Solanaceae (Patlıcangiller) familyasından Solanum muricatum bütün dünyada genelde pepino adıyla bilinir. Ana vatanı Güney Amerika kıtasında Bolivya ve Peru civarları, And Dalları’nın eteklerinde yüksek rakım yerlerdir. Tarımdaki ihtiyacı da anavatanı şartlarına göredir (sepserin geceler, az sıcak gündüzler).
Yaprakları şeklen biraz biber yapraklarına, doku olarak patates yapraklarına, çiçekleri patlıcan çiçeklerine, dallarının gelişim özelliği açısından ise kudüs kirazına benzer, yani dallar uzadıkça değneklere bağlamak gerekir ki dik dursunlar. Özellikle de meyvelerin ağırlığı destek değnekleri gerektirir. Gerçi meyvelerinin toprak üzerinde büyüyeceği şekilde yetiştirenler var. Boy uzaması genelde 1m civarlarındadır. 2 metreyi zor bulurlar. Meyveleri ise yapı ve lezzet açısından yuvarlak kavunlar gibidir. İri portakal kadar meyvelerinin iç ortadaki çekirdekli boş kısmı ve lezzeti kavunları anımsatır. Fakat içinde ya hiç çekirdek yoktur ya da tek tük çekirdek çıkar. Bazı çeşitlerinde meyve şekli farklıdır. Çeşitlerine göre meyveler yuvarlak, bazen uzunca, bazılarında armut biçimlidir.
Pepinoyu tropikal meyveler diye sınıflandırırız. Köken olarak doğrudur da.. Fakat bizim anladığımız tropikal iklim şatlarını hiç sevmez. Türkiye’de havası yeterince nemli olması şartıyla karasal iklim ve yüksek rakım yerler pepino yetiştiriciliğine en uygun yerlerdir. Akdeniz iklimi düşük rakım yerler pek uygun değil. Buralarda meyve verme dönemi sonbahar ile sınırlıdır.
Pepino meyveleri tohumsuz mudur?
Pepinonun tohum vermediği, ve meyve verimi için polenleşmeye ihtiyacı olmadığı söylenir. Bu doğru değil. Zira görülmüştür ki polenleşme olan çiçekler meyve veriyor, ama diğerlerinde meyve oluşumu şansa kalmıştır. Polenleşme sonucu çiçekte tohum oluşumu ve dolayısıyla meyve büyümesi başlar. Ama tohumların büyük çoğunluğu gelişemez. Tek tük tohumlar gelişir (bazı meyvelerde hiçbir tohum büyümez, meyve tam çekirdeksiz görünür). Pepino tohumları gelişmişse biber tohumlarına benzer.
İklim ihtiyacı
Yetiştiriciliği hakkında verilen bilgilerde pepinolar meyve verimi açısından çok hassas olarak tanıtılıyor. Bu bilgiler pek açıklayıcı değil. Doğrusu şudur: Domates bitkisi hangi illerimizde temmuz ortasında açtığı yeni çiçeklerinden meyvelerini çok hızlıca büyütüyorsa, işte o iller pepino için idealdir. Anlayacağınız, genel olarak karasal iklim. Ya da Akdeniz ve Ege bölgelerimizde deniz seviyesinden epeyce yüksek rakım yerler pepino tarımına uygundur. Yaz sıcaklarında domateslerin sersemlediği, açtığı çiçeklerinden meyve büyütemediği yerler pepinolar için hiç mi hiç uygun değildir. Ancak, buralarda sonbahar serinlerinde açtığı çiçeklerinden meyveler gelişir.
Yaz aylarında gece ısısı 18C dereceden pek yüksekte kalmamalı, serin olmalıdır. Yani gece en düşük ısı 20’nin altına düşmüyorsa meyve verimi açısından gayet olumsuz bir durum. Serinlik şart. Gündüz ise şiddetli sıcaklar olmamalıdır.
Kış soğuklarına dayanıklılığı azdır. Fena halde kötüleşir. -6C gibi soğukta ölür. Ya da soğuk süresi uzun olursa -2C derecede bile tamamıyla ölürler (özellikle körpe fideler hiç dayanamaz). Bu açıdan Akdeniz iklimi düşük rakım yerlerde kışı atlatacağı kesindir. Ama buralarda yazın sağlıklı gelişimi ve ürün vermesi birçok şans eseri diyebileceğimiz faktörlere, yazın direnç arttırıcı özel gübreli özel enzimli topraklara bağlıdır. Yine de garantisi yok. Meyve verimi gece serinliği istiyor.
Çiçek açma zamanı
Solanum muricatum (pepino bitkisi) tropikal kuşak içinde, ama yüksek rakım, serin dağ şartlarının bitkilerindendir. Türkiye’de yetişmesinde, yoğun bir şekilde çiçek açmaya girişmesi yaz mevsiminin fazla uzun gündüz saatleri geride kaldığı zaman (gerçi hala gece süresinden daha uzunken), temmuz sonuna doğru veya ağustosta başlar. Ve sonra yine devam eder. Sera şartlarında kışın da çiçek açar. Tropikal kuşak kökenli bitkilerin bazıları gece saatlerinin çok kısa, gündüz saatlerinin çok uzun olduğu yaz mevsimi ilk yarısında çiçek açmaya girişmek istemiyor. Pepino da onlardan biridir. Tropikal kuşakta yılın her zamanı gece-gündüz süreleri 12’şer saat eşittir.
