Asteraceae (Papatyagiller) familyasından Gerbara cinsinin Güney Amerika, Afrika ve güney Asya kıtalarında 30 kadar türü vardır. Süs bitkisi olarak ilk (1889 yılında) meşhur olan Gerbera jamesonii türü Güney Afraika’da keşfedilmiş. Daha sonra yine bir Güney Afrika türü (Gerbera viridifolia) ile çeşitli kültivarlarını türetmişler. Şu anda binlerce çeşit kültivarları var.
Özellikleri
Uzun ömürlüdür. Kış soğuklarına -7C derece kadar dayanır. İlkbaharda yeniden yeşerip çiçek açmaya başlar. Dalsız olup yapraklar ve çiçekler kökten gelişir. Kökten yavrular üretir.
Kullanım
Bahçelerde ve balkon saksılarında gerbera süs bitkisi olarak yetiştirilir. Daha çok kesme çiçek amacıyla ticari üretimi yapılır.
Çiçek açması
Yazın fazla sıcak havada çiçek açmaya ara verip dinlenirler. Hava şartları elverişli oldukça gerbera her zaman çiçek açar. Tohumdan yetişenler ilk yıl çiçek açmaz. Tohumları ilkbaharda ektiyseniz ve hızlı büyümüşlerse sonbaharda çiçek açabilirler.
Gerbera çiçekleri
Vazo için çiçek toplamak: Çiçekleri dipten çekip koparın. Yani yapraklar arasında gövdeye bağlı olduğu yerden çiçwek sapını sağa sola yukarı yönde hareket ettirerek kopmasını (daha doğrusu dipten çıkmasını) sağlayın. Keserek almak gerberanın çiçek sapının dip kısmında çürümeye, hastalık oluşmasına yol açar. Vazoya koymadan önce sapın dibini kesmelisiniz. Ki suyu emebilsin. Yoksa suyu ememez, pörsür.
Yetiştirme, bakımı
Gerbera en iyi bahçelerde gerçek toprakta yetişir. Çok da güneş istiyor. Saksıda yetiştirecekseniz eviniz veya balkonunuz iyi güneş almıyorsa vazgeçin.
Toprak
Gerberalar suyu iyi süzdüren toprak istiyor. Uzun ömürlü olması da buna bağlı. Killi topraklarda yazın pek sorun olmasa bile diğer mevsimlerde köklerin çürüme riski yüksektir. Aşağıda iki ayrı toprak tarifi verdim. Size uygun olanı seçin.
1- Her çeşit ağaçların bulunduğu, yabani otların gür yetiştiği bir yerin (mesela orman kenarı yoğun çalılıklarının) üst yüzey humuslu toprağı gerbera için en iyi topraktır. Eğer gerberayı evde yetiştirecekseniz bu toprağa 1/3 oranında ince ponza taşı ya da dere kumu karıştırın.
2- Çiçekçilerde satılan poşet toprak (torf). Evde yetiştirecekseniz 1/4 oranında ponza taşı karıştırın. Yani 3 ölçü torf + 1 ölçü ponza.
Saksıda gerberalar
Saksıda gerbera yetiştirmek
Çiçekçiler daima uygunsuz toprak kullanır. Çiçekçilerden aldığınız gerbera saksıda ise söküp yukarıdaki toprak formüllerinden 1 veya 2 numaralı toprağa dikin. Fakat bu arada köklerini bulunduğu topraktan fazla arındırmaya kalkmayın.
Evde yetiştirmek: Havasız esintisiz köşelerde kısa sürede kökleri çürür. Eğer yaz kış günün çoğu saatlerinde açık bir pencere yanında tutarsanız uygundur. Ayrıca iyi güneş alması gerekiyor. Kuvvetli aydınlık gerbera için hiç yeterli değildir.
Saksı: Ortalama 4 litre toprak hacimli, 18 – 20 cm derinliğinde saksılar..
