Tillandsia’nın guzmanya gibi saksıda yetiştirilen türleri de var (örneğin Tillandsia cyanea) fakat bu yazımın konusu onlar değil. Burada konu ettiğim tip tilantsiyalara Aka Tillandsia denir. En çok tanınan türlerinden ikisi: Tillandsia ionantha ve Tillandsia recurvata..
Başlıca özellikleri açısından Aka Tillandsia bitkileri
Saksısız, topraksız yaşayıp gelişen Tillandsia türleri var. Türkçe isim vermek gerekirse belki hava çiçeği, hava otu gibi bir isimler uygun olur. İngilizcede bu türlere air plant deniyor.
Epifitik bitkiler doğada kökleri toprakta değil de ağaç üzerlerinde açıkta yaşayan bitkilerdir. Aka Tillandsialar ise onlardan çok daha ileri derecede epifitiktir. Kökleri besin ve su almaya değil, sadece bir yerlere tutunmak için işe yarar. Besinini suyunu yapraklarıyla alırlar.
Havayı, esintiyi, kuvvetli ışığı çok seviyorlar. Bu uğurda köklerini tutunma organı etmiş, yüksekleri mekan bellemişler. Tillandsia türlerinin pek çoğu ana vatanında ağaç dallarında ve elektrik tellerinde yaşarlar. Yaprakları havadaki tozlardan, üstüne konan kuşların, böceklerin kakalarından bile azot, fosfor, potasyum, kalsiyum vs. gerekli elementleri alacak özelliktedir. Kökleriyse sadece bir yerlere tutunmak içindir.
Normal evlerimizde de, kökleri tamamıyla açıkta yetiştirmemiz gerekiyor. Zaten başka türlü yaşatamayız.
Bakımında önemli püf noktaları
Esintisiz yaşayamazlar. Salonların kuytu yerlerinde ya da havasız cam fanuslarda ne kadar iyi bakarsanız bakın gelişim gösteremeyip zamanla ölüp gidecektir. Her gün mutlaka sık sık esintiye maruz kalması kesin olarak şarttır. Koyu gölgeyi de hiç sevmezler.
Hava nemliliği
Hem sıcak hem fazla kuru havada süratle sıvı kaybına uğrarlar. Yaprak uçları kurur. Ev ortamlarının kendine özgü hava nemliliği yeterlidir. Daha fazla hava nemliliği duruma göre daha iyidir. Yani sıcağın yükselmesine göre nem oranı da yükselse iyi olur. Kuvvetli aydınlık olan banyolar ideal yerlerdir. Ayrıca isterseniz Aka tilantsiyalarınız için bir şekilde ⇒ havayı nemlendirme imkanı oluşturabilirsiniz.
Elektrik tellerinde tilantsiyalar
Güneş / aydınlık ihtiyacı
Temiz hava ve çok kuvvetli ışık isterler. Ama direkt güneşten ancak ana vatanlarında pek zarar görmezler. Başka yerlerde özellikle öğle civarı güneşinden iyi korumak gerekiyor. Yoksa yanar kavrulurlar.
Nasıl güneş?
—Yazın: Sabahın ilk üç-dört saatinin güneşini ya da günün son iki saat güneşini direkt almalılar. Bu mümkün değilse öğle civarı ve öğle civarına yakın güneş pencere tülü gibi filtreleyicilerden geçerek yapraklarına ulaşmalıdır. Yaprakları çok hafifçe ısıtacak kadar şiddette olmalı. Odaya güneş gelmediği saatlerde pencere tülünü tamamen açmalısınız ki ortam kuvvetli aydınlık olsun. Odaya saatlerce güneş geliyorsa tilantsiyalarınızı pencereye 3 metre uzağa koymalısınız. Böylece ısıtıcı güneş ışınları zararlı olacağı saatlerde tilantsiyaya ulaşamaz ve güneşi filtrelemek de gerekmez.
