Flagella

Bazı bitki türlerinde olan flagella uzantılarının ne olduğu ve onları kesip parçalara ayırarak bitkinin kopyalarını üretme yolu hakkındadır.

Flagella bazı bitki türlerinde yapraksız uzayan dallar denir

Latince olan bu sözcük “Flagellum” kamçı demektir. Biyolojide farklı farklı alanlarda kullanılan bir terimdir. Mesela kamçılı bakteriler var. Flagella ise çoğul kelime olup kamçılar anlamına geliyor. Botanide kelimenin çoğul hali ama tekil anlamda kullanılır. Burada sadece bitkilerdeki flegella uzantılardan bahsedeceğim. Ayrıca, bu kelime ticari sektörde ve meraklılar arasında bilinmez. Özellikle Arum türlerinin uzman yetiştiricilerinin kullandığı bir botani terimidir.

İki örnek bitki

Geçenlerde konu ettiğim Monstera acuminata ve daha eskiden yazdığım ahtapot çiçeği, ve daha birçok bitki türü flagella uzatma özelliğine sahiptir.

Flagella nasıl bir şeydir? Ne amaçlıdır?

Bazı bitkiler gövdesinden, genelde dip kısmından dal gibi ama ince ve yapraksız bir veya birkaç uzantı çıkarır. İşte bunlardır. Bir hayli uzarlar. Bunlar rizom veya stolon değildir. Özellikleri farklı. Veya, işlevleri aynı olunca kim ne dersin desin ne oldukları önemli değil. Sanıyorum kurdele çiçeğinin uçlarında fide oluşturduğu uzantıları da, en azından amaç açısından aynı şeydir. Söz konusu uzantılar bir süre uzar. Mesela ahtapot çiçeğinin flagella uzantıları ana bitkinin gücüne göre ya da ortamın şartlarına göre, 30cm ile 2m arasında değişiyor. Bir süre uzadıktan sonra en uçta ana bitkinin bir tane kopyası oluşur. Bahçemde bunların yerde sürünerek 1m civarlarında uzadıklarını ve nadiren uzarken ikiye ayrıldıklarını görmüşümdür. Böylece çeşitli yerlerde yeni yeni ahtapot çiçekleri peyda oluyor.

Monstera vesaire bazı Arum türlerinde, bazen, normal yapraklı uzayan bir dal, yaprak geliştirmeyi bırakıp yaprak yerine mini yapraksı pul üreterek dalını o şekilde ve daha ince, daha hızlıca uzatır. Yani dal artık flagellaya dönüşmüştür. Niçin? Sebep muhtemelen ya ışık eksikliğinden ya da toprağının bozulduğundan dolayıdır. Bitki uzaklarda daha elverişli koşullar olan bir yere ulaşmak istiyor. Oraya ulaşırsa orada toprağa kök salacak ve yine yapraklı olarak gelişimine devam edecek. Amacı bu.

Flagella uzantılarından bitkinin kopyalarını üretmek

Arum türleri için (uzmanların anlattığına göre), bu uzantılar kendi köklerini geliştirmedikçe kesmeyin diyorlar. Kendi köklerini geliştirince kesip alabilir ve birkaç parçaya bölerek o bitkinin yeni fidelerini üretebilirsiniz. Aslında köklenmeleri değil olgunlaşıp sağlamlaşmaları kesinlikle yeterlidir. Zaten, en yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz gibi, flagella üzerinde her yaprak boğum yerinde köklenme olur. Olmazsa da önemli değil, yine işe yarar.

Ahtapot çiçeğinde ise (kendi tecrübem) kök vermesi hiç gerekmez. Flagella uzarken dallarda olduğu gibi yaprak boğum yerleri oluyor, ama yapraksız, sadece yaprak benzeri mini bir kılıf veya pul benzeri bir şey olur. Arum türlerinde de yaprak yerine böyle şeyler oluyor.

İki boğumlu parçalara ayırmakla:

Uzun bir flagellayı yaprak boğum yerlerinden iki parçası olacak şekilde parçalara bölebilirsiniz. Sonra bir boğum yeri toprak altında, diğer boğum yeri toprak dışında kalacak şekilde ekin. Her iki boğumdan veya en azından toprak dışında kalan boğum yerinden filezlenme olur. Toprak altında kalan kısmından bol bol kök salar.

Tek boğumlu parçalarla:

Flagella tek boğumlu parçalar haline getirilmişArum türlerinde genelde böyle yapıyorlar. Şart değil. İkili de olur üçlü de dörtlü de.. Ama sadece tek boğum yeri olan parça kullanacaksanız, sağ resimde gördüğünüz gibi, bu iş biraz dikkat ister. Öyle yerlerden keseceksiniz ki, dalın toprak dışında en az 5cm uzantısı olmak zorunda (daha uzun daha iyi). Çünkü böylece fotosentez yapacak ve ayrıca nefes alacak. Boğum yeri ise toprağın hafifçe dışında kalır gibi, ama toprağın içinde, toprakla tamamen temas halinde olmalıdır. Ayrıca dalın aşağıda toprak altında kalacak kısmı da olmalıdır. Fazla uzun ise 5cm olacak şekilde kesip kısaltın. Zamanla boğum yerinde hem köklenme olur hem de filiz gelişir ve bitkinizin yeni bir kopyasını elde emiş olursunuz.

Kesmezsek ne olur?

Hangi tür bitki olursa olsun, flagella uzantılarından yeni fideler üretmek isterseniz kesmek zorunda değilsiniz. Bırakın ana bitkinin beslemesiyle gelişimlerine devam etsinler. Böylece yeni fidelerin gelişimi çok daha hızlı, güçlü ve dolgun olur ama daha az sayıda olacaktır. Daha iyisi, genelde bir flagella ucunda bir fide büyüdükten sonra, o fideyi alır ve iyice sağlamlaşmış olan filagellayı parçalara ayırıp onlardan da yeni fideler elde edersiniz.

Flagella basit daldırma

⇒ Daldırma ile üretim sayfasında anlattığım gibi, bu uzantının en uca yakın bir kısmını anadan kesmeden toprağa gömersiniz. En uç kısım toprak dışında kalmalıdır. Toprak altında kalacak kısım ise boğum yeri olmalıdır çünkü oradan mutlaka kök salar.

Yukarıda anlattığım kurallar kurdele çiçeğinin uzantıları için geçerli değil. Onun uzun uzantıları sadece bitkiyle bağlantı haline iken en uçlarından çok sayıda fideler üretir.

Flagellalara ihtiyacınız yoksa

Kesip atabilirsiniz. Ana bitki sağlıklı ise sorun değil. Hatta boş yere güç harcamamaları açısından iyi bile olur.

Yazar: Erdal Yüksel

Kategori: Botani

Etiketler: |


Sorunuzu / Yorumunuzu Aşağıya Yazabilirsiniz.

Lütfen sorunuzu konu ile ilgili sayfaya yazmaya gayret edin.

Ön Adınızı ve şehrinizi yazın:

Sorunuzu/Yorumunuzu yazın: