Mavi yasemin Plumbaginaceae familyasının Plumbago auriculata türüdür. Ana vatanı Güney Afrika’da Cape bölgesinin güneyi ve doğusudur.
Bilimsel adındaki Plumbago sözcüğü Latince kurşun anlamına gelen plumbum’dan geliyor. Eskiden kurşun zehirlemelerine iyi geldiğini düşünüyorlarmış. Türkçede mavi yasemin diyoruz ama yaseminlerle hiçbir ilgisi yoktur. Diğer adı kurşunkök’tür.
Özellikleri
Mavi yasemin orta boy çalı şeklinde, ince ince çok dallı olarak gelişir. Toprak ve sulama durumlarına göre boyu 1 metre ile 3 metre arasında değişir. Dalları yarım metreyi aşınca artık dik duramaz. Sarılıcı, tutunucu özelliği de yoktur. Bir yerlere dayanarak dik durur. Veya değneklerle destekleyeceksiniz. Sürekli dipten yeni sürgünler verir ve bunların uzamaları hızlıdır. Bunlardan en güçlülerinin uzamasına izin verin. Cılızları dipten kesin. Ayrıca sürgünler uzayıp yan dallar geliştirince en eskilerden çiçeksiz olan dalları dipten kesin. Yoksa her bir dalın birçok yan dalları ile büyük bir karmaşa olur.
Çiçek açması
Dipten uzayan ana dallar yan dallar verir ve yan dallar 30cm gibi biraz uzayınca uçlarından çiçek açarlar. Ayrıca güçlü ve eski dalları toprak altı sürgünü gibi güçlü yan dallar uzatır. Onlar da biraz uzayınca birçok yan dallar verir ve yan dallarının uçlarından çiçek açarlar. Hava sıcaklığı elverdikçe yeni sürgün dallar uzatması ve çiçek açması süreklidir.
Çiçekleri kokusuz ve açık mavidir. Gök mavisinin biraz soluk ve açık tonunda.
İklim uyumu
Mavi yaseminin toprak altı kısmı -12C dereceye kadar kış soğuklarına dayanıklıdır. Fakat dalları en fazla -4 dereceye kadar bir hayli yıpranarak dayanır. -6C derece gibi soğuklarda tüm dallar diplerine kadar kurur. Ama önemli değil. İlkbaharın en başında toprak altından hızlıca yeni dallar uzatır ve acilen çiçek açmaya girişir.
Akdeniz iklimine tam uyumludur. Yazın uzun süre saatlerce yakıcı güneş altında kalması, üstelik aylarca susuz kalması gelişimini ve çiçek açmasını engellemez. Bu yüzden susuz bahçe tasarımlarına en uygun türlerdendir.
Mavi yasemin yetiştirme
Güneşli yerlerde daha iyi gelişir. Gölgede ise gerçi çiçek açmama problemi olmaz ama yan dallar fazla uzar ve çiçekler seyrek görünür.
Bahçeye dikerseniz toprak seçmiyor. Ağır killi toprakta bile sorunsuz gelişir. Saksıda yetiştirecekseniz 3 ölçü torf toprak + 3 ölçü arazi toprağı + 2 ölçü 2mm dere kumu karışımı yapın. En az 30cm×30cm ebatlarında büyük saksı kullanın.
Gübre istemez. Bahçede yetiştiriyorsanız sonbaharda dibini ve çevresini çapalayarak çevreye dökülen sonbahar yapraklarını yoğun çoklukta toprağa karıştırın. Saksıda ise her iki yılda bir saksıdan çıkarın. En dış katman kökleri kesin ve yine en dış ve en alttan biraz toprak azaltın. Sonra yeni toprak karışımı ilavesiyle aynı saksısına yerleştirin.
Sulamaya gelince, bahçede yetişiyorsa hiç sulamasanız da olur. Fakat saksıda yetiştiriyorsanız toprakta ciddi bir kuruma gördükçe mutlaka sulayın.
Budama
Mavi yasemin her türlü budamayı her zaman tolere eder. Yani ne zaman nasıl bir şekilde budamaya ihtiyaç duyarsanız hiç çekinmeden istediğiniz gibi budayın. Eğer saksıda yetiştiriyorsanız fazla uzayacağı belli olan güçlü sürgün dallarının tepelerini kırın ki o güçlü dallar birkaç yan dal uzatsın. Bu şekilde ne kadar kompakt ve çok dallı tutarsanız o kadar bolca, yoğun bir şekilde çiçek açar.
Fidan üretimi
Bir yere mavi yasemin diktiğinizde bir iki yıl orada güçlendikten sonra yarım metreye kadar çevresinde dipten birçok sürgünlerle çoğalır. Bunları kış sonunda ayırın. Yeni sürgünlerinden bile, ama yeterince güçlü olanları yine kış sonunda ayırın. Bunları diktiğinizde tutarlar. Ama geç kalmayın. En geç nisanın ilk günlerinde halletmelisiniz.