—Kışın: Kasım ortasından şubat sonuna kadar kış güneşini günün her saatinde direkt alsa iyi olur.
Tillandsia ionantha, çiçek açacağı zaman renkleniyor.
Sulama
Hava ne kadar yüksek nemli olursa olsun aka tilantsiyalarının su ihtiyacını karşılayamaz. Üstüne ikide birde su fısfıslamak da pek bir şey ifade etmez. Bu türlerin ana vatanında hava yüksek nemlidir ve her gece havanın serinlemesiyle birlikte havadaki nem yoğunlaşarak Tillandsia bitkilerinin üzerlerini sırılsıklam ıslatır (yazın buzdolabından çıkardığınız soğuk şişelerin birkaç dakika içinde sırılsıklam ıslandıklarını düşünün -onun gibi). Bu da tilantsiyaların susuz kalmalarının önüne geçer.
Evlerimizde her gece ıslatmamız gerekmiyor. Suya ihtiyacı olduğunu şöyle anlarsınız: Yapraklarına dokunun. Yumuşamışsa (rengi de solmuştur) sulama vakti geldiğini gösterir.
Nasıl sulamak gerekiyor?
Bitkinin tamamını, yapraklarını tümüyle bir iki saat kadar suyun içinde bekletin. Böylece yeterince su içer. Sonra yaprak arası diplerinde su damlacıkları birikmemesi için önce ters çevirin ve hafifçe silkeleyin. Sonra normal olarak her zamanki yerine koyun. Eğer ortam yeterince esintili ise yaprak aralarında su damlalarının kalmasında yarar var.
Dikkat: Çiçek tomurcuğu çıkarıp açmaya yaklaşmışsa o zaman su içinde bekletirken çiçeğin su dışında kalması gerekiyor.
Tillandsia recurvata
Ne sıklıkta sulayacağız?
Yapraklarının yumuşamasını beklemeseniz daha iyi olur (yoksa gelişime ara verip uykuya çekilme riski var). Önce haftada 1 defa deneyin. Yeterli değilse haftada iki, o da yetmiyorsa haftada üç defa.. Duruma göre ne sıklıkta su istiyor anladıktan sonra sulama sıklığını siz belirlersiniz.
Suyun niteliği
Üç gün kadar dinlenmiş, tortusu dibe çökmüş belediye şehir suyunun (musluk suyunun) üst tarafını alıp onunla sulayın. Saf su, yağmur suyu filan istemez. Musluk suyu dinlenmiş, tortusundan arınmışsa tilantsiyaya diğer sulardan daha faydalı olur.
Üstüne su fısfıslayalım mı?
Çok iyi olur. Yapraklarda damlalar birikmeyecek şekilde sis gibi ince fısfıslama yapın. Ortam esintili ise fısfıslamayı daha bolca yapmalısınız. Esintisiz ev ortamlarında saatlerce ıslak kalması tehlikelidir.
Tillandsia streptophylla
Besin vermek
Çok az miktarda bitki besini karıştırdığınız suyu sis gibi ince püskürterek besleyin. Beslemeyi 15 günde bir defa yapın.
Besinin niteliği: Azot oranı düşük, fosfor oranı yüksek, potasyum oranı ise fosfor ile eşit veya biraz yüksek olacak. Elbette diğer elementleri mineralleri de içermeli. Çiçek coşturan marka besin gibi içinde asit çeşitleri de olan besinler uygundur.
Aka Tillandsia çiçek açması için
Kış boyunca ortalama 10C derece gibi serin günler yaşaması gerekir. Veya en azından bu kadar serin geceler. Buna rağmen çiçek açmıyorsa ya yeterince olgunlaşmamıştır ya da güneş yetersizdir. Bir tilantsiya yaklaşık 5 yıl yaşar. Çiçek açacağı zaman birkaç yavru oluşturur. Bazen merkez gelişim yeri tahrip olursa o zaman elbette çiçek açamayıp yine yanlardan yavru oluşturur ve kendisi zamanla ölür.
