Frithia pulchra, fotoğraf: sproutsofbristol.co.uk
Doğal yaşam alanlarında gelişimi
Highveld yaylaları karasal iklime sahip olup ortalama 1500m rakıma sahiptir. Bölgede iklim yazın yağışlı, kışın kuraktır. Kış soğukları şiddetli olmaz. Her yer kış boyunca çöl gibi, yazın ise kuvvetli yağışlarla yemyeşil yoğun çayırlıklarla örtülür. Anlayacağımız, Frithia pulchra buralarda muhtemelen daha yüksek ve daha kayalıklı yerlerde yaşayabiliyor.
Doğada yaşadıkları yerler sert kaya kırpıntıları, kum, toz-toprak vesaire birikimleri olan, beton gibi sert yerlerdir. Toprak yapısı sert ve bir hayli sığdır. Bitki buralarda köklerini kuvarsit kayaların çatlaklarına sıkıca bağlamıştır. O çatlaklarda zar zor birikmiş kumlu tozlardan beslenir.
Frithia pulchra özellikleri
Gayet küçük yapılı, gövdesiz, silindirik kalın etli yapraklardan ibarettir. Küçük, silindir yapraklar tepesi kesik çubuklara benzer. Tepe kısmın düz yüzeyi ışığı geçirir özelliktedir. Botanide bu özellik pencereli yapraklar diye ifade edilir. Sebep, yaprakların geniş yüzeylerinin olmaması, yapraktan ziyade kalınca bir yumru gibi olmasıdır. Bu yüzde şeffaf dokular ışığı içeri geçirir ve bitki bu sayede daha fazla fotosentez yapacak alana sahip olur.
Kış kuraklığında Frithia pulchra susuzluktan pörsür, zayıflar, kısalır. Toprağın içine çekilirler. Sonuçta kuruyup ölmekten korundukları gibi arayıp bulmak imkansızlaşır.
Toprak altında yumrumsu, rizomumsu su-besin deposu kısmı yer alır. Bu yapı üzerinden yapraklar uzar. Dip kısmı güçlendiği kadar yaprak sayısına sahip olur.
Frithia pulchra ne zaman çiçek açar? İlkbaharda suya doyup canlandıktan sonra, ilkbahar sonu ve yaz başı dönemi bu bitkinin çiçek açma zamanıdır. Magenta rengi çiçekleri göz alıcı güzelliğe sahiptir. Bir çiçek 2,5-3 cm kadar genişliktedir ve silindir yapraklara göre epey büyüktür. Yaprakların üzerini kapatır.
Kışın donmalara dayanır mı? Dondurucu rüzgarları yememesi şartıyla -4C derece gibi hafif don olaylarına, kupkuru toprakta olması şartıyla dayanır. Yine de kışın dışarıda bırakmak tavsiye edilmiyor.
Zehirli midir? Hayır. İnsanlara da hayvanlara da herhangi bir toksik özelliği yoktur.
Yetiştirme, bakım
Frithia pulchra Liphops‘larla birçok ortak özelliği olmasına rağmen onlar kadar hassas değildir. Yani öften püften sebeplerle ölmezler. Aşağıdaki bakım bilgilerine göre hata etmezseniz yıllarca çoğalta çoğalta yetiştirirsiniz.
Doğal yaşam alanlarında oldukça küçük yapılıdır. Meraklıları saksılarda iyi bakınca doğadaki haline göre yarı yarıya daha büyük gelişirler. Parmak gibi yapraklar 10cm kadar uzayabiliyor.
Işık ihtiyacı: Gündüz boyunca çok güçlü gün ışığı alması ciddi önem taşıyor. Ayrıca, bunun yanı sıra günde en az 3 saat direkt güneş alması gerekiyor. Yoksa çubuk yapraklar olması gerektiğinden çok daha ince ve daha uzun olacaktır. Dikkat: Yaz boyunca öğle saatlerinin dik tepe güneşini direkt almaması lazım. Doğada böyle değiller. Parmaklar neredeyse tamamıyla toprak altındadır ve tepe uç şeffaf yüzey toprak dışındadır. Biz özenle bakarken parmak yapraklar tamamıyla toprak dışında, ve doğada olduğundan daha iri iri, daha gösterişli gelişirler. Yakıcı güneşten zarar görmesinler diye dikkatli olun.
Hava akımları: Olmazsa olmaz şart. Ancak, kuru toprakta susuz kaldığı sürece esintisiz yerlerde zarar görmez.