Mesafe: Bahçelerde (veya seralarda) çok sayıda gerbera fidelerini bir sırada 20cm aralıklarla dikin. Sıraların arasındaki mesafe ise 75 – 80cm olmalı.
Sulama ve gübreleme
Toprak ıslaklığını yitirmeden tekrar tekrar sulamak gerberayı öldürür. Sulamalar arasında toprağın ıslaklığının gitmesini beklemelisiniz. Fazla kurumasını beklemeyin. Yaz kış asla kupkuru toprakta kalmamalı. Sularken suyu yavaşça kenarlardan dökün. Kök boğazı çürümesine karşı iyi bir önemdir. Bu yüzden gereberayı (saksıda yetiştirmede) saksının çapı en az 20cm olmalıdır.
Gerberanız saksıda güzelce gelişim gösterdiği zaman bitki besini vermeye başlayın. Her sulamada verilmesi tavsiye edilen sıvı bitki besininden tavsiye ederim (genel amaçlı veya çiçek amaçlı türden besin olacak). Siz her beş sulamada bir verin. Her sulamada vermek hem gereksiz hem zararlıdır.
Bitki besini değil gübre kullanacaksanız saksı gerberaları için şu şekilde yapın: Saksı bitkilerine hayvan gübresi verme Bahçeye dikili olanlara ise fidelerin dibinden değil 30cm uzağından toprağa gübre karıştırın.
Gerbera fidesi üretimi
Gerbera tohumları kısa ömürlü oldukları için paket tohum alıp ekerseniz (eğer biraz bayatsa) hiçbiri çimlenmez çünkü çoktan ölmüşlerdir. Tohumların çimlenmesini en fazla 30 gün bekleyin.. çimlenme yoksa daha fazla beklemeyin.
Gerberanızı kökten ayırma ile çoğaltabilirsiniz. Kökten oluşan yavrular iyice köklendiklerinde ayırın. Yeterince nemli toprağa dikin. Sulamayın. Şeffaf poşete sokup bağlayın. Bir hafta – 10 gün kapalı durmalı ki kökler aktifleşip toprağa tutunsun. Sonra açıp sulayın ve havadar, esintili bir yerde tutun.
Zararlıları
Kelebekler yapraklara gelip yumurta bırakır. Sonuçta tırtıllar yaprakları delik deşik edecektir. Diğer bir zararlısı yaprak iç dokularını yiye yiye ilerleyen, yaprak üzerinde açık renk çizgiler görünmesine sebep olan parazit. Bunlara karşı (önlem olarak) mayıs – eylül arasında 20-30 günde bir defa ilaçlama yapmalısınız. İlaçlamak için parazitlerin zarar vermeye başlamalarını beklemeyin. Beyaz sinek vb bitki bitleri de musallat olur.
Havasız ve nemli ortamlarda her türlü yaprak mantar hastalıkları gerberalarda görülebilir. Kök boğazı çürümesi ve kök çürümeleri hem havadar olmayan kapalı ortamlarda görülür hem yanlış toprak yüzünden olur.
Gerberanın diğer zararlısı nematodlardır. Tamamıyla doğal ve temiz yerlerden toprak alın ama yine de önce pastörize etseniz iyi olur. Ya da uygun bir hazır poşet toprak kullanın. Mil ve dere kumları genellikle nematod ve benzeri parazitlere sahiptir. Bunları toprak karışımlarınızda direkt kullanmayın.
Kesme çiçek olarak aldığımız gerberanın uzun süre dayanmasını sağlayıp tohumunu alabileceğimiz bir yöntem var mi ya da çelik olarak kullanılabilir mi?
***
Onu köklendiremezsiniz. Suyuna çok az miktarda eğer varsa mısır glikozu, yoksa bal, o da yoksa şeker karıştırın. Suyunu iki veya üç günde bir değiştirin. Böylece beslenebilir ve tohumlar gelişebilir ama garantisi yok. Bir deneyin. Yeri mümkün mertebe havadar ve güçlü gün ışığı alan bir yer olsun.