Tillandsia bulbosa: Bir volkanik kayanın üstüne yosun yapıştırılmış. Onun da üstüne bir tilantsiya yapıştırılmış. Hafif yapıştırmanın bitkiye zararı olmaz. Zaten zamanla kökler geliştirerek bulunduğu yere kendi kökleriyle kendisi sıkı sıkı yapışır.
Aka Tillandsia üretim
Diğer Bromeliad türleri gibi bunlar da çiçek açarsa ömrünün sonuna gelmiştir. O dönemde kökten yavrular oluşturur. Onlar ana bitkinin yarısından biraz fazla geliştiklerinde ayırın. Fazla bekletmeyin. Belki zamanında ayırırsanız ana bitki daha yavru oluşturabilir. En nihayetinde ana bitki tüm vazifelerini bitirmiş olarak ölecektir.
Yavruları ayırmak şart mı?
Değil ve hiçbir sakıncası yok. Eğer ayırmazsanız küçük bir koloni halinde yaşarlar. Doğal ortamında zaten böyle oluyor. Ana bitki ölüp gider. Yavrular ve onların yavruları hepsi bir arada hayatlarına devam ederler.
Evlerde Aka Tillandsia yetiştirme usulleri
Doğada bunlar bir yere kökleriyle sıkı sıkı tutunmuş olarak yaşıyor. Siz dekoratif kuru bir kütüğün üstüne tilantsiyaları istediğiniz gibi (ama küçük bir noktadan) yapıştırabilirsiniz. Yapıştırıcı zararlı kimyasallar içermemeli: Mesela silikon kullanabilirsiniz.
Kuru dal, kuru kütük kullanmak istemiyorum diyorsanız istediğiniz gibi istediğiniz şeylere koyun. Minicik boş bir saksı, deniz kabuğu, mumluk veya rafadan yumurta ayaklığı. İsterseniz iple bir yere asabilirsiniz.
Frankfurt’ta bunları banyoda yetiştiriyordum. Duşun buharı onlara ihtiyacı olan nemi ve açık duran banyo penceresi gerekli havayi sağliyordu. Sulamıyordum. Çok güzel çiçekler açtilar.
Bu bitkileri dış mekanda don tutmayan bir yerde baksam uygun olur mu sizce? Guzmanya, açmeya türleri gibi yaşarlar mı?
***
Sizin oralarda evet. Özellikle de serin ve soğuk aylarda dışarıda güzelce gelişir, çoğalırlar.
Soğuğa dayanıklılıkları ortalama ne kadar? Kıbrıs’ta 0C derecenin altına düşmesi oldukça az ve kısa sürelidir. Yıl boyu dışarıda baksam olur mu sizce? Kışın yağmurdan zarar görürler mi?
***
Hiçbir zarar görmezler. Yağmur zarar vermez. Efe püskülü yetiştirmişseniz onun gibi düşünün. Dışarıda çok daha sağlıklı gelişirler. Ancak yaz aylarında oranın yüksek sıcaklığına göre hava nemliliği bu bitki açısından son derece düşük kalır. Yaz boyunca ya içeride tutun ya da dışarıda eğer bol bol bitkilerin bulunduğu kuytu ve gölge bir yer varsa orada tutun ve her akşam ıslatın.
Peki yazın gölgede nemli yerde bakarken 2-3 gün susuz kalınca ölebilen bir bitki mi yoksa sukulentler gibi sadece yıpranır mı?
***
Gölgeli ve nemli olan kuytu köşelerde iki üç gün susuz kalmalarının herhangi bir zarar vereceğini sanmıyorum. Çünkü kuytu yerlerin havasında gece boyunca nemlilik birikimi olur. Yine de dikkatli olmalısınız. Yoksa yaprak uçlarından yarılara kadar kurumalar olma ihtimali yüksek. Ama en iyisi deneyerek sonuçlarına bakın. En azından ölmezler burası kesin.
