Platycerium, geyik boynuzu eğreltisi

Polypodiaceae familyasından Platycerium cinsinin 18 kadar türü var. Geyik boynuzu eğreltisi adı verilen süs bitkilerinin çok tanınan iki türü Platycerium bifurcatum ve Platycerium superbum’dur. Bu iki tür diğerlerine göre daha uyumlu olduklarından dolayı bütün dünyada süs bitkisi olarak kullanılır. Diğer türlerinin de meraklıları çok.

Genel özellikleri

Doğal ortamlarında geyik boynuzu eğreltileri epifit olarak ağaç gövdelerinde, ağaç dallarında gelişirler. Yağmur ormanlarında genellikle ağaçların yükseklerinde yaşarlar. Çünkü koyu gölgede hayatta kalamazlar.

Platycerium farklı yapraklanma aşamaları

Basal frond: Köklerin üstünü kaplayan şekildedir. Görevi hem kökleri güneşin ve rüzgarın yıpratmasından korumak, hem rüzgarın getirdiği toz toprağı köklerin üstünde tutup biriktirmektir. Zamanla iyi bir humus birikintisi oluştururlar.
Fertile frond: Geyik boynuzu gibi parçalı olarak gelişen yapraklar. Esas güzelliği bunlarda.

Bu türler sürekli hava hareketlerine muhtaçtır

Yaşatabilseniz bile gelişimleri son derece yavaş ve cılız olacaktır. Neredeyse bütün gün süren esintiye, gece gündüz arasında en az 8 derece gibi ısı farklılıklarına ihtiyaçları var.

İklimi uygun yerlerde sürekli dışarıda tutulmaları tavsiye edilir.

Kış soğuklarına dayanıklılıkları

Platycerium superbum  -5°C derece, Platycerium bifurcatum ise -3°C derece gibi dondurucu soğuğa dayanır. İstanbul’da kuzeyli rüzgârları hiç almayan duvar dibi, balkon gibi yerlerde kışın zarar görmezler (veya pek az zarar görürler), İstanbul’un yüksek kesimlerinde ise kışın kasım sonundan nisan başına kadar dondurucu soğuktan korumak gerekir. İyi bakarsanız birkaç yılda devleşir ve 40 kiloyu bulurlar.

Platycerium yetiştirme bakım şartları

Kısa süreli direkt güneş ışınlarına ihtiyacı var. Sabah erken güneşi ya da akşam son güneşi… Diğer vakitlerde ise güneş geliyorsa filtrelenmiş olarak gelmeli. Ayrıca güneş gelmediği vakitlerde yeri gündüz boyunca kuvvetli aydınlık olmalı.

Ayrıca sürekli hava hareketleri gerekiyor. Yoksa her ortamda sağlıklı kalamaz. Hava nemi ihtiyacı ise çok yüksek değil. Geyik boynuzu eğreltilerine genelde ortalamanın altına pek fazla düşmeyen hava nemliliği yeterlidir. Tüm deniz etkisindeki illerimizin havası tamamen uygundur.

Geyik boynuzu eğreltilerine toprak özelliği

Humus katkılı hazır poşet torf toprak: Islak ise biraz kuruması lazım. Sonra eleyip tozundan arındırın. Bu şekilde toprağı hallettikten sonra:

3 ölçü torf + 1 ölçü ponza taşı harmanlarsanız geyik boynuzu eğreltileri için ideal bir karışım olur. eleme yapmayacaksanız karışım oranları 2 ölçü torf + 1 ölçü ponza olmalıdır.

Saksı: Suyu sünger gibi emen en ucuz basit çömlek saksı (terrakota) veya Hindistan cevizi liflerinden yapılmış keçe saksı. Veya bez torba. Ya da sepet. Veya saksıda yetiştirmek yerine geniş bir tahta levhaya sphagnum yosunu ile yerleştirip sonra çivi ve balık ağları yardımıyla dökülmeyecek şekilde bağlayın ve levhayı duvara asın.
Dikkat: Yüzey yapraklar bazen toprak yüzeyini tamamen kaplayıp hatta ambalaj gibi saksıyı sardığı olur. Buna meydan vermeyin. Gereken tedbiri alın. Yoksa sulayamazsınız (böyle olursa bu durumda büyük bir kovada suya daldırıp iki saat bekletmelisiniz).