Toprak ve saksı
Toprağının alkalinliği yüksek olmayacak. Hassas bir karışım yapmalısınız. Dere kumu pek uygun olmaz. Kuvars kumu kullanın (toz gibi değil, en az 2mm iri taneli). Ayrıca eşit miktarda küçük taneli ponza taşı veya pişmiş kil kırpıntıları, bunlardan daha az miktarda perlit, çok az miktarda arazi toprağı ve biraz da iyi bir torf gerekiyor. Hepsini birlikte harmanlayın. Karışımda arazi toprağı + torf toplam miktarı %10 üzerinde olmamak zorunda. Böylece, arazi toprağı ve torf sayesinde ilk iki yıl haricen bitki besini gerekmez. Toprak değiştirme yapmayın.
Saksı biçimi önemli: İnternetteki görsellere aldanmayın. Derin saksı kullanmalısınız. Mesela 20cm’den daha sığ olmasın. Bu saksının altında birçok delikler olması kesinlikle gereklidir. Saksıya önce sırf ponza taşı veya kil bilyeleri koyun. 8-9cm derinliğinde olacak. Bunun üzerine ise yukarıda tarif ettiğim karışımı doldurun. Toprak karışımının kendi derinliği aşağı yukarı 10cm kadar olmalıdır.
Sulama ve bitki besini verme
Yukarıda anlattığım gibi toprak karışımına ektikten sonra, iki yıl geride kalınca çiçek amaçlı bitki besininden, dozajı üçten bire azaltmış olarak ilkbahardan eylül ortasına kadar, sadece 20-30 günde birer defa verin.
Sulama: İlkbahardan sonbahara kadar ortalama onbeş günde bir bol bol su dökerek sulayın. Dışarıda sürekli açık havada duruyorsa haftada bir ya da 10 günde bir sulayın. Su saksı alt deliklerden anında boşalıp gidecek. Ona göre, dibi süzgeç gibi delikli saksı kullanmanız şarttır. Kış boyunca sulamayacaksınız. Onun yerine, 15-20 günde bir defa gece serin saatlerde üzerlerine sisleme gibi su fısfıslayın (yapraklar hafifçe ıslanacak kadar, fazla değil). Gece serin saatlerde bitkinin dış yüzeylerindeki stomalar açıktır ve suyu emerler.
Frithia pulchra fide üretimi
1- Tohumlarıyla gayet basittir. İlkbaharda hıdrellez civarında (mayıs başı gibi) tohumları ekin. Frithia pulchra tohumları kısa sürede çimlenirler. Toprak karışımı yukarıda anlattığım gibi olmalıdır. Tohumları serpip bir çubukla hafiften gömülmelerini sağlayın. Sonra su fısfıslayarak toprağı iyice ıslatın ve üzerini şeffaf bir naylonla hava almayacağı şekilde kaplayın. Tohumlar çimlenmeye başlar başlamaz naylonu çıkarın. Çünkü artık hava akımları almaları çok ciddi bir ihtiyaçtır.
2- Kökten ayırmayla da çoğaltabilirsiniz. Ama bunun için en az 10 yapraklı koloni haline gelmiş olması gerekiyor. Zamanı ise ağustos başı. Topraktan çıkarıp en az 3 yapraklı parçalar halinde bölün. Keskin ve temiz bir bıçak kullanın. Sonra kesik yüzeylere toz kükürt sürerek 2-3 gün açıkta bekletin. Kökler kuruyabilir, önemli değil. Sonra ayrı saksılara ekin. Peşinden sulamamalısınız. Önce tam bir hafta kuru toprakta açık havada duracak. Ondan sonra sulayın. Yine en az bir ay açık havada durmalılar ki hızlıca yeni kökler geliştirip toprağa sıkıca tutunsunlar.
3- Tek yapraktan Frithia pulchra üretimi: Yaprağı dipten ana bitkiye bağlantılı yerinden, o kısım ile birlikte kesip almalısınız. Sonra her şeye aynen yukarıdaki 2. maddede anlattığım gibi devam edin. Belki biraz geç adam olur ama biraz sabır ile tek yapraktan çoğaltmanız da mümkün.
Benzer bitkiler
1- Lithops, canlıtaş çiçeği
2- Conophytum cordatum, kalp şeklinde sukulent
3- Pleiospilos nelii, çatlak taş
4- Lithops karasmontana
5- Titanopsis calcarea
6- Adromischus cristatus