Ülkemizde pepino yetiştirme
Verim yaşı: Pepino (Solanum muricatum) yetiştiriciliğinde genelde tek yıllık ömrü olacak şekilde bir yol izlerler. Ancak seralarda uygun koşullar sağlandığında pepinolar daha fazla büyür ve meyve verimi çokluk ve irilik açısından daha iyi olur. Bununla beraber iyi verim ilk iki yılda mümkündür.
Gübreleme: Mini pepino fidelerine bir defa, düşük dozajda ilk gelişim gübreleri iyi gelir (şeker gübresi ya da dap gübresi). Sonrasında ise sulama suyuna karıştırarak mpk gübresi vermek güçlü çiçeklenmeleri ve meyvelerin hızlıca ve dolgunca gelişmelerini sağlar. Toprağın dengelerini iyi bilmelisiniz. Azot zengini topraklarda dallanma çok olup meyve verimi oldukça düşük kalır.
Sulama: Pepino yetiştiriciliğindeki zorluklardan biri de sık sık sulamak gerekmesi. Suyun pahalı olduğu belediyelerde pepino yetiştirmek epey masraflı olur. Gerçi meyve verimi yüksek olursa o masraflar önemli değil.
Budamalar: Yoğun yapraklanma varsa biraz azaltın. Her yaprak rahatça güneş ve esinti alırsa çok iyi olur. Sonra, gelişmeye devam eden dallarda azaltmaya gitmek bitkinin gücünü meyvelere daha fazla vermesini sağlar. Ayrıca meyve azaltması yapmak da iyi olur. Yani bir avuca 3 meyve sığacak kadar küçük küçük meyveler vermesinden daha iyisi, tek meyvenin bir avuca zor sığmasıdır. Pepinolorda meyvelerin büyük olması makbuldür.
Yaz başından itibaren meyve verimi: Pepinolar genelde yaz başında çiçek açmaz (sebep uzun gündüz saatleri). Sonrasında ise, çiçek açsa bile geceler pek serin değilse meyve vermez. Eğer karasal iklim bölgelerinde (yaz boyu geceler serin, gündüzler az sıcak) özel seralarda yetiştirir de haziran başından temmuz ortasına kadar akşamları erken karanlık sağlarsanız çiçek açar ve meyve verir. Tabii ki önceden fideler serada mayısa kadar yeterince büyümüş, güçlenmiş olmalıdır. İlk çiçekleri yok ederseniz fideler daha iyi güçlenir ve sonraki çiçeklerinde meyveler daha hızlı gelişip daha iri yapılı olurlar. Tüm bunları uygulayabilirseniz sonuçta yaz başından itibaren sürekli meyveler elde edersiniz.
Meyveleri hakkında
Pepino meyvelerinin büyüyüp olgunlaşmaları en az bir ay, en fazla üç ay sürer. Süre farklılıkları yetiştirme şartlarına göre değişebileceği gibi, bitkinin çeşitlerine göre de değişir.
Meyve hasadı: Gereken rengi aldığı zaman. Dış kabuk sarımsı bir renge döner ve yer yer mor desenler oluşur. Bu renklenme meyvelerin olgunlaştığının göstergesidir. Hasadı geciktirmede meyve üzerinde şeffafça benekler oluşur. Geç kaldınız, şeker oranım yükseliyor, hatta çürüme başlıyor anlamına gelir.
Pepino nasıl yenir? Dalından koptuğu gibi değil, birkaç gün oda sıcaklığında bekletmek iyi olur. Lezzeti iyice yerine gelir. Çeşitlerine göre kabuğuyla (elma yer gibi) yenebilir. Bazı çeşitlerinin dış kabuğunun lezzeti kötüdür ve soymak gerekir. Genelde her çeşidini kabuğunu soyarak yerler.
Solanum muricatum fide üretimi
Pepinolor çok az tohum verir. 10 meyveden belki en fazla 20 tohum alırsınız. Yani bazı meyvelerde hiçbir tohum olmayabilir. Bazılarında üç beş tohum çıkar. Ama çelik köklenmesi ve filizlenmesi olağanüstü kolaydır. Zaten özel kültivarlar tohumdan yetişince yeni nesiller aynı kalitede meyve vermez. Sürekli çelikle üretim yaparlar.
Pepino çelikleri için çok genç ama neredeyse tam olgunlaşmış güçlü dalları seçilir. Bir dalı her parçasında tek filiz gözü olacak şekilde parçalara ayırsanız bile, her bir parçası kök salar ve filiz verirler. Üstelik köklendirme hormonuna hiç ihtiyacı yok. Bu işi genelde sonbaharda, seralarda yaparlar. Çünkü serin ve nemli zamanlarda köklenmesi kolayca mümkün olur. İlkbahara kadar yeni fideler yeterince büyür. Sonra esas yerlerine ekerler. Fideleri meyve vereceği yere ekerken mesafeyi kısa tutmayın. Fideler arasında en az 45cm mesafe olmalıdır.
Benim çelikten pepino çoğaltma tavsiyem: Çok küçük değil, 15cm kadar dal parçaları.. Önce suda bekletin. Suyu iki günde bir değiştirin. Köklenme başlar başlamaz acilen toprağa ekin. Bu tavsiyem havaların çok serin olmadığı zamanlarda sorunsuz başarılı olmanıza yöneliktir.