Sulama, besleme şartları

Geyikboynuzu eğreltilerini sulamak büyük problem. Özellikle iç mekanlarda dengeyi tutturmak zor. Fazla sık sulasanız köklerde çürüme olup ölürler. Az sıklıkta sulasanız kuruyup ölürler. En iyisi bahçede / balkonda yetiştirmek. O zaman kök kısmını tutan şeyler nemini değil ıslaklığını yitirdikçe sularsanız bir problem çıkmaz.

Bitki besini başlangıçta genel amaçlı bitki besininden hafif dozajlarda ayda bir. Cüssesi büyüyüp gelişim hızlandığında daha farklı bitki besinleri verilebilir. Balıktan hazırlanmış kuvvetli bitki besini verilebilir. Kurumuş yüzey yapraklarının altlarına elma kabukları, muz kabukları iteklemek, sıkıştırmak da bir çeşit besin vermek oluyor diye yetiştiren meraklıları tavsiye ediyor. Yalnız, etkisinin hemen olmasını beklemeyin. O maddelerin bitkiye zarar vermeden çürüyüp ayrışmaları lazım. Bu ise en elverişli şartlarda iki aydan evvel gerçekleşmez. Yani siz ara sıra az miktarda en kenarlardan meyve artıklarını tıkıştrımaya devam ederseniz her birinin bitkiye fayda vermesi iki ay geçtikten sonra mümkün olacaktır.

Platycerium türlerini çoğaltma

Çiçek açmayan bitkilerdendir. Tohum yerine yaprak altlarında (fertile frond denen yaprakların alt yüzeylerinde) küçük noktalar halinde spor denen üreme tozları gelişir. Sporları çimlendirmek de büyütmek de zordur (⇒ bakınız). Onun için meraklıları geyik boynuzu eğreltisini kökten ayırmayla çoğaltırlar. Ana bitkiden fazla uzaklaşmış yavruları ayırmalısınız. Bunların tutması daha kolaydır.

Yavruları ayırarak çoğaltma: Jaklin Hanım çok güzel bir şekilde resimlerle anlatmış. İngilizceniz yeterliyse oradan okuyun. Değilse aşağıdan okuyun ama oradaki resimlere de bakın.
»» How to propagate Staghorn Ferns

Ayrılacak yavrunun yüzey yaprağı üstünde en az üç tane geyik boynuzu yaprakları olmalı. Ayırma zamanı İstanbul iklimine göre mayıs ayının ilk yarısı iyi bir zamandır. Kesip ayırmak başka bir problem. Sağlam, keskin bir budama makası ile eski ve yeni yüzey yaprakları aynı hizada kesin. Ana bitkinin rizom kısmına zarar vermeyin. Yavrunun yetirince kökleri olacak şekilde kesin.

Yavrunun dikileceği toprak ve saksı: 15cm çapında saksı lazım. Toprak ise birkaç gün önce hazırlanmış, saksıya doldurulmuş ve sulanmış olmalı. Toprak ıslaklığını yitirince ama nemliliğini pek kaybetmemişken geyikboynuzu eğreltinizin yavrusunu ayırıp dikeceksiniz. Diktikten sonra sulamayacaksınız.

Yavrunun dikilişi: saksının üst kısım toprağında çukur açın. Yavruyu içine yerleştirin. Yüzey yaprak yan gelecek şekilde.. yaprak sapları çıkan merkez kısım 1cm toprak dışında kalmalı. Merkez nokta 45° gibi eğimli, yukarı bakar şekilde..  Merkezin tam arkası ise hafifçe toprak altında kalmalı. Böylece çevresini aynı toprakla kapatın ve sıkıştırın. Toprak üst yüzeyi iyice kuruyana kadar sulamayın. Bu esnada yapraklar biraz pörsüyebilir. Pörsüme aşırı boyutlara varmadıkça ciddiye almayın. Her gün öğleden önce yapraklara su fısfıslayın. Ayrılmış yavruyu ana bitki ile aynı yerde tutun: daha fazla gölgede tutmaya gerek yok.