Air plantlarımı bugün aldım. Fakat hava sıcaklıkları bugunlerde düsük gidiyor. Direkt dışarı koysam olur mu? Yoksa evde mi bekletip bahara mı dışarı koysam? Bazısının en alttaki eski yaprakları dokununca düşüyor ama büyüme merkezindeki yapraklarda sorun yok.
***
Anlaşılan sıcak mekanlarda fazla bakımsız kalmışlar. Birden bire fazla soğuk dış ortama çıkmaları onları tamamıyla öldürebilir. Şimdi bu soğuk günlerin geçmesini bekleyin. Muhtemelen birkaç günde geçer. Önce gündüz saatlerinde dışarıda tutun. Üç gün dolduktan sonra her gün içeri almayı iki üç saat geciktirin. Bunu da üç gün üst üste yapmak yeter. Daha sonra sürekli dışarıda tutun. Böylece sorun olmadan alışırlar ve kısa sürede canlanıp hızlıca gelişmeye koyulurlar.
Saksıda Tillandsia curly slim bitkisi aldım. Bakımı nasıldır? Toprak yerine, fısfıs ile gece sulaması mı yapmalıyım? Buhar ile nem takviyesi yapılabilir mi?
***
Saksıda olması garip. Herhalde içinde toprak yoktur. Varsa yanlış. Bakımını yukarıda anlatıldığı gibi yapın. Su fısfıslama kapalı mekanlarda zarar verir. Buhar da gerekmiyor. Haftada bir ya da iki dakika 5-10 dakika kadar suda bekletmeniz yeterli. Sonra silkeleyin ve kurulayın ki üzerinde su damlaları kalmasın. Bünyesinin yeterince su emmesi gerekiyor. Etrafının fazlaca nemli olması önemli değil. Zaten esas ihtiyacı hava hareketleridir. Yazın pencereler kapılar açık iken, ortamda hissedilir derecede hava akımları varken üzerine ara sıra su fısfıslayın.
Merhabalar, bugun eşim bana hediye olarak dischidia snaily plant almış. Çiçekçi air plantlar gibi bakmasinı söylemiş. Fakat air plantlara hiçbir benzerliği yok. Cam bir fanus içinde salyangoz kabugunda şuan bitki. Bu bitki hakkında bilginiz var mı? Yardımcı olursanız çok sevinirim. Teşekkurler.
***
Hayır çok yanılıyor. Aynı cinsin farklı bir türü o şekilde hayatta kalabiliyor o kadar. Yetiştirilmesine gelince, bu tür hakkında henüz sayfam yok ama aynen şu türde olduğu gibi yetiştirin: Hoya linearis, çubuk yapraklı mum çiçeği Fark belki sizin bitkiniz hiç direkt güneş almasa daha iyi olur.
Çiçekçiden toprak içinde saksıda tillandsia aldım. Kışın birçok kez mor çiçek açtı fakat şimdi kendisi sarıya dönük bir renk aldı. Ne yapmam gerekiyor?
***
Çiçek açtıktan sonra dipten birkaç tane yeni fide geliştirmesi lazımdı. Sizinki muhtemelen şu sayfadakindendir: Wallisia cyanea Bakımını ona uygun yapmalısınız.
Tillandsia cynera ve aka tillandsialarım var. Camekanda yaşıyorlar fakat hava çok sıcak. Dışarıda gölge bir yere koysam yaz kış orada yaşayabilirler mi? Kışın soğuğa dayanıklı mıdırlar?
***
Didim’de bütün bu türler kışın sıfırın altında bir iki derece soğuğa birkaç saatliğine tam dayanıklı. Daha fazla soğuğa dayanamazlar. Ayrıca adı üstünde ‘hava bitkisi’ kapalı, havasız cam kaplarda gelişmeleri mümkün değil. Süs için o şekilde satmalarına aldanmayın.