Termojenik bitki türleri çok fazla değil diye anlatılıyor. Ayrıca Bilim meseleyi henüz tam anlamıyla aydınlatamadı. Muhtemelen birçok bitki türü zaman zaman, bazı etkenlerden dolayı bu özelliği gösteriyordur. Yani bünyelerinde sıcaklık oluşması..
Doğa meraklılarının çektiği kış fotoğraflarında dikkatinizi çekmiştir: her yer kar örtüsü ile kaplı olduğu yerlerde bazı küçük bitkilerle temas halindeki karlar erimiş, o bitkiler gayet sağlıklı görünmekte. Bu ne ile açıklanabilir? Diyeceklerdir ki her taraf beyaz. Beyazlık güneş ışınlarını absorbe etmez, yansıtır ve karlar kolayca erimez. Ama bitkiler yeşil olup güneş ışınlarını yansıtmaz, absorbe eder yani güneşin ısıtıcı etkisi bunlarda birikir. Ve dolayısıyla da bunlara değen karlar erir. Olabilir mi? Elbette dosdoğru mantıklı bir açıklama. Yine de bazıları termojenik özellikli olabilir. Bilemeyiz.
Bazı bitkiler niçin termojenik özellik gösteriyor?
Şimdilik kanıtlanmış olan bilimsel gerçeklik, bazı bitkilerin kendi kendilerine ısı üretmeleridir. Fakat meselenin “niçin”ine gelecek olursak, işte bu konuda bilim insanlarının hiçbir delili yok. Ancak engin bilgilerinden yola çıkarak “tahminlerini” sıralamışlar. Çünkü görmüşler ki bu özellik en çok ölü hayvan kokulu çiçekler açan Arum türlerinde oluyor.. “O halde” demişler, “sıcak koku yaymakla leş böceklerini daha iyi cezbederler”. Yani “mesele polenleyici böcekleri çekmekten ibaret” diye düşünenler var. Ama bunlar kesinlikle bilimsel gerçek değil. Araştırmalara incelemelere de dayanmıyor. Sadece tahmin. Birileri de “soğukta üşüyen böcekleri çiçeklere çekmek ve onların geldiklerinde polenleşmeye yardımcı olmalarını sağlamak” demiş. Buna itiraz olarak başkaları demiş ki “tespit ettiğimiz türlerin çoğu hiç kış soğukları olmayan yerlere aittir. Bu tahmin gerekçi değil”.. Her ne ise..
Isı üretimi nasıl gerçekleşiyor?
Bu konuyu açıklamak da okuyup anlamak da yüksek kimya bilgisi gerektirir. Mesele kısaca bitkilerin metabolizma özellikleriyle ve fotosentez süreçlerindeki kimyasal reaksiyonlarla ilgilidir. Ve ısı oluşması aslında süreçteki aksamalardan ileri gelir. İsteyenler ilgili sayfadan okuyabilir: ⇒ Wikipedia
Isı üreten bitkilerin iki genel ortak özelliği
Biri büyük yapılı olmalarıdır. Diğeri ise, çiçek açtıklarında aynı çiçekteki dişi organların önce olgunlaşıp polen almaya elverişli olması. Ama erkek oranların dişi organların tazeliklerini yitirdikten sonra daha geç olgunlaşıp bitkinin kendisini polenleyememesi.. Bu konu Heterostili dahilindedir. Dolayısıyla, bitkinin tohum vermesi yakınlarındaki diğer bitkilerden polen almasına bağlı olur. Bu sıraladığım iki özellik ise, ısı oluşturan bitkilerin niçin ısı oluşturduklarına dair delil hükmünde değildir.
Hangi salon bitkileri termojenik özelliğe sahiptir?
Doğadaki yabani bitkilerden bazı Arum türlerinde bu özellik var. Salon bitkilerine dair bilgi pek vermemişler. Sadece Philodendron bipinnatifidum türünden bahsetmişler. Başka bir yerde de Philodendron giganteum türünün çiçek açtığında ısı ürettiği bilgisi var. Aynı familyadan (Araceae/Arum) diğer bazı salon bitkileri şunlar: Devetabanı, difenbahya, antoryum, salon sarmaşığı, filkulağı türleri ve yine pekçok türleri olan Philodendron’lar.. Salon arumlarının tümü olmasa bile en azından bazıları mutlaka az çok termojeniktir.
Bu arada, yıllar önce bir yerlerde okuduğuma göre, aspirini suda iyice eritir ve yapraklara serperseniz o bitkilerin termojenik özelliği artarmış. Ne kadar doğrudur, bilmiyorum. Birileri kendince denemiş ve yazmış.
Doğruluğuna delil olmayan tahminlerim
Kesin bilgi vermek gibi olmasın ama tahminime göre sanıyorum difenbahya, kala ve Alokazya-filkulağı gibi yaprak saplarının dokusu yumuşak-gevrek olan Arum türleri termojenik olabilir. Diğer bir tahminim: Hangi Arum türünün yapraklarında serin aylarda bile örümcek bitler fazla aktif ise o türler kuvvetli ihtimalle termojeniktir. Ve en başta salon filkulakları gelir. Arum türlerinden olmadığı halde salonlara bodur muz türü de öyledir. Yani örümcek bitlerin en fazla dadandığı, serin aylarda bile aktif oldukları salon bitkilerinden biri de budur. Ve bunun da yaprak sapları yumuşak-gevrek özelliklidir. Niçin örümcek bitleri delil gibi görüyorum? Çünkü bunlar sıcak aylarda ve kışın fazla sıcak tutulan mekanlarda, sıcağın derecesine göre aktiflikleri yükselir. Ve eğer serin aylarda serin salonunuzda bir bitkinin yapraklarında aşırı aktif iseler, anlaşılan o bitkiniz termojeniktir.
Salonda ısı koruyucu diğer süs bitkisi etkenleri
Salondaki bitkilerin toprağında mikroorganizma faaliyetleri çok yüksek ise o toprakta ısı oluşur. Oda eğer böylesi saksılarla dopdolu ise mutlaka ortam ısısını bir iki derece arttırırlar. Fakat, o saksılardan adeta duman gibi yayılan küf-mantar spor tozları insan sağlığına feci zarar verir. Kapalı yaşam alanlarınızda bitkilerin kendisi değil ama toprakları sağlığınız için aşırı zararlı tehdit unsurudur. Unutmayın. En çok da akciğerler ve solunum yolları ile ilgili hayati tehlike unsuru hastalıklara sebep olurlar.
Ayrıca: Hem bitkiler, hem bitkilerin saksıları ve toprakları, hatta odadaki tüm eşyalar sıcak saatlerde kazandıkları ısıyı gece soğukta çabucak kaybetmez. Böylece oda içinde soğuma fazla şiddette olamaz. Çünkü ortamdaki soğuk hava ile diğer her şey arasında ısı dengelenmesi süreci vardır. Eşyalar, bitkiler, topraklar ısı kaybederken ortamdaki hava ısı kazanır.