Aynısafa papatyası, Calendula officinalis

Asteraceae (Papatyagiller) familyasındandır. Anavatanı Avrupa kıtasının güney kesimleridir. Süs bitkisi olarak yetiştirildiği pekçok yerde doğal bitki örtüsüne karışmıştır.

Özellikleri

Aynısafa (çiçekleri açısından) sabit özellikli bir papatya değildir. Yalınkat ve katmerli çiçek açan çeşitlere ayrıldığı gibi çiçek rengi de her nesil her yeni bir bireyde farklı olabilir. Bir çiçekten tohum alıp ektiğinizde yeni oluşan aynısafalarda çeşitlilik ortaya çıkar. Tam turuncu, tam sarı, sarı-turuncu arasında çeşitli sarı tonları, açık sarı ve soluk sarı renklerde çiçek açan birçok özellik gösterirler. Çiçeğin orta bölgesi siyaha yakın koyu renkte veya daha az koyu olabilir veya hiç koyu olmaz. Aynısafanın pekçok kültivarları türetilmiştir. Bunların bazıları nesilden nesile farklılaşır. Ama daima temel kültivar özelliklerini koruyanlardan tohum alırsanız zamanla tekrar sabitleştirir ve böylece sonraki nesillerde artık değişim olmamasını sağlarsınız.

Boyu yetiştiği yerin şartlarına, iklim özelliklerine ve mevsimlere göre değişir. Mesela Akdeniz ikliminde sonbahar sonuna doğru çiçek açmaya başladığında boyu 15cm ile 30cm arasında değişir ve kış boyu da aynen böyle devam eder. Ama ilkbaharda coşarak daha fazla dal geliştirirken eğer susuz bırakmazsanız boyları 60cm’yi aşar.

Çiçek açması

İklim şartlarına göre ve tohumları ekme zamanına göre değişir. Mesela Bodrum’da tohumları eylül başında ekin. Ekim ayı sonunda veya kasımda başlayarak tüm kışı çiçekli sürdürür ve ilkbaharda daha da hızlanarak eredeyse haziran sonuna kadar çiçeksiz kalmaz. Dolayısıyla buralarda çiçek açma süresi 8 ay kadardır. Eskişehir’de ise nisan başında tohum ekerseniz en geç mayıs sonu gibi çiçek açmaya başlar ve sonbaharda havalar iyice soğuyana kadar sürekli devam eder. Yani 4 veya 5 ay.

Tohum vermesi

Çabuk tohum oluştururlar. Çiçekleri solana kadar tohumlar neredeyse yeterince olgunlaşmış gibidir. Çiçekler solunca tohumların gelişimleri hızla tamamlanır ve hızla kuruyarak dökülürler. Çevreye dökülen tohumlar zamanla kendiliklerinden çimlenir.

Aynısafa papatyası kullanım

Çok iyi bir bahçe süs bitkisidir. Çiçek açma dönemi, eğer tohumları doğru zamanlarda ekerseniz bir hayli uzun sürer.

Kesme çiçekçiliğe uygun türlerden “idi” (1980’li yıllara kadar). Sanıyorum akşamları çiçeklerini kapattığı için kesme çiçekçilikte kullanımı devam edemedi. Aslında bu amaçla yetiştircilikte ürün verme açısından emekleri asla boşa çıkarmaz. Ama akşamları çiçeklerini kapaması ciddi bir dezavantaj.

Yenebilir. Çiçekleri salatalarda kullanılır ve renklendirici olarak safran yerine kullanıldığı da olur.

Kış soğuklarına dayanıklılığı

Bu konuda net bilgi bulamadım. Fakat kendi gözlemlerime göre diyebilirim ki aynısafa papatyaları Akdeniz ikliminde kış boyunca 2 veya 3 defa olan hafif don olaylarına kesinlikle tam dayanıklıdır ve gelişime, çiçek açmaya hasarsız devam ederler. Yani -5C derece soğuğa kadar hiç bir sorun yok. O halde -12C dereceye kadar yıpranarak dayanacaklarını düşünüyorum. Don olaylarını atlatırlarsa kış sonundan itibaren gelişimleri kat kat hızlanır.

Aynısafa papatyası yetiştirme

Öncelikle bilmeniz gereken şey bu türün şiddetli yaz sıcaklarını sevmediğidir. Fakat buna rağmen en iyi Akdeniz ikliminde yetişir. Sonbahardan yaz başına kadar sürekli çiçek açar. Yaz sıcakları tam bastırınca bir hayli kötüleşirler. Gerçi iki yıl kadar yaşamaları mümkün ama uğraşmanızı hiç tavsiye etmem. sökün gitsin.

İkinci önemli mesele aynısafa papatyasını sürekli tohumlarıyla yetiştirmeniz gerekiyor. Karasal iklim bölgelerinde tohumları kış sonunda ekin. Buralarda gece serinliği sayesinde yazın hiç kötü etkilenmez. Sonbaharda havalar iyice soğuyana kadar sürekli çiçek açar. Tohumlarını alıp kış sonunda tekrar tohum ekin.

Tohumları ekme

Günde en az 4 saat kesintisiz güneş alması gerekiyor. Aynısafaları konumlandıracağınız yeri buna göre seçin. Tohum ekmeden bir ay önce toprağı güzelce çapalayın ve hafifçe gübreleyin. Sonra sulayın.

Bir ay sonra tohumları direkt olarak esas yerlerin ekin. Gömmeye gerek yok. Toprağı hafifçe kabartın ve tohumları rastgele serpin. Sonra sulayın. En geç 10 günde çimlenirler. Fideler 4-5 yapraklı olunca fazla yakın olanları azaltın. Aralarında 20cm mesafe olmalı. Söktüğünüz fideleri başka yerlere ekerseniz tutarlar. Ama fazlalıklara ihtiyacınız yoksa atın.

Sürekli bolca çiçek açmaları için

Solmaya henüz başlamak üzere olan çiçekleri hemen kesin. Dalları ara sıra kontrol edin. Çiçeksiz, tomurcuksuz, filizsiz kalmış dalları kesin. Böylece aynısafa papatyaları güzel görünümlü olarak ve çiçek açmaya daha hevesli olarak gelişime devam ederler.

Zararlıları

Lahana kelebekleri (tırtılları) ve beyaz sinekler yaz ve sonbahar aylarında zarar verebilir. Diğer aylarda sorun yok. En büyük düşmanı toprak parazitlerinden nematodlardır. Bu açıdan aynısafa kökleri nematodların beslenip aşırı çoklukta çoğalmalarına uygundur ve aynısafalar ölse bile o parazitler kalır. Ertesi yıl aynı yere nematodların sevdiği türlerden ekmemelisiniz. Mesela aynısafalar, çeşme papatyaları ve domatesler orada hiç de iyi bir gelişim göstermeyecektir. Bu saydığım türleri bir yere ekerseniz sonraki dönemde onların yerlerine daha fazla, daha sık kadife çiçeği ekin. Böylece her şey dengelenir.

Ayrıca yukarıda da dediğim gibi aynısafa papatyası şiddetli yaz sıcaklarında kötüleşir. Bazıları kurur gider. Bu doğal özelliğidir.