Yaz aylarında gelişimini yeni tamamlamış dallarından 15cm parçalara bölüp her parçasını ⇒ yarı olgun dal çeliği yöntemiyle köklendirin.
Merhaba, beyaz yasemini balkon demire soldan sağa sardırdım. Sağdan sola doğru da mavi yasemini demire sabitleyerek sarsam uzadıkça durmaz mı?
***
Mavi yaseminin dallarının hiçbir şekilde sarılıcı özelliği yok. Sürekli bağlamak zorundasınız. Esas problem ise Ankara kış soğuklarına dayanamaz. Hele saksıda olunca tamamıyla imkansız.
Peki mavi yasemin kullanamıyorsam başka bir yasemin türü önerebilir misiniz balkona sardırmak için?
***
Şu iki sayfaya bakın ama onlar sizin oranın iklimine uygun olacak mı emin değilim:
1- Trachelospermum jasminoides, yıldız yasemin
2- Yasemin / Jasminum officinale ve Jasminum Polyanthum
Mavi yasemini geçen yıl aldım. Çok çicek verdi. Bu yıl saksı değiştirdim. Yapraklar çok sağlıklı fakat daha çiçek yok. Ne yapmalıyım?
***
Yeni dallar bir süre uzar ve uçlarından çiçek açarlar. Çiçekler tükenince uçlardan kesin. Yeni yan dallar çıkar ve onlar da bir süre uzayıp uçlarından yine çiçek açarlar. Güneş yetersizliğinde dallar çiçek açmadan çok fazla uzarlar. Bol bol direkt güneş alması gerekiyor.
Benim mavi yaseminim 3 yıllık. Bahçede ve bol güneş alıyor. Her sene açardı bu sene daha çiçek yok. Ne yapmalıyım?
***
Bazı yıllar gecikebiliyor. Sorun yok. Dallar uzamaya devam ediyorsa yakında çiçek açacak demektir.
Ben yeni bir tane mavi yasemin çiçeği aldım. Kargo ile solmuş geldi. Bunu canlandırmak için ne yapmam gerek?
***
Öncelikle tamamen açık hava bitkisi olduğunu söylemeliyim. Kapalı yerlere uygun değil. Size köklü mü geldi, yoksa sadece dal mı gönderdiler, problem duruma göre değişir. Köklü ise yollarda fazla sıcaktan adeta pişmiş ve kökleri fena zarar görmüş olabilir. Kökler tamamen pişmemişse zamanla yavaş yavaş canlanır ve 20 gün içinde akıbeti belli olur. Eğer köksüz dal göndermişlerse bu zamanda köklenmesi imkansız gibi zor. Sonbahar serinlerine kadar kuzey cephe güneşsiz ve serin bir yerde tutmalısınız.
İzmir Selçuk”ta 250m rakım bir köydeyim. Verdiginiz bilgilerden, saksı içinde yenilemeyi (dış kökleri kesip, toprak ilâvesini) 4 yıldır hiç yapmadım. Şimdi yapmak uygun mudur? Bu arada çiceklerimle ilgili ne zaman bir sorun yaşasam, sizin bilgilerinizden faydalanıyorum. Emeklerinize sağlık. Çok teşekkür ederim.
***
Şimdi bugünler uygundur. Daha fazla geç kalmayın.
Bu aylarda dallarından çoğaltmak mümkün müdür?
***
Evet. Sürekli açık havada durması şartıyla mümkündür. Bu tür için gayet uygun bir dönemdeyiz.
Saksıda bodur ağaç formunda en fazla 150cm olacak şekilde üstten budayarak yetiştirebilir miyim? Dış mekanda buyuk saksı mı yere dikim mi bu formda uygun olur?
***
Düşündüğünüz tümü uygundur. Ancak, uzun ömürlü tek gövdeli olma özelliği yok. Yine de kendisi ana kök olarak çok uzun ömürlüdür. Bu yüzden birkaç gövdeyi birbirine yapışık gibi dümdüz, dimdik şekillendireceksiniz. Yaşlanan gövdeleri çok yıllar dayanmayabilir ama önemli değil. Çünkü dipten toprak altından sık sık sürgün verme özelliği var. Sürekli onları yok etmeniz lazım. Ama yılda bir veya ikisine izin verip esas gövde gibi şekillendirdiğiniz eski gövdeye yapışık gibi birkaç yerinden bağlamanız lazım. Böylece, en eskileri ölse bile güzelliğinden, zengin görünümünden hiçbir şey kaybetmeyecektir. Bahçeye dikme imkanınız varsa daha iyi. Saksı beklenmedik sıkıntılar çıkarabileceği gibi birkaç yılda bir toprak değiştirme derdiyle de uğraşmazsınız. Kışın ne zaman ısı sıfırın altına düşerse o zamanlarda üzerine kocaman bir poşet geçirin. İzmir’de sadece bu kadar koruma yeterli olur. Korumazsanız ince dalların çoğu kurur. Veya duruma göre ana dallar, gövdeler de kuruyabilir.