Buradan soru yazmayı kızım öğretti. Yıllardır çiçekle uğraşıyorum ve öğrendim ki uğrasmak yetmiyor kesinlikle bilgi gerekiyormuş. Çiçeklerle uğrasmak hem kolay hem zormuş ama çok sevince uğraşmaya değiyor. Sizin yazılarınızdan çok şey öğrendim. Gerbera çiçeğim yeni yaprak veriyor sonra kuruyor. Pencere kenarında güneş görüyor. Aksama kadar da pencereyi açık bırakıyorum. Çiçeklerimin yıllarca yaşamasını istiyorum. Bir de çiçeğe para verilmez algısı var bizim buralarda. Çoğu eleştiriyor. Saklı alıyorum.
***
Şimdi kıştayız. Eviniz gece gündüz güzelce ısıtılıyorsa ve güneş de alıyorsa pek problem yok ama yine de bitkileri aralık başından şubat sonuna kadar çok az su vererek dinlendirmeniz iyi olur. Biraz kötüleşecekler ama dinlendirmeden sonra toprak değiştirip iyi bakarsanız eskisinden daha iyi gelişirler. Gerberayı da aynı şekilde bu haftalarda dinlendirin. Ayrıca evde bitki sayısını az tutmak çok iyi olur. Sayı fazla olunca sıkıntı çok oluyor. Sayı az olsun ama elinizden gelen en iyi bakımı yapın. Balkon için ise en iyisi kısa ömürlü mevsimlik bitkilerdir. Kışa doğru ölürler zahmet vermezler.
Gerbera cicegi alsam mi almasam mi bilemedim. bahar geliyor aynı sıkıntıları yaşamak istemiyorum. tercihimi uzun süre cicek acanlardan kullanicam. sizin yazılarınızı okuyup duruyorum. balkonu da kapattigimiza göre ne dersiniz?
***
Kapalı balkonlar yaz aylarında havasız kalınca sıcak ve nem birikimi sorunlara yol açar. Pencerelerini açık tutmalısınız. Çok da bitlenme olur. Bitkilerinizi ilaçlamayı bit görmeseniz bile ara sıra yapın. Jerbera olabilir bence. Yaz sıcaklarında yaz ortası ile sonu arasında hemen her tür şiddetli sıcak yüzünden bocalar. Bunu kafanıza takmayın.
İlaç ismi çok makbule geçti. Şansımı bir daha deneyeyim. Haftaya gerberayı alcam inşallah. Nisana kadar içeride duracak. Alır almaz ilaçlasam doğru olur mu?
***
Önceki cevapları silmiştim. İlacın ismini tekrar yazayım: Avirmec EC.. Küçük plastik şişede satılıyor. Sıvı halde. Geçen yaz galiba 6 liraya almıştım. Alır almaz ilaçlamayın. Dışarı çıkardıktan sonra ilaçlayın.
Kızım sağolsun gerbera nın pembe olanını alışvermiş. İki gün sonra getirecek. Havalar iyi gidiyor. Direkt dışarı koysam erken mi olur acaba?
***
Bilemiyorum ama serada yetiştirilen türler çok hassas olur dikkatli olun.
Benim gerberam 3 tane çiçek açtı. Daha açmadı ama yapraklar sağlıklı. Habire yaprak açıyor. Işık alan bir yerde. Yoksa güneş alan yere mi koyulacak?
***
Evet zaten yazı içindeki bilgilerde bu belirtilmiştir.
Gerbera çiçeği aldım ve evde camın önüne koydum. Güneş direkt vurunca çiçeği boynunu büktü. Balkona koysam bir şey olur mu?
***
Aslında güneş bitkisidir. Boynunu bükmesi belki eviniz yetiştiği ve alışık olduğu yere göre çok fazla sıcak ise ondandır. Zamanla uyum sağlar. Dışarıda güneşli yerde olsa daha iyi.