, toplam 10 yıl.. Oysa Cereus kaktüslerim her yıl yaz boyunca üstelik bir defa değil birkaç defa bol bol çiçek açıyor.
Atlas olmadiğina eminim. İklimdem olabilir. Çünkü kıbrista kimde 1 gecelik gelin varsa cicekleniyor. Bir komsum yere dikti evin boyuna yaklaştı boyu ağaç gibi oldu her çicek açtıginda 50 60 tane açiyor etraf mis gibi kokuyor, hatta komşularla toplanıp gece açışını izlerdik. Başka bir komşumunki ise direk güneşli bir yerde onun boyu 1 buçuk metreyi geçmiyor rengide sararmış ama oda arada bir çicekleniyor. Tek kusuru aşıri hızlı büyüduğu için özellikle dipten çıkan dallar 2 metreye yakın oluyor bu sebeple kışın doludan korunakli biryere taşiyamıyoruz ve çok parcalanıyor. İlerde kıbrısa gelirseniz dallarından bol bol verebilirim belki varyete farkı olabilir.
***
Ayşe Hanım önce teşekkür ederim. Didim’de yaz ayları tam kurak ve 35-40C derece sürekli şiddetli sıcak, kış ayları az soğuk ve çok sık yağmurlu geçer. Burası neredeyse tam deniz seviyesi gibi düşük rakım olduğu için yazın geceler serin olmaz. Genelde gece en düşük sıcaklık 27-32C dereceler arasında kalıyor. Haziran 20 ile 1 eylül arasında bu gece sıcaklığı kesin gibi. Belki bir gecelik gelin kaktüslerinin çiçek açmamasına sebep bu olabilir. Sizin bulunduğunuz yer eğer yüksek bir bölge ise orada geceler serin oluyordur. Belki çiçek açmasına sebep budur. Belki de dediğiniz gibi aynı türün bir varyetesi veya kültivarıdır. Ama killi topraktan zarar görmemesi atlaslardan olmadığına önemli bir delil. Bu sayfayı hazırlarken dünya çapında pekçok bilgi araştırmıştım. Daima çiçek açmasının zor olduğu bahsediliyordu. Kendimin de birkaç yıla dayanan tecrübelerime dayanarak yazıyı bu şekilde hazırladım.
Çiçek açmayan diğer kaktüslerimden biri balık kılçığı, diğer parmak kaktüs. Parmak kaktüsler (Echinopsis chamaecereus) İstanbul’da kışın dondurucu soğuğa maruz kaldıktan sonra (hatta bazen kar-buz içinde kalırlardı) yaza doğru çok güzel çiçekler açardı. Burada kışın açıkta, yine üşüyorlar ama nedense hiç çiçek açmadı. Komşularımdaki aynı tür kaktüslerin çiçek açtıklarını da görmedim. Kış soğuğu mu yetersiz geliyor nedir anlamıyorum. Zaten kışın gelişime daha iyi devam ediyorlar. Anlaşılan kışın soğuk az geliyor bunlara. Ama bir gecelik gelin kaktüsünün kışın onlar kadar fazla soğuğa ihtiyacı olduğunu sanmıyorum. Zaten onlar kadar dayanamaz. Bilmiyorum belki de benim henüz çözemediğim bir püf noktası vardır.
Bitkim direkt torf toprakta. Sorun olur mu? Söküp ponzalı toprağa ekmem gerekir mi?
***
Bu tür için pek gerekmez. Benim bahçemde toprak zeminde, killi toprakta bile 4 yıldır zarar görmüyor. Ama gelişimi gerektiği gibi iyi değil. Torf toprakta ise sanıyorum hiçbir sorun olmaz. Ama yine de ponzalı torf toprak olmasında yarar var. Her ihtimali göz önünde bulundurmak lazım.
5-6 yıl önce belki bir sitede gecenin kraliçesi diye bir çiçek aldım. Resimde çok güzel beyaz çiçekleri vardı. Gelen bitki yan yatırılmış yaprak küçücük bir şey,ş imdi farkındayım yaprağın alt kısmıymış. Bir sene hiç büyümedi. Belki arada bir şeyler büyüdü kurudu bilmiyorum. Ankarada toruna bakıyordum eve az geliyordum. 2 yıl önce döndüm. Çiçek büyümeye başladı uzun bir dal oldu. Sonra yandan yapraklar çıktı ama bakamadım. Bir bakıyorsun güzelleşiyor, sonra yapraklar kuruyor. Arada atlas çiçeği diye okuyorum sonra da bir gecelik gelin çiçeği olduğunu gördüm. Mayıs başında sizin tarif ettiğiniz toprağı hazırladım. Yine düzelmeye başladı yeni yaprak çıkardı. Sonra eski yapraklar kurumaya başladı. Köklerde bir problem olduğunu anladım. Çiçeği çıkardım kurt (solucan) vardı toprakta. Kurtlar sağlıklı kök yemiyorlar ama çiçeğimin kökleri çürümüş. Anlamadım o kadar kurt nereden geldi.. başka çiçeklerde de olmuş. Kumu 3-4mm lik aldım ve kullanmadan önce haşladım. Torf yeni ve ponza taşı da koydum. Bu sefer girdiğimde farkettim ben bu sefer atlas kaktüsüne bakmışım, yani toprağı ona göre hazırlamışım 2torf + 1kum + 1ponza taşı, oysa 3 ölçü torf. Bunun zararı olduğunu sanmıyorum ama atlas çiçeği hakkında okuduğumdan, balkonda perdenin arkasında duran çiçeği daha fazla güneş görebileceği bir yere değiştirdim ve sonuç olarak yapraklarda yanıklar. Sonunda iki çiçek arasındaki farkı öğrendim. Çiçek ölü değil yeni çıkan yaprak da çok canlı ve parlak. Kurtarma şansım var mı? Nasıl köklendirebilirim tekrar? Yoksa o yeni yaprağı mı köklendirmeliyim?
***
Hangi tür olursa olsun toprağı da güneşi de fark etmiyor. Günde en az 3 saat ya sabah güneşini ya da ikindi sonrası akşam güneşini direkt almalıdır. Perde arkasında tutmanız yanlış. Bende bu ve benzeri türlerden üç farklı çeşit kaktüsler var. Yıllarca hiçbir parçası bozulmaz. Bahçeye ekili olanların toprakları bıcır bıcır solucan dolu. Anlaşılan siz güneşten hep mahrum etmişsiniz ve belki de toprağını daima sırılsıklam ıslak tutmuş olabilirsiniz. Köklendirmeye gelince sorunsuz köklenirler. Yukarıdaki bilgilere göre gerekenleri yapın.
Benim bir gelin kaktusum yaklasik bir senedir bende. ablam bana Düzce’den getirdi. kendi cicegiymis. fakat yapraklarının rengi çok mat ve üzerinde pamukcuklar oluşuyor. bunları temizlemem gerekiyor mu yoksa bu onların doğasında mi var? pamukcuklari elimle alıp ezdigim zaman kahve renkli bir sıvı çıkıyor boya gibi bir anlam veremedim.
***
Anlattığınıza göre, rengi gitmişse ve cansızlaşmışsa bütün toprak altı kısmı çürümüştür. Yani ölüyor. Pamukçuk dediğiniz şeyler unlu bit denen parazitler. Bitkileri öldürürler. Her gördüğünüz anda acilen silip temezlemeniz gerekir.